İran'da, 1979 İslam Devrimi'nin yıldönümü kutlamaları çerçevesinde 2 Şubat Cumartesi günü, Devlet Başkanı Mahmud Ahmedinejad ve üst düzey askeri yetkililerin katıldığı bir törenle, "Kahir 313" adı verilen bir savaş uçağı kamuoyuna tanıtıldı.[1] [2]
Bilim kurgu filmlerinden çıkmışa benzeyen bir dış görünüşe sahip olan Kahir 313'ün tanıtılacağı, törenden bir hafta önce Savunma Bakanı Tuğgeneral Ahmed Vahidi tarafından duyurulmuştu.
İran resmî haber ajansları tarafından ABD yapımı F/A-18'e benzer kabiliyette olduğu iddia edilen Kahir 313'ün, İran Hava Savunma Endüstrisi Kurumu tarafından geliştirildiği açıklandı.
Uçağın teknik özellikleri hakkında bilgi veren Vahidi, Kahir 313'ün, "gelişmiş bir profile ve son derece düşük radar kesit alanına sahip, çok alçak irtifada uçabilen" bir uçak olduğunu ayrıca kısa pistlerden iniş kalkış gerçekleştirebildiğini söyledi. Vahid iayrıca uçağın yapımında gelişmiş malzemelerin kullanıldığını ve "son nesil güdümlü gelişmiş mühimmatların" kullanılabildiğini de ifade etti.
İran basını ayrıca uçağın 1,000 saat uçuş testi gerçekleştirdiğini iddia etti ve gerçek prototipe ait olduğunu iddia ettiği bir video kaydı yayınladı. Videoda şekil olarak Kahir 313'e ait gibi görünen bir uçak uçarken görülüyor ancak yayınlanan görüntünün uzaktan kumandalı ölçekli bir modele ait olma olasılığı da mevcut.
Tören sırasında çekilmiş ve İran basını tarafından alışılmışın dışında bir şekilde, oldukça ayrıntılı servis edilen fotograflar, uluslararası havacılık camiasında yoğun ilgi ve tartışmalara neden oldu. Bu, doğal bir sonuçtu, zira Kahir 313 oldukça sıradışı bir görünüme sahip. Ayrıca uçağın bazı özellikleri, en basit ifade ile oldukça "garip". [3] [4]
Ancak biraz daha yakından bakınca, modern bir "Volksjäger"e[5] benzeyen Kahir 313, İran'ın Batı'ya, Basra Körfezi ülkelerine ve kendi halkına karşı yürütmekte olduğu propaganda savaşına dair ilginç ipuçları içeriyor.
Bilim kurgu filmlerinden çıkmışa benzeyen bir dış görünüşe sahip olan Kahir 313'ün tanıtılacağı, törenden bir hafta önce Savunma Bakanı Tuğgeneral Ahmed Vahidi tarafından duyurulmuştu.
İran resmî haber ajansları tarafından ABD yapımı F/A-18'e benzer kabiliyette olduğu iddia edilen Kahir 313'ün, İran Hava Savunma Endüstrisi Kurumu tarafından geliştirildiği açıklandı.
Uçağın teknik özellikleri hakkında bilgi veren Vahidi, Kahir 313'ün, "gelişmiş bir profile ve son derece düşük radar kesit alanına sahip, çok alçak irtifada uçabilen" bir uçak olduğunu ayrıca kısa pistlerden iniş kalkış gerçekleştirebildiğini söyledi. Vahid iayrıca uçağın yapımında gelişmiş malzemelerin kullanıldığını ve "son nesil güdümlü gelişmiş mühimmatların" kullanılabildiğini de ifade etti.
İran basını ayrıca uçağın 1,000 saat uçuş testi gerçekleştirdiğini iddia etti ve gerçek prototipe ait olduğunu iddia ettiği bir video kaydı yayınladı. Videoda şekil olarak Kahir 313'e ait gibi görünen bir uçak uçarken görülüyor ancak yayınlanan görüntünün uzaktan kumandalı ölçekli bir modele ait olma olasılığı da mevcut.
