İngiltere Başbakanı Theresa May'in Ankara ziyareti sırasında 28 Ocak günü, iki ülke başbakanları huzurunda İngiliz BAE Systems ve TUSAŞ şirketleri genel müdürleri, bir anahat anlaşması imzaladılar.

Müzakereleri bir süredir devam eden ve imza aşamasına gelmiş GBP100 milyonluk (yaklaşık USD125.15 milyon) anlaşmanın ilk aşaması olan bu imza ile, TFX olarak da bilinen Milli Muharip Uçak (MMU) projesinde önemli bir aşama tamamlanmış, uzun ve çetrefilli bir yolun ilk adımı da atılmış oldu.

Bu proje ile ilgili daha kaç "Ne? Ne İçin? Nasıl?" yazısı yazılacağını tahmin etmek çok zor. Yolun bundan sonrasının nasıl olacağına dair fikir yürütmeden önce, geriye bakıp şimdiye kadar kat edilmiş kısmını hatırlamakta fayda var.

Proje dört ana safhadan oluşuyor. "Dönem" olarak adlandırılan bu safhalar şunlar:

Kavramsal Tasarım Dönemi (Dönem 0)
Dönem 1: Tasarım ve Prototip Kalifikasyon
Dönem 2: Başlangıç Harekât Kabiliyeti ve Tam Harekât Kabiliyeti Kazanımı
Dönem 3: Seri Üretim

Başlangıç kararı 15.12.2010 tarihli Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK) toplantısıyla alınan projede, TUSAŞ ile SSM arasında 23.08.2011 tarihinde Kavramsal Tasarım Dönemi sözleşmesi imzalandı. USD20 milyon bütçeli bu safhada ana hedef, yeni nesil bir savaş uçağından beklentileri, bu uçağın sahip olması gerek temel kabiliyetleri belirlemekti.

TUSAŞ, bu süreçte danışmanlık hizmeti almak için İsveçli uçak üreticisi Saab ile bir anlaşma imzaladı. Eylül 2013'te tamamlanan çalışma ile, MMU için farklı tasarım alternatifleri belirlendi; harekât konsepti (CONOPS; Concept of Operations) tanımlandı ve genel isterler şekillendirildi.

Bir sonraki aşama olan Ön Tasarım Dönemi'ne yönelik olarak yapılan hazırlıklar kapsamında SSM tarafından Saab (İsveç), BAE Systems (İngiltere), Airbus, CASIC (Çin), Aermacchi (İtalya) ve Sierra Nevada Corporation (ABD) şirketlerine 2015 Mart ayında bir Bilgi İstek Dosyası (BİD) yayımladı. BİD'e yanıtlarını Nisan ayında sunan Airbus, Saab ve BAE Systems şirketlerine Haziran 2015'te Yabancı İşbirliği Firması (YİF) için bir Teklife Çağrı Dosyası yayımlandı. Ağustos ayında toplanan yanıtlar üzerinden hazırlanan kısa listede birinci BAE Systems, ikinci Airbus ve üçüncü Saab olarak sıralandı.

Paralel olarak motor konusunda yürütülen çalışmalarda ise Ocak 2014'te EuroJet (Almanya - İngiltere - İtalya - İspanya), General Electric (ABD), Pratt & Whitney (ABD), Rosoboronexport (Rusya) ve Snecma (Fransa) şirketlerine 2014 Ocak ayında bir TÇD yayımlandı. Bunlardan General Electric (F414-GE-400 ve F110-GE-129), EuroJet (EJ200) ve Snecma (M88-4E) şirketleri, aynı yıl Haziran ayında tekliflerini sundular.

BAE Systems ile sürdürülen görüşmelergeçtiğimiz yıl içinde büyük oranda tamamlanmıştı. Savunma ve Havacılık dergisinin 176'ncı sayısında, kısa listede ikinci sırada yer alan Airbus ile görüşmelere Ekim ayında başlandığı bilgisi paylaşılmıştı.

28 Ocak günü imzalanan anlaşmanın bir bağlayıcılığı olmasa da, hemen hemen tüm hususlarda mutabık kalındığının ve yola BAE Systems ile devam edileceğinin kesin olduğu söylenebilir.

Bundan Sonra Ne Olacak?

Tasarım ve Prototip Kalifikasyon döneminin ana aşamaları, Mühendislik Geliştirme ve Ön Tasarım; Kritik Tasarım; Prototip Üretimi ve Kalifikasyonu. BAE Systems ile imzalanması beklenen anlaşma, Mühendislik Geliştirme ve Ön Tasarım aşamasını kapsıyor. Bu denli geniş kapsamlı ve büyük bir projede bu işbirliğinin, büyük bir aksilik olmazsa sonraki safhalarda da devam edeceği muhakkaktır.

Kavramsal tasarım sürecinde, Türk Hava Kuvvetleri (HvKK), yeni nesil bir savaş uçağından beklentilerini ayrıntılı bir şekilde tanımlamıştı. Savunma basınına yansıyan bilgilere göre bu süreçte üç tasarım alternatifi ön plana çıktı. HvKK'nin tercihini çift motorlu bir uçaktan yana yapmış olduğu biliniyor. Uçağın tasarım özelliklerinin, daha basit bir ifadeyle dış görünüşünün ön tasarım sürecinde değişeceği kesindir: Zira dış görünüşü, uçağın sistemleri, performans parametreleri gibi hususlar belirler. Ön tasarımda, bu kalemlerde daha detay çalışmalar gerçekleştirilecektir.

FX1, FX2 ve FX6 olarak adlandırılan söz konusu üç tasarım alternatifine ilişkin bazı teknik bilgiler, savunma basınında yer almıştı. Bu bilgiler ışığında, güncel modern savaş uçağı modelleri ile şöyle bir karşılaştırma yapmak mümkün:

Uçak Tipi	Azami Kalkış Ağırlığı		Motor
Uçak Tipi	lb	kg	Sayısı	Tipi
Gripen NG	36,400	16,511	1	F414-GE-400
F-16E/F Block 60	44,000	19,958	1	F110-GE-132
FX-5	50,000	22,680	1
Eurofighter Typhoon	51,810	23,501	2	EJ200
Rafale C	54,000	24,494	2	M88-2
FX-6	60,000	27,216	1
FX-1	70,000	31,751	2
F-35A Lightning II	70,000	31,751	1	F135-PW-100
Su-35	75,000	34,019	2	AL-35F
F-22A Raptor	80,000	36,287	2	F119-PW-100
PAK FA T-50	81,600	37,013	2	AL-41F1

HvKK'nin tercihinin FX1 alternatifi olduğuna dair bilgiler var. Eğer bu tercih, Ön Tasarım sürecinde de devam ederse, boyut olarak Su-35 veya F-22A'ya yakın, çift motorlu ve cüsseli bir uçak ortaya çıkacaktır. Yine açık kaynaklara yansıyan bilgilere göre uçaktan beklentinin, hava - hava görevi ağırlıklı olduğu anlaşılıyor.

Tek motor - çift motor seçimi, harekât isterlerine bağlı ve karmaşık bir konu. Benim kişisel tercihim her zaman için tek motorlu, hafif ve çevik uçaklardan olmuştur. Çift motorun maliyeti, uluslararası pazardaki satış başarısını da etkileyebilecek bir unsur olarak, böyle bir projede son derece önemli bir husustur. Buradaki tercihi eleştiremem, HvKK'nin harekat isterlerinin oldukça titiz bir şekilde hazırlanmış olduğu bellidir. Ancak bu tercihin, uçağın teknik ve ticari performansına ciddi bir olumsuz etkisi olabileceğine dair kaygımı da kaydetmek isterim.

TFX'in hava - hava ağırlıklı bir görevde tasarlanmasını ise anlamlandırmakta zorlanıyorum. Burada kastedilen manevra kabiliyeti, ivmelenme, tırmanma performansı gibi parametreler ise eğer, bu kalemlerdeki isterler hava - yer görevleri için de daha az zorlayıcı değildir. Kaldı ki, ağ merkezli muharebe, sensör füzyonu gibi kavramların ön plana çıktığı yeni nesil hava muharebesinde, çok rollülük (multirole) bile artık demode hale gelmeye başlamış "her-rollülük" (omnirole) yani bir uçağın bir sortide farklı tipte görevleri aynı anda icra edebilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Hassas güdümlü silah sistemlerinde, menzil ve isabet yeteneği başta olmak üzere yaşanan gelişmeler, bu silahların boyutlarının çok daha küçülmesi; heded tespit, teşhis, takip ve seyrüsefer sistemlerinin yeteneklerinin artarken boyutlarının küçülmesi; dağıtık ortamda çalışabilme, insansız sistemlerle müşterek görev yapabilme gibi kavramlar, "av-önleme", "bombardıman", "yakın hava desteği" gibi tek bir göreve özgü ya da öncelikli görevi bunlardan biri olan uçakları geride bırakmıştır. Tasarım sürecinde, bu konudaki endişelerimin yersiz olduğunu görmeyi umut ediyorum.

İşbirliği yapılacak olan BAE Systems, dünyanın en büyük savunma ve havacılık sanayii şirketlerinden biri. DefenseNews verilerine göre 2015 yılı itibariyle 85,000'e yakın çalışanı ve USD27.35 milyar cirosu ile dünyanın en büyük üçüncü savunma şirketi (karşılaştırma için Türk savunma sanayiinin toplam çalışan sayısı 33,000 dolaylarında; toplam cirosu ise yaklaşık USD5 milyar). Şirket, Eurofighter Typhoon, Hawk, Harrier, Jaguar, Tornado gibi çok sayıda savaş uçağını üretti ya da geliştirilmesinde rol aldı. Savunma ve havacılık sektörünün hemen hemen tüm alanlarında ürün ve çözümleri bulunuyor. Dolayısıyla, iyi kurgulanmış bir model ile TUSAŞ - BAE Systems işbirliği, projenin başarısında katalizör rolü oynayabilir.

TFX'in teknik (genel tasarım, aviyonik, motor, silahlar vb) ve taktik (harekât ortamı, CONOPS) özellikleri, ayrı ve derin konular. Beni, MMU Projesi'nde en çok endişelendiren husus, insan kaynakları konusudur.

Türkiye'de savunma ve havacılık sektöründe bugün 33,000 - 35,000 civarında çalışan bulunuyor. Bu sayının tamamı mühendis ve ArGe personeli değil: İdari kadrolar ve teknisyenler de dahil. En fazla 35,000 çalışan ile Türkiye istihbarat uydusundan ana muharebe tankına, firkateynden hava savunma füzesine bir silahlı kuvvetlerin ihtiyacı olabilecek her türlü sistem, araç, gereç ve teçhizatı geliştirmeye, üretmeye, modernize etmeye ve bakımını / desteğini sağlamaya çalışıyor. MMU Projesi olmasa dahi sektörün bu görevlerin altından kalkabilmesi için çalışan ve şirket sayısının misliyle artması; savunma ve havacılık alanına ayrılan bütçenin katlanması gerekiyor.

Ancak sorun, sadece çalışan sayısının (kelle sayısının) artması değil. Üniversitelerin uçak, havacılık ve uzay mühendisliği başta olmak üzere ilgili bölümlerinden her yıl mezun olan mühendis sayısı tek başına bir kıstas değil. Esas sorun, liderlik sorunudur.

Sektörde, belli bir seviyede teknik bilgi, donanım ve tecrübeye sahip lider mühendis zafiyeti mevcuttur. Bu sıkıntı sektörün tümünde etkisini hissettirmektedir. Genç mühendislerden kurulu çalışma ekiplerini yönetecek, onları motive edecek, araştırma ve çalışmalarını yönlendirecek; konusunda uzman, sektörü ve dünyayı bilen, takip eden lider sayısı, özellikle MMU Projesi özelinde konuşacak olursak ne yazık ki kısıtlıdır.

Türkiye'nin bugüne kadar,

- Tasarım
- Geliştirme
- Üretim
- Bakım - onarım
- Hizmetten alma

süreçlerini kendi başına tamamladığı son uçakMKEK-4 Uğur'dur (1955 - 1963).

Teknoloji, parlak beyinleri bir araya toplayıp, onlara astronomik maaşlar ve geniş imkânlar sunularak geliştirilemez. ArGe ve inovasyon, sosyal süreçlerin ürünleridir. Liderlik, çevre şartları, bilim ve teknoloji politikası bu sosyal sürecin yapıtaşlarıdır. Yani Türkiye'nin MMU Projesi'nde teknoloji transferinden çok tecrübe ve liderlik transferine ihtiyacı bulunmaktadır. Sağlam kurgulanmış, uzun vadeli bir bilim ve teknoloji politikası ile desteklenen bir işbirliği modeli ile bunu gerçekleştirmek mümkün olabilir.

Aksi takdirde 2023 yılında hangardan çıkacak şey ne yerli, ne milli ne de uçak olacaktır.

Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Gökdeniz havzasında savunma ve güvenlik gündemi
[PDF]

Azerbaycan

Azerbaycan Sahil Güvenlik teşkilatı için siparişi verilen İsrail tasarımı Sa'ar OPV62 tipi S-202 karakol botunun inşası tamamlandı, üçüncü bot S-203 de denize indirildi.[1][2]

Ermenistan

Ermeni ordusu 12 Ocak günü, Azerbaycan sınırındaki Tovuz yakınlarında bulunan Azeri birliklerine el yapımı patlayıcı taşıyan dron ile bir saldırı düzenledi. Saldırıda ölen ya da yaralanan olmadı.[3] 22 Ocak günü ise bir Ermeni dronu yine aynı bölgede Azeri ordusu tarafından açılan ateş ile düşürüldü.[4]

Irak

Irak güvenlik güçleri, Musul Harekâtı'nın 29 Aralık'ta başlatılan ve 3 Ocak'a kadar süren ikinci safhasında kentine doğu kesiminde önemli ilerlemeler kaydetti.[5] Bu ilerlemeye yanıt olarak IŞİD, 31 Aralık - 2 Ocak arasında Samara, Necef ve Bağdat'ta çok sayıda intihar eylemi gerçekleştirdi. Örgüt ayrıca Irak güçlerinin ana ikmâl hatlarından olan Bağdat - Musul otoyolu boyunca saldırılar düzenledi.[6] Güvenlik güçleri kentin güneydoğusunda hakimiyeti sağlayarak 8 Ocak günü Dicle nehri kıyısına ulaştı. 4 - 9 Ocak arasında ise uygulanan tazyikin ana ekseni kentin kuzey - doğu kesimleri oldu. [7]

Irak Halk Seferberlik Kuvvetleri (HSK) İkinci Komutanı Ebu Mehdi el Mühendis, el Mayadin televizyonuna verdiği demeçte Lübnan Hizbullahı'nın Irak'ta etkin olarak harekâtlara katıldığını, HSK ile Hizbullah arasında çok iyi bir işbirliği olduğunu ve tüm faaliyetlerin başbakanlar Nuri el Maliki ve Haydar el İbadi'nin tam ve mutlak bilgileri dahilinde yürütüldüğünü açıkladı.[8]

ABD'nin Irak güvenlik güçlerine eğitim ve harekât desteği sağlamak üzere bu ülkede 5,000 civarı askerinin bulunduğu bildirildi.[9]

İran

Iran Air Havayolları, Airbus'a sipariş verdiği 100 yolcu uçağından A321 model uçağı 11 Ocak günü şirketin Toulouse'daki tesislerinde düzenlenen törenle teslim aldı.[10]

İran Deniz Kuvvetleri'ne ait Alvand firkateyni ve Buşehr ikmâl gemisinin, Güney Afrika'nın Durban limanından, burayı ziyaret ettikleri Kasım 2016'dan bu yana ayrılamadıkları ortaya çıktı. Uydu fotoğraflarında kuru havuza alındığı görülen Buşehr gemisinde kapsamlı bir tamirat işlemi yapıldığı, gemilerin bu nedenle bu kadar uzun süredir aynı noktada bekledikleri tahmin ediliyor.[11]

İsrail

İsrail Savunma Kuvvetleri'nin, ABD ile kısa süre önce varılan USD38 milyarlık askeri finansman yardım anlaşması kapsamında ağ merkezli harekât, siber savaş, sınıf güvenliği, uzun menzilli hassas saldırı yeteneği gibi kalemleri kapsayan bir modernizasyon ve tedarik planı üzerinde çalışmaya başladığı bildirildi.[12]

İsrail hükümetinin kullanımına sunulmak üzere üreticisi ve modeli açıklanmayan bir yolcu uçağının satın alındığı ve Israel Aerospace Industries (IAI) tesislerine getirilen uçağın, IAI bünyesindeki Bedek şirketi tarafından çeşitli elektronik sistemlerle donatılacağı bildirildi.[13]

İsrail Hava Kuvvetleri'nden 18 Ocak günü yapılan bir açıklamada, Arrow III straejik hava ve füze savunma sisteminin başlangıç seviyesi harbe hazırlık kabiliyetine eriştiği duyuruldu.[14][15]Öte yandan ABD Füze Savunma Dairesi (MDA) tarafından 25 Ocak günü yapılan bir açıklamada ABD-İsrail ortak projesi olan David's Sling (Davud'un Sapanı) hava savunma füze sisteminin İsrail'deki Yanat test sahasında başarılı bir deneme atışı gerçekleştirdiği bildirildi.[16][17]

İsrail Hava Kuvvetleri, IAI üretimi Sea Scan 1124 deniz karakol uçaklarını hizmetten çıkardı. Deniz karakol ve gözetleme görevlerinde EL-M-2022 radarı ile donatılmış Heron 1 insansız hava araçları (İHA) kullanılıyor.[18]

İsrail ordusunun Hizbullah'a karşı kullanılmak üzere IMI Systems şirketinden Extra ve IAI’dan LORA karadan karaya füze sistemlerini tedarik etmeye hazırlandığı bildirildi.[19]

İsrail Savunma Bakanlığı'ndan 11 Ocak günü yapılan bir açıklamada, ABD'li Oshkosh şirketi ile 200 adet Family of Medium Tactical Vehicles (FMTV) tipi taktik tekerlekli araç alımı için USD200 milyonluk bir sözleşme imzalandığı duyuruldu.[20]

RADA Electronic Industries şirketi, adını açıklamadığı bir Uzakdoğu ülkesinin yüksek enerjili lazer (HEL; High Energy Laser) silah sisteminde kullanılmak üzere RPS-42 radar sistemi şiparişi aldıgını duyurdu.[21]

İsrail ve Arjantin arasındaki Kfir Block 60 savaş uçağının satışına dair görüşmelerin yeniden başlayacağı bildirildi.[22]

Kıbrıs

Rum Savunma Bakanı Hristoforos Fokaidis, Rum Milli Muhafız Ordusu (RMMO) mensuplarının, adada olası bir çözüm durumunda işlerini ya da kazanılmış haklarını kaybetmeyeceğini belirtti.[23]

Türk Deniz Kuvvetleri, KKTC Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na iki adet Ç302 sınıfı çıkarma botu hediye etti. KKTCSG-301 ve KKTCSG-303 olarak adlandırılan botlar, 18 Ocak günü düzenlenen törenle hizmete girdi.[24][25]

Lübnan

Lübnan İslami Direniş örgütünden 17 Ocak günü yapılan bir açıklamada, İsrail ordusuna ait Skylark tipi bir İHA'nın 16 Ocak günü Lübnan topraklarında düşmüş olarak bulunduğu duyuruldu.[26]

Mısır

Jane's Defence Weekly'de 17 Ocak günü yayınlanan bir habere göre Mısır Hava Kuvvetleri'ne ait C-130 tipi bir nakliye uçağı, ABD'li Sierra Nevada Corporation şirketi tarafından elektronik istihbarat (ELINT) sistemleri ile donatılacak.[27]

Romanya

Romanya, kara kuvvetleri ihtiyacı için İsrailli Aeronautics şirketi üretimi Orbiter 4 İHA sistemini seçti.[28]

General Dynamics European Land Systems şirketinden 26 Ocak günü yapılan bir açıklamada, Romanya Savunma Bakanlığı ile ilave Piranha III 8x8 taktik tekerlekli zırhlı araç siparişi için 30.12.2016 günü bir sözleşme imzalandığı duyuruldu.[29]

Nurol Holding'in zırhlı 4x4 askeri araç üretimi için Romonya'da EUR15 milyonluk yatırım yapmaya hazırlandığı bildirildi.[30]

RusyaFederasyonu

ABD'deki başkanlık seçimlerine Rus bilgisayar korsanlarının müdahale ettiği iddiaları, ABD - Rusya ilişkilerinde gerilime neden oldu.[31][32]

Rus Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov 6 Ocak günü, Suriye harekâtındaki görevi sona eren Admiral Kuznetsov uçak gemisi ve beraberindeki görev gücünün yurda döneceğini açıkladı.[33][34][35][36]Öte yandan Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, Suriye'ye konuşlandırılmış altı adet Su-24 (NATO kodu "Fencer") taktik bombardıman uçağının geri çekilerek yerlerine dört adet Su-25 (NATO kodu "Frogfoot") yakın hava desteği uçağının gönderildiğini açıkladı.[37]

Jane's Defence Weekly'nin 13 Ocak tarihli haberine göre Rusya'daki ekonomik darboğaz, RS-24 Yars kıtalararası balistik füze üretim projesinde gecikmelere neden oluyor.[38]Öte yandan Savunma Bakanlığı'ndan 17 Ocak günü yapılan bir açıklamada, Topol M kıtalararası balistik füzesi ile Plesetsk test sahasında bir deneme atışı gerçekleştirildiği bildirildi.[39]

Rus Savunma Bakanlığı, Rus ordusu bünyesindeki KBRN birliklerinin kullanımı için yeni bir İHA sisteminin geliştirilmekte olduğunu açıkladı. Öte yandan Rus Donanma Havacılığı Komutanı İgor Kojin, gemi konuşlu İHA'ların geliştirilmekte olduğunu açıkladı.[40]

Rus Deniz Kuvvetleri'ne ait Proje 1155 (NATO kodu "Udaloy") sınıfı Admiral Tributs destroyeri ile Proje 1559 Boris Çilikin sınıfı Boris Butoma ikmâl gemisi, 3-8 Ocak tarihleri arasında Filipinler'in başkenti Manila'yı ziyaret ettiler.[41]Öte yandan Rusya'nın Filipinler Büyükelçisi İgor Hovayev 4 Ocak günü, ülkesinin Filipinler'e uçak ve denizaltı da dahil olmak üzere gelişmiş silah sistemleri sağlamaya hazır olduğunu açıkladı.[42][43] Filipin Savunma Bakanı Delfin Lorenzana da 26 Ocak günü ülkesinin Kilo sınıfı dizel elektrik denizaltı tedariği ile ilgilendiğini açıkladı.[44]

S-400 (NATO kodu SA-21 "Growler") hava savunma füze sistemi ile donatılmış bir alay Moskova'da göreve başladı. Ruıs Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre 2016 yılı içinde S-400 sistemi ile donatılmış toplam dört hava savunma alayı hizmete girdi. Bu yıl içinde üç alay daha göreve başlayacak.[45]

Proje 21980 Graçonok sınıfı 669 ve 699 borda numaralı "terörle mücadele" karakol botları, 14 Ocak günü düzenlenen törenle Kuzey Filosu'nda hizmete girdi.[46]

Rus Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Oleg Salyukov, 2016 yılı içinde iki tugay mevcudu kadar Buk M2 ve Buk M3 ile iki tabur kadar Tor M2 ve Tor M2U hava savunma füze sisteminin hizmete alındığını açıkladı. Salyukov ayrıca 2016 içinde Verba omuzdan ateşlenen uçaksavar füze sistemleri, 130'dan fazla BMP-3 zırhlı muharebe aracı ve BTR-82A zırhlı personel taşıyıcı ile Arbalet DM uzaktan kumandalı silah sistemi ile donatılmış 20'den fazla Tigr M taktik tekerlekli zırhlı aracın envantere alındığını kaydetti.[47]Öte yandan Güney Askeri Bölge Komutanlığı'na bağlı kara birliklerinin 2016 yılı içinde T-72B3 ana muharebe tankları, BMP-3 ve BTR-82A'ların da aralarında olduğu 1,400'den fazla araç - gereci hizmete aldığı bildirildi.[48]

Çin ve Rusya'nın, ABD'nin Güney Kore'ye konuşlandırdığı THAAD (Terminal High Altitude Area Defense System) hava savunma sistemine karşı ortak bir karşı tedbir geliştirme konusunda görüş birliğine vardığı bildirildi.[49]

Rus Deniz Kuvvetleri'nin Proje 1155 (NATO kodu "Udaloy") sınıfı beş adet destroyeri 2022 yılına kadar modernize etmeyi planladığı bildirildi.[50]Öte yandan Proje 877 Kilo sınıfı B187 Komsomolsk na Amur denizaltısı, 14 yıl süren bakım ve onarım çalışmalarının tamamlanmasının ardından 27 Ocak günü Pasifik Filosu'nda yeniden hizmete girdi.[51]

Elektronik Harp Bilimsel ve Teknik Merkezi tarafından geliştirilen Repellent 1 adlı araca monteli seyyar dronsavar sistem kamuoyuna tanıtıldı. MAZ-6317 kamyona monteli sistemin, kutup dahil her hava koşulunda ve gündüz - gece düşman dronlarını tespit edebildiği ve karıştırma / aldatma uygulayabildiği belirtiliyor.[52]

Elektropribor Tasarım Bürosu'nun, Şıkval süperkavitasyon torpidosunun yerini almak üzere Hişçnik adlı yeni bir torpido üzerinde çalıştığı bildirildi.[53]

Rusya ve Hindistan arasında yürütülen, Hint Hava Kuvvetleri envanterindeki Suhoy Su-30MKI savaş uçaklarının yedek parçalarının Hindistan'da üretilmesini içeren uzun vadeli bir anlaşma ile ilgili görüşmelerin tamamlanmak üzere olduğu bildirildi.[54][55]

Russian Helicopters şirketinden 11 Ocak günü yapılan bir açıklamada, Kazakistan'ın Rusya'dan 2018 yılında dört adet Mi-35M (NATO kodu "Hind E") taarruz helikopteri teslim alacağı bildirildi.[56]

Suriye

Suriye'de çözüm sağlamak için Türkiye ve Rusya'nın girişimi ile Kazakistan'ın başkenti Astana'da 23-24 Ocak'ta Suriye rejimi ve muhalifler arasında görüşmeler gerçekleştirildi. Görüşmelerden sonra, ateşkesin devamı, IŞİD ve el Nusra'ya karşı ortak mücadele ve 8 Şubat'ta Cenevre'de gerçekleştirilecek toplantıya silahlı muhaliflerin de katılma isteklerini içeren bir bildiri yayımlandı.[57]

ABD'de göreve yeni başlayan Donald Trump yönetiminin, Suriye'nin kuzeyinde güvenli bölgeler tesis etmeyi değerlendirdiği bildirildi.[58]

Suriye rejimi ile Rusya, Tartus üssünün Rus ordusu tarafından kullanım süresinin 49 yıl uzatılmasını da içeren bir anlaşmayı 18 Ocak günü imzaladılar. Anlaşma, üssün altyapı imkânlarının da geliştirilmesini kapsıyor.[59]

Musul Harekâtı ile birlikte Irak'taki varlığı zayıflayan IŞİD'in, Suriye'deki unsurlarını takviye ettiği bildiriliyor.[60]

Türk ve Rus hava kuvvetlerinin el Bab'taki IŞİD hedeflerine karşı eşgüdümlü hava harekâtları düzenledikleri bildirildi.[61][62][63]Öte yandan Rus Hava Kuvvetleri, Deyri Zor'daki IŞİD hedeflerine 25 Ocak günü altı adet Tu-22M3 (NATO kodu "Backfire") stratejik bombardıman uçağı ile bir saldırı düzenledi.[64]

13 Ocak günü erken saatlerde Şam yakınlarındaki Mezze Havaalanı'nda bir dizi patlama meydana geldi. Şam yönetimi, İsrail'in havaalanına bir hava saldırısı gerçekleştirdiğini açıkladı. Saldırının, bu havaalanı üzerinden İran'dan Hizbullah'a saplanan füze sevkiyatını önlemek için yapıldığı değerlendiriliyor.[65][66]

Ukrayna

İngiltere Savunma Bakanı Sir Michael Fallon, Ukrayna'ya sağlanan askeri desteğin artarak devam edeceğini açıkladı.[67]Öte yandan Ukrayna Savunma Bakanlığı 16 Ocak günü, Polonya'nın Ukrayna'ya EUR200 milyonluk askeri yardım yapacağını duyurdu.[68]

Suudi Arabistan'ın, geçtiğimiz yıl geliştirilmesi için gizlice USD40 milyon yatırdığı Grom 2 kısa menzilli taktik balistik füze projesinden çekildiği iddia edildi. Rus yapımı Iskander (NATO kodu SS-26 "Stone") füzesinin muadili olduğu değerlendirilen Grom 2 280km olarak verilen menzilinin 500km'ye çıkarılabildiği kaydediliyor.[69]

Tayland, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi gerekçesi ile sözleşmeyi feshederek Ukrayna'ya verdiği T-84 Oplot siparişini iptal etti. Tayland ile Ukrayna arasında 49 adet T-84 tankının satışı için 2011 yılında USD241 milyonluk bir sözleşme imzalanmıştı. 2016 sonu itibariyle Tayland ordusuna 20 tank teslim edildi; sözleşme uyarınca tüm teslimatların 2014'te tamamlanması gerekiyordu.[70][71]

Ukroboronprom şirketi, ABD'li Aeroscraft ile işbirliği yaparak Ukrayna'da M16 türevi WAC47 piyade tüfeği üretimine hazırlanıyor.[72][73]

Ukrayna Sınır Muhafızları Teşkilatı, 19 Ocak günü Kiev'deki Zulyani Havalimanı'nda İran'a gitmek üzere hazırlanan bir uçakta bulunan kutular içinde Fagot tanksavar güdümlü füzelerine ait parçaların ele geçirildiğini açıkladı.[74]

Yunanistan

Endonezya ve Yunanistan savunma bakanları 25 Ocak günü Cakarta'da savunma sanayii işbirliğinin geliştirilmesini öngören bir niyet mektubu imzaladılar.[75]

[1]"President Ilham Aliyev views newly-constructed ship of State Border Service – PHOTO": http://en.azeridefence.com/president-ilham-aliyev-views-newly-constructed-ship-of-state-border-service-photo/

[2]"DSX Sahil Mühafizəsinin yeni gəmisi dənizə endirilib – FOTOLAR": http://az.azeridefence.com/dsx-sahil-muhafizesinin-yeni-gemisi-denize-endirilib-fotolar/