Tören sırasında çekilmiş ve İran basını tarafından alışılmışın dışında bir şekilde, oldukça ayrıntılı servis edilen fotograflar, uluslararası havacılık camiasında yoğun ilgi ve tartışmalara neden oldu. Bu, doğal bir sonuçtu, zira Kahir 313 oldukça sıradışı bir görünüme sahip. Ayrıca uçağın bazı özellikleri, en basit ifade ile oldukça "garip". [3] [4]
Ancak biraz daha yakından bakınca, modern bir "Volksjäger"e[5] benzeyen Kahir 313, İran'ın Batı'ya, Basra Körfezi ülkelerine ve kendi halkına karşı yürütmekte olduğu propaganda savaşına dair ilginç ipuçları içeriyor.
Gözlemler
1. Törende sergilenen ve adı Kahir 313 (Qaher 313) olarak duyurulan uçak siyah renge boyalı ve gövdesinde "F-313" kodu görülüyor.
2. Uçak tek motorlu, tek koltuklu, çift kuyruk dikmeli, ön kanatçıklı (canard) ve anhedral uzantılı kanatlara sahip bir yapıda.[6] Dış görünüş olarak Heinkel He-162 Volksjäger, Boeing Bird of Prey ve McDonnell Douglas X-36 karışımı bir görünüme sahip. [7] [8]
3. Uçağın kanat ve gövdesinde, radar kesit izini azaltmaya yönelik açılı tasarım tercih edilmiş. Kanatçık (canard) ve kanatların hücum açıları yaklaşık aynı değerde gibi görünüyor.
4. Uçağın iki adet olan hava alıkları, gövdenin her iki üst yanında, kanat kök uzantısının (LERX; Leading Edge Root Extension) üst - gerisinde konumlandırılmış.
5. Uçağın üç adet olan iniş takımlarının her biri tek tekerlekli. İran basınının servis ettiği videolarda görülen bir canlandırmaya göre ön dikme geriye, ana dikmeler ise öne doğru, katlanmadan doğruca gövde içine alınıyor. Ana dikmeler gövde için alınırken tekerlekler 90 derece dönüyor. İniş takımlarının, uçağın cüssesine göre narinliği dikkat çekici.
 |
| Kahir 313'ün rüzgar tüneli maketi |
7. Uçağın üzerinde herhangi bir alıcı, algılayıcı sistem, anten, vb elektronik ya da elektrooptik sistem görünmüyor.
8. Uçağın üzerinde herhangi bir bakım / onarım erişim kapakçığı, LRU (Line Replacement Unit), montaj yeri, civata, somun vb görünmüyor.
9. Gövdenin büyük kısmında dalgalanmalar ve pürüzler görülüyor.
10. Uçağın motorunun, egzoz kısmındaki kapağın boyutları göz önüne alındığında General Electric üretimi ve F-5 serisi uçaklarda kullanılan J85 olması kuvvetle muhtemel.
11. Uçağın kokpiti oldukça sıradışı bir tasarıma sahip. Kokpitin boyut olarak küçük olduğu görülüyor. Nitekim törende uçağa binen bir pilotun kokpite sığmakta zorluk çektiği, dizlerinin kanopinin küvetinden yukarı taştığı görülüyor.
 |
| Kahir 313 kokpit konsolundaki göstergeler ve markaları Resmin büyük hali için üzerine tıklayınız |
13. Uçuş kumanda levyesinin ABD yapımı eski F-4 ve F-5 tipi, bacak arası levye olduğu görülüyor.
14. Kokpitte paneli, pilotun konumuna göre oldukça aşağıda kalıyor. Askeri standartta herhangi bir çok işlevli gösterge (MFD), başüstü gösterge (HUD) vb bulunmuyor.
15. Uçağın gövdesinin büyük oranda cam elyaf (fiberglass) malzemeden mamûl olduğu görülüyor. İşçilik ve uygulamanın oldukça kusurlu ve kaba olduğu dikkat çekiyor. Özellikle kokpit bölgesinin fotograflarında üretim hataları, sıyrılma ve deformasyonlar dikkat çekiyor.