[3]"Armenian Armed Forces used IED loaded drone on the state border with Azerbaijan": http://en.azeridefence.com/armenian-armed-forces-used-ied-loaded-drone-state-border-azerbaijan/

[4]"Armenian Army’s multicopter was shot down": http://en.azeridefence.com/armenian-armys-multicopter-was-shot-down/

[5]"Coalition says three-axes advance making progress in east Mosul": http://www.janes.com/article/66746/coalition-says-three-axes-advance-making-progress-in-east-mosul

[6]"The Campaign for Mosul: December 20, 2016 - January 3, 2017": http://understandingwar.org/backgrounder/campaign-mosul-december-20-2016-january-3-2017

[7]"The Campaign for Mosul: January 4-9, 2017": http://understandingwar.org/backgrounder/campaign-mosul-january-4-9-2017

[8]"PMF deputy commander Muhandis details Hezbollah ops in Iraq": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/01/pmf-deputy-commander-muhandis-details-hezbollah-ops-in-iraq.php

[9]"US Military Coalition Advisers Doubled in Iraq": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180009&cat=3

[10]"Iran Air Takes Delivery of its First of 100 Airbus Aircraft": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180210&cat=3

[11]"Iranian navy flotilla stuck in South Africa": http://www.janes.com/article/67069/iranian-navy-flotilla-stuck-in-south-africa

[12]"Israel Begins Modernization Plan Through 2030": http://www.defensenews.com/articles/israel-begins-modernization-plan-through-2030

[13]"Budget allocated for Israeli governmental VIP transport": https://www.flightglobal.com/news/articles/budget-allocated-for-israeli-governmental-vip-transp-432864/

[14]"New Era in Arrow Weapon System: Operational Arrow-3 Interceptors Transferred to Israeli Air Force Aerial Defense Array": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180400&cat=3

[15]"Israeli Air Force Deploys Operational Arrow-3 Missile Defense": http://www.defensenews.com/articles/israel-air-force-deploys-operational-arrow-3-missile-defense

[16]"US and Israel Run Successful Tests of David’s Sling": http://www.defensenews.com/articles/us-and-israel-run-successful-tests-of-davids-sling

[17]"Israel and U.S. Successfully Complete David's Sling Weapon System Intercept Test Series": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180590&cat=3

[18]"Israel bids farewell to Sea Scan maritime patrol aircraft": https://www.flightglobal.com/news/articles/israel-bids-farewell-to-sea-scan-maritime-patrol-air-433011/

[19]"Israel Wants New Strike Weapon for Future War with Hezbollah": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=179985&cat=3

[20]"Israel, Oshkosh Conclude $200 Million FMTV Buy": http://www.defensenews.com/articles/israel-oshkosh-conclude-200-million-fmtv-buy

[21]"RADA Received Order for Radars for High Energy Laser (HEL) System from a Far-Eastern Customer": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=179970&cat=3

[22]"Argentinian Kfir negotiations set to resume": https://www.flightglobal.com/news/articles/argentinian-kfir-negotiations-set-to-resume-432865/

[23]"Rum Savunma Bakanı: "Olası bir çözümün ardından RMMO mensupları kazanılmış haklarını kaybetmeyecek"": http://www.kibrispostasi.com/rum-savunma-bakani-olasi-bir-cozumun-ardindan-rmmo-mensuplar

[24]"Warship Donations To Cyprus": https://turkishnavy.net/2017/01/21/warship-donations-to-cyprus/

[25]"TC Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, KKTC G.K.'na bot hibe etti": http://www.kibrispostasi.com/tc-deniz-kuvvetleri-komutanligi-kktc-gkna-bot-hibe-etti-1801

[26]"Israeli Drone Crashed in Lebanon": http://www.uasvision.com/2017/01/18/israeli-drone-crashed-in-lebanon/

[27]"US DoD contracts C-130 ELINT upgrade for Egypt": http://www.janes.com/article/67002/us-dod-contracts-c-130-elint-upgrade-for-egypt

[28]"Aeronautics wins Romanian UAV contest": https://www.flightglobal.com/news/articles/aeronautics-wins-romanian-uav-contest-433122/

[29]"GDELS to Deliver Additional PIRANHA III Wheeled Armored Vehicles to Romanian Army": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180586&cat=3

[30]"Askeri Araç Üretecek": http://www.haberortak.com/89651-askeri-arac-uretecek/

[31]"Russian Election Hacking Allegations Top US Senate Agenda": http://www.defensenews.com/articles/russian-election-hacking-tops-us-senate-agenda

[32]"Russia denies existence of cyber attack units": http://www.janes.com/article/66944/russia-denies-existence-of-cyber-attack-units

[33]"Russian carrier comes home as MP unit deploys to Aleppo": http://www.janes.com/article/66749/russian-carrier-comes-home-as-mp-unit-deploys-to-aleppo

[34]"Russian Defence Ministry is Starting the Reduction of the Russian Armed Forces Grouping in Syria": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180098&cat=3

[35]"Aircraft carrier first to leave as Russia reduces forces in Syria": http://navaltoday.com/2017/01/06/aircraft-carrier-first-to-leave-as-russia-reduces-forces-in-syria/

[36]"Russia Pulling Carrier Admiral Kuznetsov from Mediterranean": https://news.usni.org/2017/01/06/russia-pulling-carrier-admiral-kuznetsov-mediterranean

[37]"Russia swaps Su-24 for Su-25 aircraft in Syria": http://www.janes.com/article/66946/russia-swaps-su-24-for-su-25-aircraft-in-syria

[38]"Economic downturn affecting Russian ICBM programme": http://www.janes.com/article/66942/economic-downturn-affecting-russian-icbm-programme

[39]"Topol-M Missile Fired from Plesetsk Hits Hypothetical Target in Kamchatka": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180315&cat=3

[40]"Design of Advanced Multipurpose Robotic UAV Complex for the NBC Troops Will Be Finished in 2017": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=179963&cat=3

[41]"Russian warships on five-day visit to Philippines": http://navaltoday.com/2017/01/04/russian-warships-on-five-day-visit-to-philippines/

[42]"Russia Offers Philippines Arms and Close Friendship": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180005&cat=3

[43]"Russia Wants to Sell Arms to the Philippines, Hold Joint Naval Drills": https://news.usni.org/2017/01/04/russia-wants-sell-arms-philippines-hold-joint-naval-drills

[44]"Philippines evaluates Russian Kilo-class submarines": http://www.janes.com/article/67273/philippines-evaluates-russian-kilo-class-submarines

[45]"Air Defence Missile Regiment Armed with A New S-400 Surface-to-Air Missile System Was Put On Combat Duty In the Moscow Region": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180163&cat=3

[46]"Russian Navy commissions two new “anti terror” boats": http://navaltoday.com/2017/01/17/russian-navy-commissions-two-new-anti-terror-boats/

[47]"Russian Land Forces received two brigade sets of Buk-M3 and Buk-M2 air defence missile complexes": http://en.azeridefence.com/russian-land-forces-received-two-brigade-sets-of-buk-m3-and-buk-m2-air-defence-missile-complexes/

[48]"Russian Army Southern MD troops received more than 1,400 pieces of military hardware in 2016": http://en.azeridefence.com/russian-army-southern-md-troops-received-1400-pieces-military-hardware-2016/

[49]"China, Russia Agree to Further Respond to THAAD Deployment": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180239&cat=3

[50]"Russia to modernize Udaloy-class ASW destroyers": http://navaltoday.com/2017/01/20/russia-to-modernize-udaloy-class-asw-destroyers/

[51]"Russian Kilo-class submarine rejoins navy after 14 years of repairs": http://navaltoday.com/2017/01/27/russian-kilo-class-submarine-rejoins-navy-after-14-years-of-repairs/

[52]"New Russian Mobile Anti-Drone System": http://www.uasvision.com/2017/01/06/new-russian-mobile-anti-drone-system/

[53]"Russia Developing Khishchnik High-Speed Missile": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180292&cat=3

[54]"Critical India-Russia Pact to Improve Fighter Aircraft Availability": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=179981&cat=3

[55]"India seeks to manufacture spare parts for licence-built Su-30MKI fighters": http://www.janes.com/article/66785/india-seeks-to-manufacture-spare-parts-for-licence-built-su-30mki-fighters

[56]"Kazakhstan to receive four Mi-35M helos from Russia in 2018": http://www.janes.com/article/66852/kazakhstan-to-receive-four-mi-35m-helos-from-russia-in-2018

[57]"Astana Suriye görüşmeleri: Ne oldu; bundan sonra ne olacak?": http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-38741741

[58]"Trump considers using the U.S. military to establish refugee camps in Syria": http://www.militarytimes.com/articles/trump-syria-refugees-terrorist-attack

[59]"Expansion of RF Navy Logistics Facility in Tartus": http://7fbtk.blogspot.com.tr/2017/01/expansion-of-rf-navy-logistics-facility.html

[60]"Losing in Iraq, Islamic State Seeks to Shore Up Syria Presence": https://www.yahoo.com/news/losing-iraq-islamic-state-seeks-shore-syria-presence-155651927.html

[61]"Russia and Turkey Join Forces to Launch Airstrikes Against Militants in Syria": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180389&cat=3

[62]"Turkey and Russia begin to co-ordinate Syria strikes": http://www.janes.com/article/67110/turkey-and-russia-begin-to-co-ordinate-syria-strikes

[63]"Russian Aerospace Forces and Turkish Air Force Conducted Joint Strikes Against ISIS": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180618&cat=3

[64]"Russia Ramps Up Tu-22M3 Strikes In Syria (updated)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180613&cat=3

[65]"Airbase near Damascus said bombed by Israel": http://www.timesofisrael.com/damascus-airbase-said-bombed-by-israeli-planes/

[66]"Israel’s war on Hezbollah’s accurate missiles": http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4907555,00.html

[67]"UK to Expand Support to Ukraine’s Armed Forces": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180470&cat=3

[68]"Minister of Defence of Ukraine: Portugal Will Provide €200 Million as Material Assistance to the Armed Forces of Ukraine": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180308&cat=3

[69]"Saudis Bow Out of Contract to Develop Ukraine's Grom-2 Missile System": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180474&cat=3

[70]"Thailand Says ‘No Thanks’ to Ukrainian Tanks, Chooses China Instead": http://en.azeridefence.com/thailand-says-no-thanks-to-ukrainian-tanks-chooses-china-instead/

[71]"Ukrayna Sozlerini Yerine Getiremiyor, Biz Isbirliginde Nelere Dikkat Etmeliyiz?": https://tyrannosurusrex.wordpress.com/2017/01/12/ukrayna-sozlerini-yerine-getiremiyor-isbirliginde-nelere-dikkat-etmeliyiz/

[72]"Ukroboronprom will manufacture NATO rifle M16": http://en.azeridefence.com/ukroboronprom-will-manufacture-nato-rifle-m16/

[73]"UkrOboronProm Will Manufacture NATO Rifle M16": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180031&cat=3

[74]"Ukraine seizes missile components destined for Iran": http://www.janes.com/article/67149/ukraine-seizes-missile-components-destined-for-iran

[75]"Indonesia and Greece expand industrial collaboration": http://www.janes.com/article/67236/indonesia-and-greece-expand-industrial-collaboration

“Eğer yüzüyorsa savaşır!” Bu slogan, ABD Deniz Kuvvetleri’nin (US Navy; USN) bir süredir gündeminde. Çıkış noktası ise, Rusya ve Çin’in deniz kuvvetlerine yaptıkları yatırımlar ve uyguladıkları A2AD (Anti Access Area Denial; Erişimi Engelleme / Bölgeden Men etme) stratejisi. Rusya A2AD’yi Karadeniz’de, Çin ise Güney Çin Denizi’nde etkin bir biçimde yürütmekte.

A2AD kabaca, düşmanın belli bir bölgeye erişimini veya o bölgede harekât yapmasını engellemek amacıyla kullanılan taktik ve teknikler bütünü olarak tanımlanabilir. Türkiye aslında A2AD’nin tarihteki en başarılı örneklerinden birini uygulamıştır: Çanakkale Harbi’nin deniz safhası, İtilaf donanmasının Çanakkale Boğazı’ndan geçişinin kıyı topçusu ve mayınlar marifetiyle engellemesi ile sonuçlanmıştır. Müteakiben kara harbi safhası ile kesin sonuç alınmıştır.

Modern A2AD stratejilerinin odağında, yüksek süratli ve hassas güdüm kabiliyetli füzeler (balistik füzeler ve seyir füzeleri), deniz mayınları, hava savunma topçu ve füze sistemleri bulunuyor. Korvet ve hücumbotlar, denizaltılar, seyir / gemisavar füzesi ateşleyebilen uçaklar da A2AD’nin öne çıkan platformları. Farklı yönlerden gelen çok sayıda gemisavar füzesi ve akıllı deniz mayınları ile mücadele etmek, bunu aynı anda çok sayıda küçül, hızlı ve atik hücumbot / korveti takip kovalarken yapabilmek, Soğuk Savaş’ın simetrik harp ortamına göre şekillendirilmiş günümüz donanmalarının harcı değil.

ABD ve yakın müttefiki ülkelerin kullandığı AEGIS komuta kontrol sistemi ve Standard hava savunma füzeleri, öncelikli olarak görev kuvveti ve konvoyların seyir füzelerine karşı korumasını sağlamak üzere geliştirildi. Süreç içinde bu sistemlere balistik füzelere karşı savunma kabiliyeti de eklendi. Ancak uzun menzilli gemisavar füzesi olsun, taktik balistik füze olsun avantaj her zaman saldıran taraftan yana. Bunun üstüne, tehdidin farklı yönlerden çok sayıda gelmesi riski de eklenince, savunmanın delinmesi kaçınılmaz hale geliyor. Kullanılan hücumbot en son teknoloji ürünü olmuyor belki veya ateşlenen füzenin kalitesi çok ileri değil: Ancak onlarcası aynı anda ateşlenince elbet bir iki tanesi hedefi buluyor.

Niceliğin kendisi de bir nitelik haline geliyor.

Bu tehdide karşı etkin bir savunma inşa etmek çok zor. En azından pasif bir savunma algısı, sürdürülebilir değil.

Bu nedenle de ABD donanması bir süredir, özelikle Harpoon ve benzeri güdümlü füzeleri, lojistik destek gemileri dahil tüm platformlara takma fikrini değerlendiriyor. Gerçek zamanlı, yüksek kapasiteli veri bağları ile taktik resim ve hedef bilgilerini alan hafif veya yardımcı sınıf gemilerin de saldırı kabiliyeti kazanması hedefleniyor. Bu silahlandırma hamlesinin, LCS (Littoral Combat Ship) tipi muharip gemilerden başlayarak tüm donanmaya yayılması söz konusu. Böylelikle, merkezinde bir uçak gemisinin bulunduğu, destroyerler ve denizaltılar ile desteklenen büyük görev güçlerinin yerine, daha küçük gemilerden müteşekkil, daha ufak muharip gruplar ön plana çıkıyor.

Yani özetle, "ateş gücünün dağıtılması" (distributed lethality), "en iyi savunma saldırıdır"şiarının benimsenmesi anlamına geliyor.

Tabi bu yetenek, sadece tüm gemilere güdümlü füze takılarak elde edilemiyor. Farklı sensörlerden elde edilen bilgilerin anlamlı bir taktik resim oluşturacak şekilde birleştirilmesi ve paylaşılması gerekli. Bunun için de tüm suüstü ve sualtı unsurlarının hızlı ve kesintisiz bir ağ yapısı ile birleşmeleri şart. Her bir geminin, bir diğerinin gördüğünü ve bildiğini görüyor ve biliyor olması gerekli. Bu da erişilmesi yazmasından çok daha zor bir kabiliyet.

Çünkü bu yeni konseptte, ağ yapısında iletişim ve muharebe yeteneği gerekiyor. Ağ yapısı ise öncelikle eğitim, teşkilat ve emir – komuta zinciri kalemlerinde dönüşüm ile etkin işleyebilir. Klasik dikey emir – komuta zinciri, ağ yapısında iletişime ve savaşmaya uygun değildir. Bilginin, ağa bağlı her bir unsur tarafından gerçek zamanlı olarak toplanması, işlenmesi ve dağıtılması, en ileri (ya da en alt) seviyedeki unsur ile en gerideki (ya da en tepedeki) unsur arasındaki mesafeyi ve süreyi kısaltır. Tehdidin anlık konumlandığı, değiştiği ortamda, etkiye tepki şeklinde bir savunma felsefesi aciz kalacaktır: Önalıcı, önleyici (proaktif) bir savunma anlayışı gereklidir.

Buradan hareketle, “Distributed Lethality” konseptine ilişkin tartışmaların yakından takip edilmesi önem kazanıyor. Zira A2AD’nin en yoğun kullanıldığı bölgelerden bir diğeri Karadeniz…

Ayrıca bkz:

'Distributed Lethality' Is The Surface Navy's Strategy For The Trump Era
'Distributed Lethality'
Distributed Lethality Week
Distributed Lethality and Beyond: The U.S. Navy's Surface Fleet Is Evolving Right Before Our Eyes
The U.S. Navy Just Gave Us the Inside Scoop on the 'Distributed Lethality' Concept
US Navy, Cybersecurity, and Distributed Lethality: A Conversation With Adm. Rowden
‘If It Floats, It Fights’: Navy Seeks ‘Distributed Lethality’
LCS Lives: Hagel Approves Better Armed Upgrade
A2/AD - Anti-Access/Area Denial
A2/AD Is Dead, Long Live A2/AD
Chief of Naval Operations Adm. John Richardson: Deconstructing A2AD

Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Gökdeniz havzasında savunma ve güvenlik gündemi
[PDF]

Azerbaycan

Azerbaycan Savunma Bakanı Zakir Hasanov, 16 Şubat günü ABD Genelkurmay Başkanı Orgeneral Joseph Dunford ile Bakü'de bir araya geldi.[1] Hasanov aynı gün Rusya Genelkurmay Başkanı Orgeneral Valeri Gerasimov'u da kabul etti.[2]

Azerbaycan Savunma Bakanlığı'na bağlı Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı'nın Gurza 4x4 taktik tekerlekli araca monteli 82mm havan sistemi projesi üzerinde çalıştığı bildirildi.[3]Öte yandan ajans tarafından üretilen Tufan adlı mayına karşı korumalı zırhlı araç kamuoyuna tanıtıldı. 230bg KAMAZ Euro 2 motorla donatılan 4x4 araç 8 asker taşıyabiliyor.[4]

Gürcistan

Gürcistan Genelkurmay Başkanı Vladimir Çaçibaya, Suhoy Su-25 (NATO kodu "Frogfoot") taarruz uçaklarının, özellikle yedek parça temininde yaşanan sıkıntılar nedeniyle hizmetten çekileceğini açıkladı.[5]

Irak

Understandingwar.org sitesinde Emily Anagnostos imzası ile yayımlanan bir makalede, Irak'ta IŞİD'in gerilemesi ile birlikte Sünni azınlık içinde yeni bir silahlı isyan dalgasının başlamakta olduğu, El Kaide'nin bu isyanı yönetmek ve yönlendirmek için girişimlerde bulunduğu iddia edildi.[6][7]

Öte yandan ICSR tarafından yayımlanan bir rapora göre IŞİD, basın - yayın kanalları ile, yeni döneme ilişkin bir propaganda faaliyeti yürütmeye başladı. Buna göre, örgütün mensupları ve sempatizanlarını, belli idealler, nostalji ve hayaller çevresinde birleştirecek görsel, işitsel ve yazınsal malzemeler internet üzerinden yayılmaya başlandı. Örgütün, "halifeliğin güzel günlerine özlem" teması ile Irak ve Suriye başta olmak üzere sempatizanlarını konsolide etmeye çalıştığı iddia ediliyor.[8]

Irak güvenlik güçleri, Musul'un batı kesiminin IŞİD'den temizlenmesi harekâtına 19 Şubat günü başladı.[9][10][11] 24 Şubat günü Musul Havaalanı'nın ele geçirilmesinden sonra Irak ordusu 9'ncu tümeni ve Havza milisleri, batı istikametindeki semtlere doğru ilerleyişlerine devam ettiler.[12]

Irak polis güçlerinin, ABD'li Textron üretimi Commando Select 4x4 taktik tekerlekli zırhlı araçları teslim almaya başladığı bildirildi.[13]

Irak Halk Seferberlik Güçleri (IHSG) bünyesinde görev yapan İran Devrim Muhafızları'na mensup Heyrullah Ahmedi, 4 Şubat günü Tel Afer'de IŞİD'in düzenlediği bubi tuzaklı bir saldırı ile hayatını kaybetti. İran Devrim Muhafızları'nın çok sayıda mensubunun, IHSG içinde, milislerin eğitimi ve donatımı başta olmak üzere etkin görevlerde bulunduğu biliniyor.[14]

Dronewars.net sitesi tarafından 27 Şubat günü, Irak ve Suriye'deki IŞİD hedeflerine 2014 - 2016 arasında düzenlenen İngiliz insansız hava aracı (İHA) saldırıları ile ilgili yeni bir rapor yayımlandı. Rapora göre İngiliz İHA'ları 2016 yılı sonuna kadar IŞİD hedeflerine 1,200 saldırıda toplam 2,500 füze ve güdümlü bomba ateşledi. 2016 yılında Suriye ve Irak'ta düzenlenen 726 saldırının %22'si Reaper'lar tarafından gerçekleştirildi.[15]

İran

Understandingwar.org sitesinde Paul Bucala ve Genevieve Casagrande imzası ile yayımlanan bir makalede, İran'ın, Suriye İç Savaşı'na gönderdiği birlikler ve bu çatışmada Rusya ile yapılan işbirliğini bir eğitim ve tecrübe kazanımı fırsatına çevirdiği iddia edildi. Buna göre İran Devrim Muhafızları'na bağlı İmam Hüseyin Üniversitesi öğrencileri, düzenli olarak büyük gruplar halinde Suriye'ye giderek uygulamalı eğitim almakta. Ayrıca Rusya'nın kullandığı askeri üslerde görevlendirilen İranlı askeri personel, lojistik, işletme - idame gibi konularda tecrübe kazanmakta.[16] Aynı sitede yayımlanan "Iran's New Way of War in Syria" başlıklı makalede ise İran'ın Suriye İş Savaşı'ndan elde ettiği tecrübelerle asimetrik ve hibrid savaş yeteneklerini daha da geliştirdiği ve Ortadoğu coğrafyasındaki kuvvet aktarma yeteneğini artırdığı iddia edildi.[17]

İran Savunma Bakanlığı 6 Şubat günü Fecir-5 adlı 333mm topçu roketinin güdümlü türevi olan Fecir-5-C'yi kamuoyuna tanıttı.[18]

İsrail

Başsavcılık 27 Şubat günü, Almanya'dan denizaltı alım projesindeki yolsuzluk iddiaları üzerine soruşturma başlatıldığını duyurdu. USD1.5 milyar tutarında üç adet yeni Dolphin sınıfı denizaltının alımı sürecinde, üretici Thyssen Krupp Marine Systems şirketinin İsrail temsilcisinin, Başbabakn Benyamin Netanyahu'nun avukat olan kuzeninin müvekkili olduğunun ortaya çıkması ile konu kamuoyunun gündemine gelmişti.[19]

Elta üretimi ELM-2138M Green Rock havan ve topçu tespit sisteminin İsrail ordusunda hizmete girmeye başladığı bildirildi. Aktif sıralı dizinli radar sistemi olan Green Rock aynı zamanda alçaktan uçan uçakları ve İHA'ları da tespit edebiliyor.[20]

İsrail Savunma Bakanlığı 22 Şubat günü, Iron Dome (Demir Kubbe) hava savunma sistemi ile yeni bir seri testin gerçekleştirildiğini duyurdu.[21]

İsrail ordusu, M48 Magach 5 ana muharebe tankı gövdesi üzerine geliştirilen Pereh füze taşıyıcı aracın hizmetten çekildiğini duyurdu. 1980'li yıllarda hizmete giren ve varlığı ilk kez 2015 yılında açıklanan Pereh, dış görünüş itibariyle Magach 5 modernizasyonu geçirmiş M48 gibi görünmesine karşın, taretinde gerçek bir top yerine güdümlü füzeler bulunduran bir taarruz aracı.[22]

İsrail Hava Kuvvetleri 8 Şubat günü yayımladığı bir mesajda, kara havacılık eğitiminde kullanılmak üzere yeni bir eğitim helikopterinin tedarik edileceğini duyurdu.[23]

İsrail Hava Kuvvetleri'nin, 5 Ekim günü yaşanan ve pilotlardan birinin hayatını kaybettiği F-16I kırımından sonra, kullanılmayan mühimmatla iniş süreçlerini yeniden yazmaya hazırlandığı bildirildi.[24]

Israel Aerospace Industries (IAI) şirketi, GPS sinyallerinin karıştırılmasına karşı koruma sağlayan ADA adlı bir karşı-karıştırma sistemini kamuoyuna tanıttı. Sistem, hava kuvvetlerine ait bir platforma entegrasyon için İsrail Savunma Bakanlığı'ndan sipariş aldı.[25][26]

Honduras Ulusal Meclisi, ülkenin hava kuvvetlerinin modernizasyonu için İsrail ile işbirliği yapılmasını öngören bir kararnameyi onayladı. Buna göre Honduras Hava Kuvvetleri envanterindeki Northrop F-5 ve Cessna A-37 savaş uçakları ile EMB-312 Tucano eğitim / taarruz uçakları İsrail tarafından modernize edilecek. Söz konusu modernizasyonun toplam bütçesi USD209 milyon.[27]

Elbit Systems şirketi, adı açıklanmayan bir Asya - Pasifik ülkesinin envanterindeki Mi-17 genel maksat helikopterinin modernizasyonu için USD110 milyon tutarında beş yıllık bir sözleşme imzaladı.[28][29]

IAI şirketi Hindistan'ın Bangalore şehrinde düzenlenen Aero India 2017 hava fuarında, Hint Hava Kuvvetleri'nin altı adet yeni tanker uçağı ihtiyacına yönelik olarak Boeing 767-300ER yolcu uçağı üzerinde şekillendirilen MMTT (Multi Mission Tanker Transport) tanker uçağı çözümünü tanıttı.[30]Öte yandan şirketin, Hint Deniz Kuvvetleri'nin üs ve limanlarının güvenliği için geliştirilen IUHDSS adlı entegre güvenlik ve gözetleme sistemini teslim ettiği bildirildi.[31]Şirket ayrıca Hint Taneja Aerospace & Aviation ile Aero India 2017 sırasında, Hindistan'da askeri ve sivil hava araçları için koltuk geliştirilmesi ve üretimi için bir mutabakat muhtırası imzaladı.[32]

IAI, Heron TP İHA sisteminin Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (MTCR; Missile Technology Control Regime) anlaşmasına uygun bir versiyonu olan Heron TP XP'yi Hindistan'a teklif etti.[33]

Kıbrıs

Yunanistan Birinci Ordu Komutanlığı’ndan emekli olan Korgeneral İlias Leondaris’in Rum Milli Muhafız Ordusu'nun yeni komutanı olmasının beklendiği bildirildi.[34]

Umman'ın Rum Yönetimi'ne hediye ettiği El Salam adlı karakol botu, 14 Şubat günü düzenlenen törenle RMMO’da Alasia adı ile hizmete girdi.[35]

Rum yetkili makamlarının, Norveç’in, Güney Kıbrıs’ın sipariş ettiği askeri ekipmanın ihracatına izin vermemesinin sebeplerinin aradığı bildirildi.[36][37][38]

Mısır

ABD'li IOMAX şirketinin, Archangel adlı taarruz uçağının satışı için Mısır Savunma Bakanlığı ile üst seviye görüşmeler gerçekleştirdiği bildirildi. Mısır'a Birleşik Arap Emirlikleri tarafından hediye edilen 12 adet AT-802 taarruz uçağının modernizasyonu ve desteği ile 10 adet Archangel'in satışını kapsayan görüşmelerin, L3 ve Air Tractor ortaklığının AT-802L satışı için ABD hükümeti nezdinde girişimde bulunduğunun tespit edilmesi üzerine hız kazandığı kaydedildi.[39]

Birleşik Arap Emirlikleri şirketi Minerva Special Purpose Vehicles, Mısır'dan Panthera T6 adlı 4x4 zırhlı araç büyük bir için sipariş aldığını duyurdu. Jane's Defence Weekly'nin haberine göre sipariş miktarı 2,000 - 3,000 arası.[40]

Romanya

İsrailli Aeronautics şirketinin Orbiter 4 modelinin seçildiği İHA tedarik ihalesinin iptal edildiği, yeni bir ihalenin açılacağı bildirildi.[41]

Romanya'nın General Dynamics European Land Systems şirketine USD44.8 milyon tutarında 12 adet Piranha III siparişi verdiği bildirildi.[42]

Romanya, 1 - 11 Şubat tarihleri arasında gerçekleştirilen Sea Shield 2017 deniz tatbikatına ev sahipliği yaptı. Tatbikata ABD, Bulgaristan, İspanya, Kanada, Romanya ve Türkiye'den savaş gemileri ve hava unsurları katıldı.[43][44][45]

Rusya Federasyonu

Rusya'nın önümüzdeki yıl, Kutup Bölgesi'nin doğu kesimini kapsayan yeni bir hava savunma tümeni kuracağı bildirildi.[46]

Kalibr seyir füzeleri ile donatılmış Proje 11356 sınıfı Admiral Grigoroviç firkateyni, Suriye harekâtına destek vermek üzere 27 Şubat günü denize açıldı.[47]

Savunma Bakanı Sergey Şoygu 22 Şubat günü yaptığı açıklamada, Rus ordusu bünyesinde "bilgi harbi harekâtı" icra etmek için yeni bir birim kurulduğunu bildirdi.[48][49]

Rusya'nın Kırgızistan'daki askeri üsleri kullanım hakkının 15 yıl daha uzatılmasına dair anlaşma 29 Ocak günü yürürlüğe girdi.[50]

Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Rusya'nın Suriye'deki harekâtında 162 yeni silah sistemini sahada denediğini, bunlardan yalnızca on adedinin isterleri karşılayamadığını açıkladı. Şoygu ayrıca Rus Hava Kuvvetleri'nin Eylül 2015'ten bu yana Suriye'de 1,760 muharip uçuş gerçekleştirdiğini kaydetti.[51]