16. Uçağın kokpit kanopisi, pleksiglas malzemeden mamûle benziyor. Kanopinin, görüntüyü son derece deforme eden, görüşü bozan ve en iyi ihtimalle yarı - saydam bir yapısının olduğu dikkat çekiyor. Ancak kanopi ve kokpit, şekil itibari ile pilotun görüş açısı göz önünde bulundurularak tasarlanmış izlenimi uyandırıyor. Özellikle kokpit gösterge panelinin pilotun öne bakışının bir hayli altında kalan yapısı, uçağın burnunun açısı bu izlenimi kuvvetlendiriyor.
17. Uçak üzerinde herhangi bir silah ya da faydalı yük taşıma istasyonu (paylon) ya da makinalı tüfek namlusu görünmüyor.
Değerlendirmeler
Yayınlanan fotograf ve videolar ile servis edilen haberler ışığında, şu değerlendirmeleri yapmak mümkün:
1. Sergilenen uçağın, uçabilen bir prototipten ziyade ölçekli bir maket olması kuvvetle muhtemeldir. Gövde üzerindeki son derece büyük üretim hataları, kusurlar, kanopinin kapalı durumda kokpiti tam örtemiyor olması ve herhangi bir kilit mekanizmasının da olmaması bu kanıyı desteklemektedir.
2. Uçağın aerodinamik olarak en dikkat çekici özelliklerinden olan gövde üstünde yerleştirilmiş hava alıkları, taktik bir savaş uçağı için son derece sakıncalı bir tasarım seçimi gibi duruyor. Zira bu tip hava alıklarında, uçak manevra yaptığı anda gövde ve/veya kanat uzantıları, alığa giden hava akışını engeller. Söz gelimi uçak burnunu yukarı kaldırdığı anda alıklara giden hava akışı önemli ölçüde kesilecektir. Bu da jet motorunun hava ile düzgün bir şekild beslenmesini engelleyeceğinden en iyi ihtimalle takat kaybına neden olacaktır. Bu tür hava alıkları, ayrıca kısa kalkış ve iniş gibi manevralara da uygun değildir. Daha ziyade uzun ve yumuşak tırmanma açılı kalkış ile düz seyir uçuşlarına uygundurlar (Karşılaştırınız: Global Hawk insansız hava aracı sistemi). Dolayısıyla hava savaşına girecek, "it dalaşı" yapabilecek bir uçak için kesinlikle uygun değildirler.
3. Uçağın herhangi bir sensör taşımaması, burun kısmının herhangi bir radarın yerleşimine izin vermeyecek ölçüde küçük olması dikkat çekicidir. Tasarımın bu anlamda modern bir muharebe yeteneğinin olmadığını iddia etmek mümkündür.
4. Uçağın kanatlarındaki anhedral uzantıların boyutu dikkat çekicidir. Bu, muhtemelen uçağın eksenel dengesini sağlamak için alınmış bir önlem olsa gerektir. Hava alığı geometrisi ve yerleşimi ile birleştirildiğinde bu seçim, uçağın düz ve stabil bir rotada uçmak üzere tasarlandığı izlenimini uyandırmaktadır.
5. Uçağın kokpitindeki yerleşim ve tasarım seçimleri son derece ilginçtir. Kokpit gösterge paneli oldukça alçaktır. Panelde yapılan seçimler kadar yapılmayan seçimler de bazı ipuçları vermektedir. Şöyle ki: Uçamadığı her halinden belli olan bir uçağın tanıtımı için bu kadar özen gösteren, o uçağı boyamak, "toplamak" ve sergilemek için bu kadar zahmete giren İran, neden kokpite, elinde oldukça bol miktarda bulunan ve F-4 ile F-5 jetlerinden çıkma çok fonksiyonlu göstergeler, alet takımları, düğmeler vb takmamıştır? Neden kokpit gösterge panelini, modern bir savaş uçağına benzetmeye uğraşmamıştır da, uluslararası piyasalardan kolaylıkla temin edilebilecek, sivil havacılığa yönelik ürünleri takmayı tercih etmiştir? F-4 ya da F-5'ten sökülmüş olduğu belli kumanda levyesinin hemen önüne aynı uçaklardan göstergeler, HUD'lar vb takmak neden "akıl edilmemiştir"?