Alman basınının NATO yetkililerine dayandırdığı haberine göre Rusya, Litvanya'da konuşlu Alman askerlerinin küçük yaştaki kızlara tecavüz vakalarına karıştığına dair yalan haberleri bu ülkenin yerel basınına yayarak psikolojik harp yürütüyor.[52]

Abu Dabi'de düzenlenen IDEX 2017 fuarı sırasında Abu Dabi veliaht prensi Şeyh Muhammed bin Zayed el Nahyan ile Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Bakanı Denis Manturov, iki ülke arasında beşinci nesil savaş uçağı geliştirilmesi ve üretilmesini de kapsayan bir savunma işbirliği anlaşması imzaladılar. Konuyla ilgili konuşan Rostec şirketi Genel Müdürü Sergey Çemezov, Birleşik Arap Emirlikleri'nin Rusya ile MiG-29'un yeni nesil bir türevinin ortak geliştirilmesi ile ve Suhoy Su-35 savaş uçağı tedariği ile ilgilendiğini açıkladı.[53][54][55][56]

Türk Milli Savunma Bakanı Fikri Işık 22 Şubat günü, Rusya ile S-400 (NATO kodu SA-12 "Growler") hava savunma sistemi tedariği için yürütülen görüşmelerde belli bir mesafenin katedildiğini açıkladı.[57][58]

Rostec şirketinin, Russian Helicopters şirketinin USD2.35 milyar değerindeki %12 hissesini, Rusya Doğrudan Yatırım Fonu ve Arap yatırımcıların oluşturduğu bir konsorsiyuma satacağı bildirildi.[59]

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Nimr 4x4 zırhlı araçlar ve BMP-3 zırhlı muharebe araçlarında kullanılmak üzere Rosoboroneksport şirketine USD709 milyon tutarında 9K129 Kornet tanksavar güdümlü füze siparişi verdi.[60]Şirket öte yandan BAE ordusu envanterindeki 700'den fazla BMP-3 zırhlı muharebe aracından, modernizasyon geçirmiş 135 adedi haricindekilere Bahça adlı silah taretinin takılması için girişimlerde bulunuyor. Şirketin Dış Ticaretten Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Yuri Hozyaynov, Bahça taretinin sadece BAE BMP-3'leri değil, aynı zamanda OTOKAR üretimi araçlar için de önerildiğini açıkladı.[61]

Rusya ve Tayland askeri yetkililerinin, 12 adet Mi-17V-5 genel maksat helikopterinin satışını da içeren bir savunma işbirliği anlaşması üzerinde çalıştığı bildirildi.[62]

Proje 667BDRM (NATO kodu "Delta IV") sınıfı Tula balistik füzeli nükleer denizaltısı, 26 Şubat günü kapsamlı bakım ve yenilemeye tabi tutulduğu Zvezdoçka Tersanesi'ndeki hangardan kuru havuza alındı. Denizaltının, 2017 son çeyreğinde yeniden hizmete girmesi planlanıyor.[63]Öte yandan Proje 667BDR (NATO kodu "Delta III") sınıfı Ryazan denizaltısı, Zvezda Tersanesi'nde beş yıl süren bakım ve yenileme çalışmalarının tamamlanmasının ardından göreve döndü.[64]

Sevmaş Tersanesi Genel Müdürü Mihail Budniçenko, Borey sınıfının yenilenmiş türevi olan Proje 955A Borey A ve Proje 885 sınıfının yenilenmiş türevi olan Yasen M sınıflarının ilk denizaltılarının 2017 yılı içinde denize indirileceğini açıkladı.[65]

Rusya ve Hindistan'ın, BrahMos seyir füzesinin PAK FA T-50 savaş uçağına uyumlu BrahMos Light adlı bir türevini geliştireceği bildirildi.[66][67]

Rus Donanma Havacılık Komutanı İgor Kojin, envanterdeki tüm İlyuşin Il-38 deniz karakol uçaklarının Il-38N seviyesine modernize edileceğini açıkladı.[68]

Rus Hava Kuvvetleri'nin, MiG-31BM (NATO kodu "Foxhound") av - önleme uçaklarında yakın gelecekte alçak irtifa uydularını vurabilecek kabiliyette füzeler kullanmaya başlayacağı bildirildi.[69]

IDEX 2017 fuarı sırasında Uralvagonzavod şirketinin T-90MS ana muharebe tankları için adı açıklanmayan bir Ortadoğu ülkesinden büyük bir sipariş aldığı, siparişe ilişkin sözleşmenin Aralık ayında imzalandığı açıklandı.[70]

Rusya'nın Hindistan'a, Hint hava Kuvvetleri envanterindeki bulunan 270 adet Suhoy Su-30MKI savaş uçağının AL-31F turbofan motorlarının AL-41F-1S motoru ile değiştirmeyi teklif etti. Hindistan'ın, söz konusu uçakların AL-31F motorlarında performans ve bakım - idame konularında sıkıntılar yaşadığı biliniyor.[71][72]

Rus Federal Askeri Teknik İşbirliği Hizmetleri Dairesi Başkanı Vıladimir Drojov, Hindistan'ın çekilmesinden sonra Rusya'nın MTA (Medium Transport Aircraft) nakliye uçağı projesine tek başına devam etme kararı aldığını açıkladı.[73]

Hindistan'ın Rusya'dan Proje 11356 Admiral Grigoroviç sınıfı firkateyn alım görüşmelerinin, fiyat konusunda tıkandığı bildirildi. Hindistan, iki adedi Yantar Tersanesi'nden hazır şekilde, ikisi de ülke içinde inşa edilmek üzere dört adet firkateyn alımı için Ekim 2016'da imzalanan hükümetler arası anlaşma kapsamında görüşmeler yürütülmekte.[74]

İlyuşin Il-76MD-90A ağır nakliye uçağı prototipi, 27 Şubat günü Ulyanovsk'taki üretim merkezinden Jukovski Test Merkezi'ne getirildi. Uçağın uçuş testlerinin 2018 yılında tamamlanması planlanıyor.[75]

Kalaşnikof Grubuna bağlı Zala Aero şirketi, Abu Dabi'de düzenlenen IDEX 2017 fuarında ZALA 421-16E2 adlı mini İHA sistemini tanıttı. 7.5kg ağırlığındaki İHA, 1.5kg faydalı yükle dört saat havada kalabiliyor.[76]

Suriye

ABD Savunma Bakanlığı'nın Suriye'ye kara birlikleri göndermeye hazırlandığı bildirildi.[77][78]Öte yandan Inherent Resolve harekâtı sözcüsü Albay John Dorrian, ABD'nin PYD'ye Guardian tipi 4x4 zırhlı araçlar sevkettiğini açıkladı.[79][80]

Türk Genelkurmay Başkanlığı, 24 Şubat'ta yayımladığı bir basın açıklaması ile, Fırat Kalkanı Harekâtı kapsamında, stratejik önem taşıyan el Bab kasabasının IŞİD'den temizlenerek denetiminin tamamen sağlandığını duyurdu.[81][82]

Rusya'nın Suriye ordusunun yeni kurulan 5'nci Kolordusunu donatmak için T-62M ana muharebe tankları ve BMP-1 zırhlı muharebe araçları sevkettiği bildirildi.[83]

Rusya'nın 6 Şubat günü Suriye'e 50 adet OTR-21 Toçka (NATO kodu SS-21 "Scarab") taktik balistik füze getirdiği bildirildi. Müteakip 48 saat içinde de iki adet Toçka ile dört adet Iskander (NATO kodu SS-26 "Stone") füzesinin İdlib'deki muhaliflere ateşlendiği kaydedildi.[84]

Ceyşül İslam örgütü, İran yapımı Zelzal 2 ağır topçu roketlerini Suriye ordu birliklerine karşı ateşlerken görüntülendi. Örgütün bu roketleri, Suriye rejim güçlerinden ele geçiren Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) unsurlarından satın aldığı tahmin ediliyor. Örgüt, Zelzal 2'lerin fırlatıcı aracına sahip olmadığı için, kendi imkânları ile rampalı üretmiş.[85]

Suriye rejim savunma bakanlığı, sosyal medya üzerinden ordu birliklerine ait araç - gereç ve sistemlerin yüksek çözünürlüklü fotograflarını paylaştı. Fotograflarda Pantsir S1 alçak irtifa hava savunma sistemi, 2000'lerin başında İtalya tarafından atış kontrol sistemi modernizasyonuna tabi tutulan T-72AV ana muharebe tankları, Kontakt 1 infilaklı zırh blokları eklenmiş BMP-1 zırhlı muharebe araçları dikkat çekiyor.[86]

Kafkas Emirliği örgütüne bağlı Kabarda, Balkarya ve Karaçay Vilayeti, Suriye'deki militanlarının çatışmalarını içeren görüntüleri yayımladı.[87]

Ukrayna

Ukroboronprom şirkti IDEX 2017 fuarında KT112 silahlı hafif keşif helikopteri tasarımını tanıttı. Rotax 914 motora sahip olan helikopter, tanksavar ya da uçaksavar füzeleri ile donatılabiliyor.[88]

Yunanistan

ABD Kara Kuvvetleri 10'ncu Kara Havacılık Tugayı'na ait sekiz adet UH-60 BlackHawk genel maksat helikopteri ve beraberindeki personel, 25 Şubat günü Selanik limanına ulaştı. Helikopterler, Atlantic Resolve Harekâtı kapsamında dokuz ay süreyle Yunanistan'da konuşlanacak.[89]

[1]"Azerbaijan and the US discussed issues of military cooperation": http://en.azeridefence.com/azerbaijan-and-the-us-discussed-issues-of-military-cooperation-video/

[2]"Azerbaijani Defense Minister met with the Chief of the General Staff of the Russian Armed Forces": http://en.azeridefence.com/azerbaijani-defense-minister-met-with-the-chief-of-the-general-staff-of-the-russian-armed-forces/

[3]"MODIAR launches the 82 mm caliber self-propelled mortar": http://en.azeridefence.com/modiar-launches-the-82-mm-caliber-self-propelled-mortar/

[4]"“Tufan” – the first MRAP of Azerbaijan": http://en.azeridefence.com/tufan-the-first-mrap-of-azerbaijan-photo-video/

[5]"Georgia plans to remove from service Su-25 «Frogfoot» combat aircraft": http://defence-blog.com/news/georgia-plans-to-remove-from-service-su-25-frogfoot-combat-aircraft.html

[6]"Warning Update: Iraq’s Sunni Insurgency Begins as ISIS Loses Ground in Mosul": http://understandingwar.org/backgrounder/warning-update-iraq%E2%80%99s-sunni-insurgency-begins-isis-loses-ground-mosul

[7]"Local Sunni actors' rivalries and failure to define security responsibilities facilitate continuing insurgency in post-Islamic State Iraq": http://www.janes.com/article/67620/local-sunni-actors-rivalries-and-failure-to-define-security-responsibilities-facilitate-continuing-insurgency-in-post-islamic-state-iraq

[8]"As Islamic State loses territory, it seeks to survive online": https://www.washingtonpost.com/world/national-security/as-islamic-state-loses-territory-it-seeks-to-survive-online/2017/02/13/56356f08-f150-11e6-8d72-263470bf0401_story.html

[9]"Iraqi Security Forces Begin Operations to Liberate West Mosul": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181292&cat=3

[10]http://understandingwar.org/backgrounder/campaign-mosul-february-1-21-2017

[11]"ISIL in West Mosul Faces Choice: Surrender or Die, OIR Spokesman Says": http://smallwarsjournal.com/blog/isil-in-west-mosul-faces-choice-surrender-or-die-oir-spokesman-says

[12]http://understandingwar.org/backgrounder/campaign-mosul-february-22-24-2017

[13]"IDEX 2017: Iraq takes delivery of Textron Commandos": http://www.janes.com/article/67963/idex-2017-iraq-takes-delivery-of-textron-commandos

[14]"IRGC adviser killed near Tal Afar in Iraq": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/02/irgc-adviser-killed-near-tal-afar-in-iraq.php

[15]"New Report: British Drone Operations Against ISIS, 2014-2016": https://dronewars.net/2017/02/27/new-report-british-drone-operations-against-isis-2014-2016/

[16]"How Iran is Learning from Russia in Syria": http://understandingwar.org/backgrounder/how-iran-learning-russia-syria

[17]"Iran's New Way of War in Syria": http://understandingwar.org/backgrounder/irans-new-way-war-syria

[18]"Iran unveils guided 333 mm artillery rocket": http://www.janes.com/article/67619/iran-unveils-guided-333-mm-artillery-rocket

[19]"Criminal Probe Launched Over Israel's Submarine Deal with ThyssenKrupp": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181508&cat=3

[20]"IDF adopts Green Rock C-RAM radar to support ground offensives": http://www.janes.com/article/67766/idf-adopts-green-rock-c-ram-radar-to-support-ground-offensives

[21]"Israel announces Iron Dome tests with US components": http://www.janes.com/article/68177/israel-announces-iron-dome-tests-with-us-components

[22]"IDF retires Pereh Missile Carrier “Tank”": https://tankandafvnews.com/2017/02/23/idf-retires-pereh-missile-carrier-tank/

[23]"Changes in IAF Helicopter Training": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180906&cat=3

[24]"Israel reviews unused weapons carriage after F-16I crash": https://www.flightglobal.com/news/articles/israel-reviews-unused-weapons-carriage-after-f-16i-c-434348/

[25]"IAI Introduces ADA- New System Designed for Hardening GPS Systems Against Jamming": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180726&cat=3

[26]"IAI unveils ADA counter-GPS jamming system": http://www.janes.com/article/67482/iai-unveils-ada-counter-gps-jamming-system

[27]"The Israel Factor in Honduras’ Efforts to Modernise its Air Force": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180945&cat=3

[28]"Elbit Systems Awarded an Approximately $110 Million Contract for Upgrade of M-17 Helicopters for an Asia-Pacific Country": http://en.azeridefence.com/elbit-systems-awarded-an-approximately-110-million-contract-for-upgrade-of-m-17-helicopters-for-an-asia-pacific-country/

[29]"Elbit Systems Awarded an Approximately $110 Million Contract for Upgrade of M-17 Helicopters for an Asia-Pacific Country": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180913&cat=3

[30]"Aero India 2017: IAI offers B767 multimission tanker transport aircraft to India": http://www.janes.com/article/67778/aero-india-2017-iai-offers-b767-multimission-tanker-transport-aircraft-to-india

[31]"IAI Completes a Port Security and Defence Project in India": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181070&cat=3

[32]"Israel Aerospace Industries Has Signed an MOU with Taneja Aerospace & Aviation (TAAL), to Manufacture Civil and Military Aircraft Crashworthy-Seats in India": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181212&cat=3

[33]"IAI Introduces an Export Version of Heron TP": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180992&cat=3

[34]"Leondaris’in RMMO’nun yeni komutanı olması ihtimali yüksek": http://www.gundemkibris.com/leondarisin-rmmonun-yeni-komutani-olmasi-ihtimali-yuksek-200989h.htm

[35]"Rumlar dilenciyi geçti: Sultanlığın çürümüş savaş gemisini aldılar": https://www.haber61.net/gundem/rumlar-dilenciyi-gecti-sultanligin-curumus-savas-gemisini-aldilar-h286030.html

[36]"Norveç’in askeri ekipman ihracatına izin vermemesinin sebepleri aranıyor": http://www.gundemkibris.com/norvecin-askeri-ekipman-ihracatina-izin-vermemesinin-sebepleri-araniyor-201701h.htm

[37]"Norveç'ten Rum Yönetimi'ne "Müzakere" Vetosu İddiası": http://www.haberler.com/norvec-ten-rum-yonetimi-ne-muzakere-vetosu-iddiasi-9248419-haberi/

[38]"Norveç, RMMO'nun askeri ekipman almasına engel oldu": http://www.kibrispostasi.com/norvec-rmmonun-askeri-ekipman-almasina-engel-oldu-07022017

[39]"IOMAX moves to secure Egyptian Archangel sale from competitor": http://www.janes.com/article/68188/iomax-moves-to-secure-egyptian-archangel-sale-from-competitor

[40]"IDEX 2017: MSPV confirms large Egyptian order": http://www.janes.com/article/68031/idex-2017-mspv-confirms-large-egyptian-order

[41]"Romania halts Orbiter 4 procurement after appeal": https://www.flightglobal.com/news/articles/romania-halts-orbiter-4-procurement-after-appeal-433712/

[42]"Romania orders more Piranha III APCs": http://www.janes.com/article/67383/romania-orders-more-piranha-iii-apcs

[43]"Sea Shield 2017 Naval Exercise": https://turkishnavy.net/2017/02/04/sea-shield-2017-naval-exercise/

[44]"US Navy destroyer enters Black Sea, docks in Romania": http://navaltoday.com/2017/02/03/us-navy-destroyer-enters-black-sea-docks-in-romania/

[45]"US destroyer joins Romanian exercise Sea Shield": http://navaltoday.com/2017/02/09/us-destroyer-joins-romanian-exercise-sea-shield/

[46]"Russia plans new Eastern Arctic air defence division": http://www.janes.com/article/68045/russia-plans-new-eastern-arctic-air-defence-division

[47]"Russian frigate Admiral Grigorovich deploys to Syria": http://navaltoday.com/2017/02/27/russian-frigate-admiral-grigorovich-deploys-to-syria/

[48]"Russia's Military Acknowledges New Branch: Information Warfare Troops": http://smallwarsjournal.com/blog/russias-military-acknowledges-new-branch-information-warfare-troops

[49]"Russia establishes special military 'information operations' unit": http://www.janes.com/article/68234/russia-establishes-special-military-information-operations-unit

[50]"Russia extends presence in Kyrgyzstan until 2032": http://www.janes.com/article/67440/russia-extends-presence-in-kyrgyzstan-until-2032

[51]"Russian Defense Chief Says New Weapons Tested in Syria Campaign": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181389&cat=3

[52]"NATO: Russia Targeted German Army with Fake News Campaign": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181215&cat=3

[53]"Russia reveals UAE fighter ambitions": http://www.janes.com/article/68085/russia-reveals-uae-fighter-ambitions-idex17d4

[54]"UAE, Russia Sign Co-Operation Agreement In Defence Industries": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181335&cat=3

[55]"UAE Swings to Russia for Future Combat Aviation": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=feature&prod=181311&cat=5

[56]"Russia and UAE to Work on Fifth Generation Fighter Jet": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181301&cat=3

[57]"Turkey turns to Russia for S-400 purchase": http://www.janes.com/article/68205/turkey-turns-to-russia-for-s-400-purchase

[58]"Turkey mulls purchase of Russian S-400 air defense system": http://www.defensenews.com/articles/turkey-mulls-purchase-of-russian-s-400-air-defense-system

[59]"Rostec to Sell 12% of Russian Helicopters Stock to RDIF, Arab Investors": Rostec to Sell 12% of Russian Helicopters Stock to RDIF, Arab Investors

[60]"IDEX 2017: UAE awards Russia large ATGW contract": http://www.janes.com/article/68219/idex-2017-uae-awards-russia-large-atgw-contract

[61]"Russia, UAE In Talks On BMP-3 Modernization": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181510&cat=3

[62]"Thailand-Russia Relations Warm as Defense Industrial Collaboration Agreement Nears Finalization": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180644&cat=3

[63]"Russian Delta-class SSBN ‘Tula’ leaves hangar during refit": http://navaltoday.com/2017/02/27/russian-delta-class-ssbn-tula-leaves-hangar-during-refit/

[64]"Russian nuclear-powered ballistic missile submarine Ryazan returns to service": http://navaltoday.com/2017/02/16/russian-nuclear-powered-ballistic-missile-submarine-ryazan-returns-to-service/

[65]"Russian submarine construction set for progress in 2017": http://www.janes.com/article/67331/russian-submarine-construction-set-for-progress-in-2017

[66]"Russia and India to Develop BrahMos Light Cruise Missile for PAK FA 5th-Generation Jet": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180710&cat=3

[67]"Russia, India developing lightweight BrahMos variant, says report": http://www.janes.com/article/67399/russia-india-developing-lightweight-brahmos-variant-says-report

[68]"Russia to Upgrade All Il-38 Antisubmarine Warfare Planes": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180915&cat=3

[69]"Russia to deploy anti-satellite weapon on MiG-31BM": http://www.janes.com/article/68102/russia-to-deploy-anti-satellite-weapon-on-mig-31bm

[70]"IDEX 2017: Russia announces T-90 tank order": http://www.janes.com/article/68182/idex-2017-russia-announces-t-90-tank-order

[71]"Aero India 2017: Russian firm offers Sukhoi Su-30MKI engine upgrade": http://www.defensenews.com/articles/aero-india-2017-russian-firm-offers-engine-upgrade-for-sukhoi-su-30mki

[72]"Russia Working On Pact to Modernise Sukhoi Fighters": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181184&cat=3

[73]"Russia to Continue MTA Airlifter Development Despite India’s Pullout from Program": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181297&cat=3

[74]"India's Grigorovich class purchase price yet to be agreed with Russia": http://www.janes.com/article/67349/india-s-grigorovich-class-purchase-price-yet-to-be-agreed-with-russia

[75]"Il-76MD-90A’s First Flying Prototype Arrives at Zhukovsky for Trials": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181472&cat=3

[76]"New Russian Reconnaissance Drone Unveiled at IDEX": http://www.uasvision.com/2017/02/21/new-russian-reconnaissance-drone-unveiled-at-idex/

[77]"Pentagon Might Propose Sending Ground Troops To Syria": http://smallwarsjournal.com/blog/pentagon-might-propose-sending-ground-troops-to-syria

[78]"The Pentagon could send conventional military forces into Syria": http://www.militarytimes.com/articles/us-troops-syria-pentagon

[79]"US supplies armoured vehicles to Arab force in eastern Syria": http://www.janes.com/article/67427/us-supplies-armoured-vehicles-to-arab-force-in-eastern-syria

[80]"US Supplies First Armored Vehicles to Syrian Fighters": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=180780&cat=3

[81]"Genelkurmay: El Bab'ın tüm mahallelerinde kontrol sağlandı": http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39076501

[82]"Islamic State faces multiple adversaries in Al Bab, Syria": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/01/islamic-state-faces-multiple-adversaries-in-al-bab-syria.php

[83]"Replenishing the Stocks: Russian deliveries of T-62Ms and BMP-1s reach Syria": http://spioenkop.blogspot.com.tr/2017/02/replenishing-stocks-russian-deliveries.html

[84]http://understandingwar.org/backgrounder/russian-airstrikes-syria-january-12-february-7-2017

[85]"Striking from the Dark, Jaish al-Islam fires Iranian Zelzal-2 rockets": http://spioenkop.blogspot.com.tr/2017/03/striking-from-dark-jaish-al-islam-fires.html

[86]http://spioenkop.blogspot.com.tr/2017/02/photo-report-syrian-arab-army-2.html

[87]"Caucasus Emirate branch highlights fighters in Syria": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/02/caucasus-emirate-branch-highlights-fighters-in-syria.php

[88]"Ukrainian light combat helicopter – KT112 “Combat”": http://en.azeridefence.com/ukrainian-light-combat-helicopter-kt112-combat/

[89]"Black Hawks Arrive in Greece": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181499&cat=3

16 Mart'ı 17 Mart'a bağlayan gece İsrail Hava Kuvvetleri'ne bağlı savaş uçakları, Suriye hava sahasına, ülkenin güneybatısından girerek bir taarruz gerçekleştirdiler. Suriye ordusundan 17 Mart günü yapılan açıklamada, dört İsrail savaş uçağının Palmira yakınlarında bir hedefi vurduğu, Suriye hava savunması tarafından açılan ateşle bir İsrail uçağının düşürüldüğü, bir diğerinin ise hasar aldığı iddia edildi.

İsrail Savunma Kuvvetleri'nden 17 Mart günü yapılan açıklamada ise Suriye'deki bir hedefin vurulduğu, İsrail jetlerine atılan uçaksavar füzelerinden birinin savunma sistemi tarafından havada imha edildiği bildirildi. Aynı sabah bir füze parçası, Ürdün'ün kuzeybatısındaki İrbid yakınlarına düştü.

İsrail'in açıklaması iki nedenden ötürü son derece dikkat çekici: 1. İsrail, bugüne kadar Suriye'de gerçekleştirdiği saldırıların neredeyse hiçbirini resmen kabul etmemekteydi. 2. Bu, bir hava savunma füzesinin havada başka bir hava savunma füzesi tarafından vurulmasına dair bilinen ilk olay.

Olay

İsrail'in gerçekleştirdiği saldırıya dair ayrıntılı ve güvenilir bilgiye erişmek mümkün değil. Suriye, Palmira yakınlarında bir hedefin vurulduğunu açıklarken, bazı kaynaklarda İsrail jetlerinin Mezze Askeri Hava Üssü’nün bombalandığı bilgisi mevcut.

Rus Sputnik haber ajansına konuşan Suriye ordusundan General Muhammed Abbas, İsrail uçaklarının 17 Mart saat 0240 sularında el Barij civarında Suriye hava sahasını ihlal ettiğini, uçakların Palmira’daki hedefleri vurmayı amaçladığını, uçaklardan birinin düşürüldüğünü, birinin de hasar aldığını iddia etti. Suriye ordu sözcüsü Albay Samir Süleyman da söz konusu saldırıya toplam dört uçağın katıldığını, tiplerinin de F-16 olduğunu söyledi.

Ürdün ordusu, İsrail jetlerine atılan hava savunma füzelerinden birinin Ürdün topraklarına düştüğünü açıkladı.

İsrail Hava Kuvvetleri kaynakları ise herhangi bir uçak kaybının yaşanmadığını, İsrail jetlerine atılan hava savunma füzelerinden birinin, hava savunma sistemi tarafından havada imha edildiğini açıkladılar.

İsrail basınına göre Suriye’nin ateşlediği hava savunma füzelerinin tipi S-200 (NATO kodu SA-5 “Gammon”), bunlardan birini havada vuran füzenin tipi ise Arrow 3. Bu haberlere göre, İsrail jetlerine atılan füzelerden biri hedefi ıskalayıp İsrail topraklarına doğru düşüşe (balistik uçuşa) geçtiğinde, Arrow sistemi tarafından havada vurularak imha edildi.

Hangi tarafın iddiasının gerçeği yansıttığını kesin biçimde tespit etmek mümkün değil. Ancak açık kaynak verileri ve bilgiler ışığında, İsrail’in açıklamasının doğru olması olasılığı daha yüksek görünüyor. Bunun sebebi İsrail’in hava savunma şemsiyesi kurma çalışmalarında kısa süre önce kat edilen aşama ve Suriye’ye düzenlenen hava saldırılarına ilişkin izlenen politika.

Arrow Sistemi ve İsrail’in Hava Savunma Şemsiyesi

İsrail, balistik füzelere karşı koruma sağlayacak bir hava savunma sistemi geliştirme çalışmalarına, 1986 yılında ABD ile imzaladığı bir mutabakat muhtırası ile başladı. İki yıl sonra da ABD ve İsrail Savunma Bakanlıkları arasında, Arrow 1 füze savunma sisteminin geliştirme sözleşmesi imzalandı. Projenin maliyetinin %80'ini ABD üstlendi; İsrail tarafında kalan %20'lik kısmı karşılayacak İsrail Füze Savunma Teşkilatı (IMDO; Israel Missile Defense Organization) projenin yürütülmesinden sorumluydu.

Sistemin ana yüklenicisi, Israel Aerospace Industries (IAI) olarak belirlendi. 1,000km'ye kadar menzile sahip balistik füzeleri ve hava soluyan hedefleri (uçak, seyir füzesi vb) önleyebilmesi istenen Arrow 1'in 500km menzilli EL/M-2080 Green Pine adlı radarını ise Elta geliştirdi.

İki kademeli katı yakıtlı bir füze olan Arrow 1, 7.5m uzunluğa sahipti. Füze uçuş / ortayol (midcourse) aşamasında atalet seyrüsefer ve komut güncelleme ile uçuyor, hedefi vurma aşamasında ise kızılötesi güdüm sistemini devreye sokuyordu. Füze hem uçuş hem de vuruş aşamalarında itki yönlendirme sistemi (thrust vectoring) ile manevra yapıyordu.

Arrow 1'in ilk test atışı Ağustos 1990'da gerçekleştirildi. Testler 1994 yılına kadar devam etti. Müteakiben daha üst model olan Arrow 2'nin geliştirilmesine başlandı.

Arrow 2 projesinde ise ABD maliyetlerin %72'sini karşıladı. 2,000kg ağırlığa sahip selefinden 700kg daha hafif olan Arrow 2'nin test süreci 1995 Temmuz'unda başladı. Arrow 2, balistik füzelere karşı iki katmandan oluşan bir şemsiyenin unsuru olarak kurgulanmıştı: Arrow 2 yüksek irtifa, PATRIOT PAC 2 / PAC 3 ise alçak irtifa füze savunma sistemleri olarak çalışacaktı.

Arrow Weapon System (AWS) olarak da adlandırılan sistem, erken ihbar için ABD ile tam bir eşgüdüm içinde çalışıyor. ABD'nin erken ihbar uyduları ile tespit ettiği balistik füze, L bandda çalışan uzun menzilli Green Pine radarı ile takip ediliyor ve önleme menziline girdiğinde ateşlenen füze ile imha ediliyor.

Açık kaynaklara göre Arrow 2'nin balistik füze tespit menzili azami 500km, imha menzili ise 50 - 90km arasında. İki kademeli katı yakıtlı bir füze olan Arrow 2'nin parça tesirli harp başlığı bulunuyor: Hedefin 40-50m yakınında infilak ederek parça tesiri ile etkisiz kılabiliyor. Harp başlığının akıllı tapası, patlamayı hedefe doğru yönlendirerek, şarapnellerin etkili önleme olasılığını artırıyor.

Sistem, Citron Tree adlı komuta kontrol sistemi tarafından yönetiliyor. Green Pine ve diğer radar ve istihbarat sistemlerinden gelen veriler, Citron Tree tarafından birleştirilerek stratejik ve taktik resim oluşturuluyor.

İkili ilişkilerin yoğun olduğu 1990’ların sonlarında, Türkiye’nin de Arrow 2 sistemi ile ilgilendiğini ancak ABD’nin olumsuz yanıtı nedeniyle projenin hayata geçirilemediğini not etmekte fayda var.

Dönemin İsrail Savunma Bakanı Ehud Barak'ın ABD'ye Kasım 2007'de yaptığı ziyaretin ardından, Arrow sisteminin yeni modelinin geliştirilmesi için 2008 yılından itibaren bütçe ayrılacağı açıklandı.