5a. İran bu kokpit ile, ambargoyu delebildiği mesajını vermek istemiştir.
5b. Uçağın muhtemel görevleri için modern savaş uçağı aviyoniklerine zaten ihtiyaç yoktur.
6. Uçağın bir adet olan motoru, hele ki J85 ise, yeterli takat sağlamaktan uzak görünmektedir.
7. İran'dan son yıllarda çok sık ve yoğun şekilde yerli savunma sanayiinin ürünlerine ilişkin abartılı ve propaganda ile bezeli haberler yayınlanmaktadır. Bu haberlere konu olan sistemler çoğunlukla Şah döneminde İran'a satılmış olan araç gerecin ya tadil edilmiş ya da yeniden adlandırılmış halleri olmaktadır. Kahir 313 bu açıdan öncüllerinden ayrılan bir konuma sahiptir. Zira Hava Kuvvetleri özelinde, "yerli yapım yeni uçak" olarak tanıtılan uçakların büyük çoğunluğunun F-5 tadilatı olduğu (Azarheş gibi) bilinmektedir.[9] Ancak burada da "yapılmayan tercihler" dikkat çekmektedir: İran bu tür haberlerde hep F-4 ya da F-5 uçaklarını kullanırken, hava kuvvetleri hizmetindeki F-14A, MiG-29, Su-24 ya da Mirage F1 gibi uçakları hiç kullanmamakta, bu uçaklarla ilgili tadilat, modernizasyon, güncelleştirme ya da "yerlileştirme" gibi çalışmaları hiç duyurmaktadır. Tüm "yerlileştirme" çalışmalarında, faydalı hizmet ömrü çoktan dolmuş F-4 ve F-5 uçaklarının kullanıldığı dikkat çekmektedir. Benzer bir durum Bell 214 ve AH-1 helikopterleri için de geçerlidir. Bu tercihin sebebinin üzerinde durulması gerekir: Acaba İran, hava savunması ve karşı saldırı kabiliyetinin çekirdeğini oluşturan, modern bir hava gücüne en yakın unsurları olan F-14A, Su-24, Mirage F1 gibi uçaklara, tam da bu nedenle mi dokunmamaktadır? Eğer bu sorunun yanıtı "evet" ise, F-5'lerin mümkün olan tek şekilde, propaganda aracı olarak kullanılmalarının da nedeni ortaya çıkmış olur, zira başka bir şekilde hizmet vermeleri mümkün değildir.
8. Kahir 313'ün, bölgedeki önceden belirlenmiş sabit hedefleri (bölgedeki askeri tesisler, enerji tesisleri, petrol boru hatları, sondaj platformları vb gibi) ya da Basra Körfezi'ndeki askeri ve/veya sivil gemi trafiğini, alçak irtifa ve nispeten düz bir rotada yüksek sesaltı hızda uçarak ve düşman sensörlerinden azami şekilde sakınarak vurmak ve/veya bu hedeflere karşı "kamikaze" görevlerinde kullanılmak için tasarlanmış, üretimi ve kullanımı kolay bir uçak olarak tasarlandığı iddia edilebilir. Bu senaryo doğru ise, pilotun hedefini aramak ya da bulmak için herhangi bir sensöre ihtiyacı olmayacaktır, zira ya hedefi önceden belirlenmiş sabit ve büyük bir unsurdur ya da Basra Körfezi gibi son derece kalabalık deniz trafiğine sahip, hedef açısından zengin bir ortamdır. Dolayısıyla pilotun tek sahip olması gereken şey, çevresine iyi görüş sağlayabilecek bir kokpit ile asgari standartlarda seyrüsefer / GPS sistemidir. Her ikisi de uçakta mevcut görünmektedir.
Tüm bu veriler ışığında Kahir 313'ün modern bir Volksjäger olduğunu iddia etmek mümkündür. İran, eğer üretime geçerse, Kahir 313 ile intihardan farksız bu tip görevlere çıkmaya gönüllü pilot bulma sıkıntısı yaşamayacaktır.