Arrow 3, atmosfer dışında (uzay ortamında) önleme yapan bir hava savunma sistemi. Selefinin aksine, Arrow 3'te harp başlığı bulunmuyor: Hedefini, fiziksel olarak vurarak, yüksek hızından kaynaklanan kinetik enerji ile tahrip ediyor. PATRIOT PAC III füzesinde de kullanılan bu tekniğe, "hit-to-kill" adı veriliyor. İki kademeli füzede, öncülleri gibi katı yakıt kullanılıyor. Vurucu başlığı içeren ikinci kademede, çift darbeli (dual pulse) motor ve itki yönlendirme sistemi bulunuyor. Hedefe son yaklaşmada kızılötesi arayıcı başlık devreye giriyor.

Aynı Arrow 2 gibi, Arrow 3'te de "Block" adı verilen kabiliyet ve performans artım aşamaları bulunuyor. Her iki sistemin de yazılım ve donanım güncellemeleri aracılığı ile geliştirilmelerine devam ediliyor. Örneğin bu kapsamda Green Pine radarının yeni nesil versiyonu olan Super Green Pine radarı geliştirilmekte.

Arrow 3'ün ilk denemelerine 2011 yılında başlandı. Füze ilk başarılı önlemesini, temsili bir balistik füzenin vurulması şeklinde 10.12.2015 tarihinde gerçekleştirdi. Nitekim IMDO, Arrow 3 sistemini 18 Ocak günü resmen hizmete alarak, İsrail hava savunma şemsiyesi bünyesinde kullanmaya başladı.

Sistemin geliştiricisi IAI şirketi, Arrow ailesinin talep gelirse savaş gemilerine de entegre edilebilecek özellikte olduğunu belirtiyor.

Arrow 2 ve 3 füzeleri, İsrail'in hava savunma şemsiyesinin stratejik katmanını teşkil ediyorlar. Daha alt kademelerde PATRIOT PAC II ve PAC III füzeleri ve taktik balistik füzelere karşı ABD ile ortak geliştirilen David's Sling (Davud'un Sapanı) füze sistemi bulunuyor. Stunner adlı füzeyi kullanan David's Sling sisteminin testleri devam etmekte. En alt katmanda ise, Katyuşa olarak tabir edilen roketlere karşı geliştirilen Iron Dome (Demir Kubbe) ve geliştirilmesi devam eden Iron Beam (Demir Işın) yüksek enerjili lazer silahı bulunuyor. David's Sling ve Iron Dome sistemleri, hedef tespit, teşhis ve takibinde EL/M-2084 3 boyutlu S band radarından faydalanıyorlar; komuta kontrolleri ise Golden Almond adlı komuta kontrol sistemi ile sağlanıyor.

S-200 (SA-5 “Gammon”)

İsrail uçaklarına karşı kullanıldığı iddia edilen S-200 füzesi, 1960'lı yılların sonlarında hizmete girmiş bir hava savunma füzesi. Rus yapımı olan S-200'lerin öncelikli tasarım amacı, geniş bir alana yayılmış stratejik üs, tesis ve altyapıların düşman bombardıman uçaklarına karşı savunulması. Suriye, bu füzelerden 1980'lerin başında üç alayı donatacak miktarda tedarik etmişti.

Yarı aktif radar güdümlü S-200 sisteminin teorik azami önleme menzili, kullanılan füzenin tipine bağlı olarak 180 - 300km arasında değişiyor. Sistemde kullanılan tüm füzelerin gövde boyları 10.8m, ağırlıkları ise 217kg. Sistemin hedef arama radarının menzilinin de 300km dolaylarında olduğu kaydediliyor.

Suriye'nin, toplam altı üste konuşlandırdığı S-200'lerin en azından bir kısmının Rusya tarafından yakın geçmişte modernize edildiğine dair bilgiler mevcut.

Değerlendirmeler

İsrail, bugüne kadar Suriye içindeki hedeflere karşı çok sayıda hava taarruzu gerçekleştirdi. Bu saldırıların neredeyse hiç biri resmi kanallar tarafından teyit ya da red edilmedi. Bu son olayda düzenlenen saldırı doğrulandı ve akabinde gerçekleşen önlemeye ilişkin bilgi verildi.

Suriye'nin, iç savaşın yıkıcı etkisine rağmen oldukça etkin bir hava savunma ağını idame etmeyi başardığı biliniyor. Bu olay, Suriye hava savunmasının harbe hazırlığının testi açısından önem taşıyor.

Arrow 2, atmosfer içinde, Arrow 3 ise atmosfer dışında önleme yapan bir sistem. S-200 ise, her ne kadar iri cüsseli bir hava savunma füzesi olsa da, "hit-to-kill" prensibi ile vurulması kolay bir hedef değil. Öte yandan Arrow 3'te harp başlığı bulunmuyor. Dolayısıyla, eğer gerçekten havada bir imha gerçekleşmiş ise, bunun Arrow 2 ile yapılmış olması daha olası görünüyor: Zira Arrow 2 hem atmosfer içi önlemeler için tasarlanmış hem de hedefin 40 - 50m yakınında infilak eden parça tesirli bir harp başlığına sahip bir füze.

Eğer İsrail'in iddiası gerçek ise bu, iç içe geçmiş katmanlardan oluşan (çok katmanlı) hava savunma sistemlerinin ne derece stratejik rol oynayabileceğine dair önemli bir vaka.

Kaynakça

White Elephants to Weapon Systems: The Role of Arrow Missile Defence in Israeli - Turkish - U.S. Military Cooperation, Lora Saalman, IPS 684 – Seminar: Security and Nonproliferation Issues in the Middle East, 2004
Israel Adds Upper Tier Missile Defence Capability to Air Force, Robin Hughes, Jane's International Defence Review, Mart 2017
U.S. Foreign Aid to Israel, Jeremy M. Sharp, https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL33222.pdf
Almaz 5V21/28 / S-200VE Vega Long Range Air Defence System / SA-5 Gammon: http://www.ausairpower.net/APA-S-200VE-Vega.html
Arrow (Israeli missile): https://en.wikipedia.org/wiki/Arrow_(Israeli_missile)
Arrow 3: https://en.wikipedia.org/wiki/Arrow_3
EL/M-2080 Green Pine: https://en.wikipedia.org/wiki/EL/M-2080_Green_Pine

Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Gökdeniz havzasında savunma ve güvenlik gündemi
[PDF]

Azerbaycan

Türk Harp ArGe şirketinin Azerbaycan'a dronsavar sistem sattığı bildirildi.[1]

Bulgaristan

Bulgar Savunma Bakanlığı 13 Mart günü yeni savaş uçağı alımı ihalesinde üç adayın tekliflerini açtı. Sekiz uçağın alımını içeren ihaleye ABD teknik desteği ile ikinci el F-16 öneren Portekiz, Gripen ile İsveç ve ikinci el Typhoon ile İtalya tekliflerini sundular.[2][3]İsveçli Saab şirketi teklifinde, Gripen C/D uçaklarının üretim hattını yeniden açabileceğini kaydetti.[4]

Irak

ABD'nin IŞİD'e karşı yürüttüğü Inherent Resolve Harekâtı Komutanı Stephen Townsend 1 Mart günü, Irak güvenlik güçlerinin Musul Harekâtı kapsamında kentin havalimanını IŞİD'den geri aldığını açıkladı.[5] Irak güvenlik güçleri Mart ayının ilk haftasında Gazlani üssü, Ninova hükümet binası, Batı Musul'un bazı mahallelerini IŞİD'den temizledi.[6]

3 Mart günü Irak'ın kuzeybatısındaki Sincar bölgesinde, Peşmergeler ve Ezidi güçlerinden oluşan PKK bağlantılı Sincar Direniş Güçleri (YBS) üyeleri arasında çatışma çıktığı ve her iki taraftan da ölenler olduğu belirtildi.[7]

Irak Hava Kuvvetleri, Güney Kore'ye siparişi verilen T-50IQ eğitim / taarruz jetlerini teslim almaya başladı. Irak, 2013 Aralık ayında Korean Aerospace Industries (KAI) şirketine USD1.1 milyar tutarında 24 adet T-50IQ eğitim / taarruz uçağı siparişi vermişti.[8]

Irak polisinin IŞİD'e karşı düzenlediği operasyonlarda, bomba yüklenmiş DJI Matrice 100 modeli ticari dronları yaygın olarak kullanmaya başladığı bildirildi.[9]

ABD'li Orbital ATK şirketi Avustralya'da düzenlenen Avalon 2017 fuarında, Cessna AC-208 Combat Caravan silahlı keşif / kargo uçağının, Irak ordusu için geliştirdiği Block II modelini tanıttı. Combat Caravan Block II uçağı her iki kanatta ikişer AGM-114 HellFire güdümlü füze ya da ikişer 2.75" roket podu taşıyabiliyor.[10]

İran

ABD Deniz Kuvvetleri İstihbarat Dairesi tarafından yayımlanan ve İran Deniz Kuvvetleri'nin kabiliyetlerinin değerlendirildiği "Iranian Naval Forces: A Tale of Two Navies" başlıklı rapora göre İran, Hürmüz Boğazı'nda görev yapmak üzere sualtından gemisavar füzeler ateşleyebilen bir denizaltı üzerinde çalışıyor. Besat adlı denizaltının, altı torpido tüpünden ateşlenen torpidolar ve gemisavar füzelere ilaveten mayın dökme kabiliyetinin de olduğu değerlendiriliyor.[11][12]

İran ordusu 4 Mart günü Damavand adlı tatbikatta Rusya'dan yeni teslim aldığı S-300 (NATO kodu SA-10 "Grumble") hava savunma sisteminin deneme atışlarını gerçekleştirdi.[13][14]Öte yandan Savunma Bakan Yardımcısı Amir Hatemi, İran'ın S-300'ün yerli yapım bir türevi olan Bavar 373 sisteminin geliştirme çalışmalarının devam ettiğini ve testlerin sürdüğünü açıkladı.[15]

İran, Karrar adı verilen ve T-72S üzerinden geliştirildiği değerlendirilen yeni bir tankı kamuoyuna tanıttı. İran Kara Kuvvetleri Komutanı Ahmed Reza Purdastan, Karrar'ın Rus yapımı T-90MS'den daha gelişmiş olduğunu iddia etti.[16][17][18][19][20]

İran'ın 4 - 5 Mart tarihlerinde Halic Fars gemisavar balistik füzesi deneme atışları gerçekleştirdiği bildirildi. Fateh 110 katı yakıtlı taktik balistik füzesinden geliştirilen Halic Fars füzesi, kızılötesi arayıcı başlığa ve en az 250km menzile sahip.[21] Bu denemenin ardından 9 Mart günü de Halic Fars'ın aktif radar arayıcı başlığa sahip bir türevi olan Hürmüz 2 gemisavar balistik füzesinin deneme atışı gerçekleştirildi. Hürmüz 2'nin öncülü olan Hürmüz 1'de ise pasif radar arayıcı başlık bulunuyor.[22][23]

İranlı helikopter üretim ve bakım şirketi PANHA, 7 Mart günü Saba-248 adlı çift motorlu hafif genel maksat helikopterini kamuoyuna tanıttı.[24]

Yemenli Huşi milisler, İran yapımı Ebabil 2 türevi olduğu değerlendirilen Kasif 1 adlı İHA'yı sergilediler. Milislerin elinde ayrıca Skywalker adlı ticari dron olan Rased, AeroVironment RQ-20 Puma'ya benzerliği ile dikkat çeken Hudhud 1 ve aynı firmanın RQ-11 Raven'ini andıran Rakip adlı İHA'lar da bulunuyor.[25][26][27]

İsrail

İsrail Savunma Bakanlığı'na bağlı Uluslararası Savunma İşbirliği Müdürlüğü'nün (SIBAT) açıkladığı verilere göre İsrail'in savunma ihracatı 2016 yılında %14 artış göstererek USD6.5 milyar olarak gerçekleşti. Savunma ihracatında en büyük müşteri, %40 ile Asya - Pasifik bölgesi oldu. Onu %28 ile Avrupa izledi.[28][29]

İsrail Hava Kuvvetleri'ne ait savaş uçakları 17 Mart günü Suriye'nin güneybatısındaki bir hedefe hava saldırısı düzenledi. İsrail jetlerine karşı ateşlenen Suriye hava savunma füzelerinden biri, İsrail'den ateşlenen Arrow II hava savunma füzesi ile havada imha edildi.[30]

İsrail polisinden 13 Mart günü yapılan bir açıklamada, Israel Aerospace Industries (IAI) şirketine mensup 13 çalışanın yolsuzluk, kara para aklama ve hırsızlık gibi suçlamalarla gözaltına alındığı bildirildi. Gözaltına alınanların kimlikleri ve suçlamalarla ilgili ayrıntı paylaşılmazken, söz konusu soruşturmanın birkaç aydır devam ettiği kaydedildi.[31][32][33]

İsrail Hava Kuvvetleri'nin ABD'den F-15 savaş uçağı ve CH-53K veya CH-47F ağır nakliye helikopteri alımını değerlendirdiği bildirildi.[34][35]

İsrail'in, Almanya'ya siparişini erdiği Sa'ar 6 sınıfı korvetlerde görev yapacak personelin ilk kafilesinin eğitimini tamamladığı bildirildi. İnşası devam eden dört gemiden ilkinin 2019 ortalarında hizmete girmesi planlanıyor.[36]

İsrail Hava Kuvvetleri envanterindeki Eitam havadan erken ihbar uçaklarının, küçük İHA'ları tespit edebilecek şekilde ilave algılayıcılarla donatıldığı bildirildi. Gulfstream G550 iş jeti üzerine geliştirilen Eitam''lar 42,000ft irtifada 8 saat görev yapabiliyor.[37][38]

İsrail ordusuna ait Skylark tipi bir İHA, 20 Mart günü Golan Tepeleri yakınlarında, Suriye topraklarında düşürüldü. İHA'nın Suriye hava savunması tarafından vurulduğu kaydedildi.[39]

İsrail ordusunun, Elbit tarafından zırhlı araç mürettebatı için geliştirilen Iron Vision adlı kaska monteli görüş sisteminin denemelerine hazırlandığı bildirildi. Araç dışına monteli kameraların aldığı görüntüleri birleştirerek 360 derece görüş açısı sağlayan Iron Vision, mürettebat kaskına bir aparat ile takılıyor. Sistemin vizöründe, personele yardımcı olacak semboloji ve uyarılar da görüntüleniyor.[40]

Rafael şirketi, Protector adlı insansız deniz aracından Spike tanksavar füzesi deneme atışı gerçekleştirdi.[41][42][43]

Vietnam'ın İsrail'den Delilah adlı uzun menzilli havadan yere hassas güdümlü silah sistemini almayı değerlendirdiği bildirildi.[44]

Hindistan İsrail'e USD1 milyara Spike tanksavar güdümlü füzesi siparişi vermeye hazırlanıyor.[45]Öte yandan Alman meclisi 22 Mart günü İsrail'den 1,000 adet Spike LR tanksavar füzesi alımını onayladı. 97 adet fırlatıcı sistemi kapsayan alımın toplam tutarı USD172 milyon.[46]

İtalya'nın İsrail'e siparişini verdiği iki adet G550 CAEW havadan erken ihbar ve komuta kontrol uçağından MM62293 seri numarası ve 14-11 gövde kodu taşıyan ilki 16 Mart günü 71'nci Filo'da resmen hizmete başladı. Uçaklar, İtalya'nın İsrail'e M346 eğitim jeti satışı karşılığında alınmıştı.[47]