Notlar:
[1]: "Ahmadinejad unveils Iran’s new low-flyer fighter jet Qaher 313": http://www.mehrnews.com/en/newsdetail.aspx?NewsID=1806182[2]: "Iran president unveils Qaher-313 indigenous fighter jet": http://www.presstv.ir/detail/2013/02/02/286841/iran-unveils-new-indigenous-fighter-jet/
[3]: "Here’s why Iran’s new stealth fighter jet can’t fly": http://theaviationist.com/2013/02/04/iran-plane-cannot-fly/?fb_source=pubv1#.UQ_BVWeQj5P
[4]: "Iran unveils new indigenous stealth fighter “Qaher 313″. And here’s a detailed analysis": http://theaviationist.com/2013/02/02/iran-new-stealth-fighter/#.UQ-p_2eQj5M
[5]: Volksjäger: Almanca "Halk Avcısı" ya da "Halkın Avcı Uçağı". İkinci Dünya Savaşı'nın sön dönemlerinde, Almanya anavatanının savunması için, üretimi son derece ucuz, pilotajı kolay jet tepkili av önleme uçak projesine verilen isim. Amaç, asgari pilotaj eğitimi ile yetiştirilen halk ordusunu ve Hitler Gençliği'ni bu uçaklara bindirip, Müttefik bombardıman uçaklarını avlamaktı. Bu proje kapsamında, Heinkel firması, tek motorlu He-162 Salamander uçağını üretti. Ayrıntılı bilgi için bkz: http://en.wikipedia.org/wiki/Heinkel_He_162
[6]: Anhedral: Uçak kanadının aşağı yöne yaptığı açı. Tersi "dihedral"dir. Örneğin F-4 Phantom II uçağının kuyrukları anhedral, kanat uçları dihedraldir. Ayrıca bkz: http://en.wikipedia.org/wiki/Dihedral_%28aircraft%29#Anhedral
[7]: Boeing Bird of Prey: http://en.wikipedia.org/wiki/Boeing_Bird_of_Prey
[8]: McDonnell Douglas X-36: http://en.wikipedia.org/wiki/X-36
[9]: Azarheş için bkz: http://en.wikipedia.org/wiki/HESA_Azarakhsh
[3]: "Here’s why Iran’s new stealth fighter jet can’t fly": http://theaviationist.com/2013/02/04/iran-plane-cannot-fly/?fb_source=pubv1#.UQ_BVWeQj5P
[4]: "Iran unveils new indigenous stealth fighter “Qaher 313″. And here’s a detailed analysis": http://theaviationist.com/2013/02/02/iran-new-stealth-fighter/#.UQ-p_2eQj5M
[5]: Volksjäger: Almanca "Halk Avcısı" ya da "Halkın Avcı Uçağı". İkinci Dünya Savaşı'nın sön dönemlerinde, Almanya anavatanının savunması için, üretimi son derece ucuz, pilotajı kolay jet tepkili av önleme uçak projesine verilen isim. Amaç, asgari pilotaj eğitimi ile yetiştirilen halk ordusunu ve Hitler Gençliği'ni bu uçaklara bindirip, Müttefik bombardıman uçaklarını avlamaktı. Bu proje kapsamında, Heinkel firması, tek motorlu He-162 Salamander uçağını üretti. Ayrıntılı bilgi için bkz: http://en.wikipedia.org/wiki/Heinkel_He_162
[6]: Anhedral: Uçak kanadının aşağı yöne yaptığı açı. Tersi "dihedral"dir. Örneğin F-4 Phantom II uçağının kuyrukları anhedral, kanat uçları dihedraldir. Ayrıca bkz: http://en.wikipedia.org/wiki/Dihedral_%28aircraft%29#Anhedral
[7]: Boeing Bird of Prey: http://en.wikipedia.org/wiki/Boeing_Bird_of_Prey
[8]: McDonnell Douglas X-36: http://en.wikipedia.org/wiki/X-36
[9]: Azarheş için bkz: http://en.wikipedia.org/wiki/HESA_Azarakhsh