IAI, Avustralya Hava Kuvvetleri'nin AIR 7003 ihalesi için Heron TP İHA sistemini teklif ediyor.[48]

Kıbrıs

Rum Milli Muhafız Ordusu (RMMO) hava unsurları ile Mısır Deniz Kuvvetleri, 13 Mart günü CYPEGYP - 01/17 adlı bir arama kurtarma tatbikatı gerçekleştirdiler. Tatbikata RMMO AW139 helikopterleri ile Mısır donanmasından Shalatin ikmâl gemisi katıldı.[49]Öte yandan RMMO Mart ayında, İsrail ile Onisilos-Gideon 1/2017; Fransa ise CypFra 02/17 ve İngiltere ile Chameleon 1-17 kod adlı tatbikatları gerçekleştirdi.[50]

RMMO ilk kez alınan uzman askerlerin sayısında, bazı adayların sözleşmeyi hiç imzalamaması bazılarının ise görevi bırakmaları sebebiyle yeniden açık doğduğu, bu sebepten ötürü Mayıs ayında yeniden uzman alımına gidilmesinin söz konusu olduğu bildirildi.[51]

Lübnan

Lübnan'ın ABD'den teslim alacağı A-29 Super Tucano eğitim / taarruz uçaklarını kullanacak pilotlarıon eğitimi 22 Mart itibariyle ABD'deki Moody Hava Üssü'nde başladı.[52][53][54]

Lübnan ordusu yeni teslim aldığı IVECO üretimi 6x6 Guarani VBTP zırhlı araçları kamuoyuna tanıttı.[55]

Mısır

Rus Rostec şirketi, Mısır'ın siparişini verdiği 46 adet Kamov Ka-52 taarruz helikopterinin teslimatlarının bu yıl içinde başlayacağını açıkladı.[56]

Mısır Deniz Kuvvetleri için inşa edilen dört Gowind 2500 sınıfı korvetten ilki olan El Fateh, 13 Mart günü DCNS şirketinin Lorient'teki tersanesinden seyir tecrübelerine başladı.[57][58]

Romanya

Romanya'nın Portekiz'den teslim almakta olduğu 12 adet F-16A/B'ye ilaveten ABD'den aynı uçaktan 20 adet daha almaya hazırlandığı bildirildi.[59]Öte yandan Romen Hava Kuvvetleri'nde yeni hizmete giren F-16 uçakları, ABD Hava Kuvvetleri 100'ncü Havadan İkmal Filosu'na ait KC-135 StratoTanker tipi tanker uçak ile 28 Şubat günü Romanya üzerinde havada yakıt ikmal eğitimi gerçekleştirdi.[60]

İngiltere'nin, Romanya'nın hava sahasının korunmasına katkıda bulunmak amacıyla bu ülkeye Mayıs ayında Typhoon savaş uçakları konuşlandıracağı bildirildi.[61][62][63]

Romen ordusu ve ABD Deniz Piyadeleri, Romanya'nın ev sahipliğinde 18 - 21 Mart tarihleri arasında Spring Storm 2017 adlı amfibi tatbikatı gerçekleştirdi.[64][65][66]

Romen Kara Kuvvetleri'nin Cincu'daki Muharebe Eğitim Merkezi'ni kapsamlı bir modernizasyona tabi tutmakta olduğu bildirildi.[67]

Rusya Federasyonu

Rusya Federal Hazinesi tarafından açıklanan verilere göre ülkenin savunma bütçesi 2017 yılınd %25.5 kesinti sonucu RUB2.8 trilyon (yaklaşık USD48.19 milyar) olarak gerçekleşti. 2016 savunma bütçesi RUB3.8 trilyon (USD65.4 milyar) idi. Bu, 1990'ların başlarından bu yana savunma bütçesinde uygulanan en büyük kesinti.[68]

ABD - Çin Ekonomi ve Güvenlik İnceleme Komisyonu tarafından 20 Mart günü yayımlanan bir rapora göre Rusya ile Çin, tarihlerinin en yakın askeri işbirliği dönemini yaşıyor. Rapora göre, 1989 yılında ilişkilerin normalleşmeye başlamasından sonra savunma ve güvenlik konuları, ikili ilişkilerin en önemli bileşenleri haline geldi ve bu alanlarda halihazırda son derece yakın ve etkin bir işbirliği söz konusu.[69]

Royal United Services Institute (RUSI) adlı düşünce kuruluşu tarafından hazırlanan bir raporda, NATO'nun Kuzey Atlantik'te yükselen Rusya tehdidi ile baş etmek için deniz stratejisini yeniden gözden geçirmesi gerektiği kaydedildi. Rapora göre, şimdiye kadar kara ve hava boyutlarında yüksek olan tehdit, denizde de artmış durumda.[70]

Rusya'nın Suriye'deki Tartus üssünü genişletme çalışmalarına bahar aylarında başlayacağı, tadilatın sonunda üssün 11 gemiyi destekleyebilecek kapasiteye ulaşacağı bildirildi.[71]

VPK News sitesinde, Rus Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov'un 2013 tarihli Hibrid Savaş doktrinini tarifleyen makalesinin devamı niteliğinde bir makale yayımlandı. Gerasimov bu yazısında, Suriye'deki çatışmalarda ABD ve NATO'nun aktif bir şekilde Hibrid Savaş doktrini uyguladığını; ayrıca çatışma ve barış durumları arasındaki sınırların giderek belirsizleştiğini belirtiyor. Makalenin esas dikkat çekici yönü, Rusya'nın Batı tarafından izlenen Hibrid Savaş yöntemlerine karşı klasik caydıcılık stratejilerini uyguladığı tezi: Burada Gerasimov, nükleer silahlanma ve uzun menzilli seyir füzelerinin, bombardıman uçaklarının değerini öne çıkarmış.[72]

Karadeniz Filosu sözcüsü Vıyaçeslav Truhaçev, filonun envanterine yeni Su-30SM savaş uçakları ve modern İHA'lar kattığını açıkladı. Sözcü, Karadeniz Filosu'na bağlı pilotların 2016 yılında toplam 224 uçuşta 3,600 saat doldurduğunu kaydetti.[73]

Savunma Bakan Yardımcısı Yuri Borisov, Proje 949A (NATO kodu "Oscar II") sınıfı nükleer denizaltıların Kalibr seyir füzeleri ile donatılacağını açıkladı.[74][75][76]

Proje 885M Yasen sınıfı ikinci denizaltı olan Kazan, 31 Mart günü Severodvinsk'te denize indirildi.[77]

Proje 22350 sınıfı Admiral Gorşkov firkateyni, 20 Mart günü nihai kabul testlerine başladı.Severnaya Verf tarafından inşa edilen müteakip firkateynlerin teslimi, Ukrayna'dan gaz türbinlerin temin edilememesi nedeniyle ertelendi. Rus NPO Saturn'ün muadil gaz türbini geliştirmesi ile birlikte inşa sürecinin kaldığı yerden devam etmesi bekleniyor.[78]

Proje 22800 Karakurt sınıfı korvetlerin ikincisi Ohotsk, Kırım'daki Feodosiya Tersanesi'nde 17 Mart günü kızağa kondu. Proje 22800 sınıfından toplam 18 gemi inşa edilecek.[79]

Türk Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı İlnur Çevik, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 9-10 Mart'ta Moskova'da gerçekleşecek görüşmesinde, S-400 (NATO kodu SA-21 "Growler") hava savunma sistemi alımının da gündeme geleceğini söyledi.[80]Rostec şirketi CEO'su Sergey Çemezov ise 14 Mart günü, görüşmelerin finansman konusuna odaklandığını açıkladı.[81]

Rus Hava Kuvvetleri'ne 2017 yılında 10 yeni Suhoy Su-35S savaş uçağının teslim edileceği açıklandı.[82] Savunma Bakan Yardımcısı Yuri Borisov ayrıca 2017 içinde son test aşaması için 2017 yılı içinde üç adet T-50 PAK FA savaş uçağının da teslim edileceğini açıkladı.[83] Borisov ayrıca bu yıl içinde 16 adet Su-34 taktik bombardıman uçağının hizmete gireceğini kaydetti.[84]Öte yandan Su-34’lerin aviyonik ve silah sistemi modernizasyonuna tabi tutulmaları gündemde.[85]

Rusya'nın, Forpost adı ile İsrailli IAI şirketi lisansı altında üretilen Searcher 2 İHA'sının, Forpost M adlı gelişmiş bir türevi üzerinde çalıştığı bildirildi.[86][87]

Jane's Defence Weekly'nin 8 Mart tarihli haberine göre Rusya, Bumerang adlı yeni geliştirilen 8x8 zırhlı araç ile ilgili yeni bilgiler yayınladı. Buna göre K-16 adlı personel taşıyıcı ve K-17 adlı muharebe aracı türevleri bulunan Bumerang, BTR-80 8x8 zırhlı personel taşıyıcı aracın yerini alacak. Ana gövdesi kaynaklanmış çelikten mamül olan araca ilave zırh plakaları eklenebiliyor. K-17 türevinde, 30mm 2A42 otomatik top ve 7.62mm makinalı tüfeğe sahip bir uzaktan kumandalı taret bulunuyor. Taretin iki yanında da Kornet EM tanksavar güdümlü füzeleri yer alıyor.[88]Öte yandan Hava indirme birliklerinin bu yıl içinde üç taburu donatacak kadar BMD-4M zırhlı muharebe aracı teslim alacağı bildirildi.[89][90]

Çaborz adlı 4x4 tekerlekli özel kuvvet aracının seri üretimi, Çeçenistan'daki Chechenavto otomotiv üretim tesisinde 4 Mart günü düzenlenen törenle başladı. Çaborz, üç mürettebat ve 250kg yük taşıyabiliyor.[91]

Uralvagonzavod şirketi 7 Mart günü yaptığı açıklama ile eski Sanayi ve Ticaret Bakan Yardımcısı Aleksandır Potapov'un CEO olarak atandığını duyurdu.[92]

Hindistan Savunma Bakanlığı kaynaklarına dayandırılan bir habere göre, Batı'nın Rusya'ya uyguladığı yaptırımlar, Hindistan'ın bu ülkeyle olan savunma tedarik projelerini olumsuz etkiliyor.[93][94]

Sırp Vecernje Novosti haber ajansı, Rusya'nın Sırbistan'a altı adet MiG-29 savaş uçağı teslim edeceğini, uçakların ülkeye, NATO'nun Sırbistan'a düzenlediği hava harekâtının başlamasının 18'nci yıldönümü olan 24 Mart'ta geleceğini bildirdi.[95][96][97][98]

MiG şirketi Genel Müdürü İlya Tarasenko, Hindistan, Kazakistan ve Peru'nun, yeni MiG-35 savaş uçağının muhtemel müşterileri olabileceğini kaydetti.[99]

Rus Sanayi ve Ticaret Bakanı Denis Manturov, Hindistan ile ortak yürütülen MTA nakliye uçağı geliştime projesinin iptal edildiğini açıkladı.[100][101]

Rusya ile Hindistan arasında, FGFA 5'nci nesil savaş uçağı geliştirme projesinde teknoloji transferi konusundaki anlaşmazlıkların projenin geleceğini belirsizliğe soktuğu bildirildi.[102]İki ülke öte yandan 17 Mart günü, Hint Hava Kuvvetleri envanterindeki Suhoy Su-30MKI uçaklarının yedek parça ve bakım desteği için uzun vadeli bir anlaşma imzaladılar.[103] Ancak Hint Su-30MKI'larının işletme ve idamelerinde ciddi sıkıntılar yaşandığı kaydedilmekte.[104]

Malezya'daki LIMA 2017 fuarında Jane's Defence Industry'ye bilgi veren Rus yetkililer, Myanmar'a Yakovlev Yak-130 eğitim / taarruz jetlerinin teslimatlarının başladığını açıkladılar. Myanmar'ın ne kadar Yak-130 siparişi verdiği açıklanmazken, Rus yetkililer bu ülkeden ilave sipariş beklediklerini kaydettiler.[105][106]

Rusya ile Hindistan arasında yürütülen Krivak sınıfı firkateyn satış görüşmeleri kapsamında Rus Yantar Tersanesi'nden bir heyet 3 Mart günü, Hindistan'daki Goa Tersanesi'ni ziyaret etti. USD4 milyarlık proje ile tedarik edilecek dört gemiden ikisi Hindistan'da inşa edilecek. Firkateynler, BrahMos sesüstü seyir füzeleri ile donatılacak.[107]

Suriye

ABD hükümet çevrelerinde, Rakka'nın IŞİD'den temizlenmesi için düzenlenecek harekâtta ABD'nin Suriyeli Kürtlerle yakın işbirliği içinde çalışması ve Kürtleri ağır silahlarla donatması gerektiğine dair fikirler öne çıkmakta.[108]

Milli Güvenlik Kurulu tarafından 30 Mart günü yapılan bir açıklama ile Fırat Kalkanı Harekâtı'nın sona erdiği duyuruldu.[109]

Ceyş'ül İslam örgütü 6 Mart günü Guta'nın doğusundaki Suriye rejim ordu birliklerine 610mm çaplı Zelzal 2 adlı ağır topçu roketleri ile bir saldırı gerçekleştirdi. Söz konusu roketlerin, onları Suriye ordusundan ele geçiren ÖSO tarafından Ceyş'ül İslam'a satmış olduğu değerlendiriliyor.[110]

Yunanistan

Yunan Hava Kuvvetleri 27 - 30 Mart tarihleri arasında İniohos 2017 adlı tatbikata ev sahipliği yaptı. Tatbikata ABD, Birleşik Arap Emirlikleri, İsrail ve İtalya hava kuvvetleri katıldı.[111]

ABD Deniz Kuvvetleri'ne ait CG58 Philippine Sea kruvazörü, 1-5 Mart tarihleri arasında Girit'i ziyaret etti.[112]

[1]"Turkey sells Drone Killer system to Azerbaijan": http://en.azeridefence.com/turkey-sells-drone-killer-system-to-azerbaijan/

[2]"Today, Proposals from Participants In the Procedure for the Delivery of A New Type of Fighter Aircraft Were Opened": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181931&cat=3

[3]"Bulgaria gets three bids to supply eight fighter jets": http://www.reuters.com/article/bulgaria-defence-airplane-idUSL5N1GQ581

[4]"Saab offers to restart Gripen C/D production for Bulgaria": http://www.janes.com/article/68701/saab-offers-to-restart-gripen-c-d-production-for-bulgaria

[5]"Iraqi Forces Retake Mosul Airport, Inherent Resolve Commander Says": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181595&cat=3

[6]"Iraq Control of Terrain Map: March 9, 2017": http://understandingwar.org/backgrounder/iraq-control-terrain-map-march-9-2017

[7]"Sincar'da Peşmerge ve Ezidiler arasında çatışma": http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39152433

[8]"Iraq takes delivery of first South Korean jets": http://www.janes.com/article/68781/iraq-takes-delivery-of-first-south-korean-jets

[9]"Iraqi forces use weaponised commercial drones": http://www.janes.com/article/68779/iraqi-forces-use-weaponised-commercial-drones

[10]"Avalon 2017: Orbital ATK develops Block II Combat Caravan for Iraq": http://www.janes.com/article/68368/avalon-2017-orbital-atk-develops-block-ii-combat-caravan-for-iraq

[11]http://www.oni.navy.mil/Portals/12/Intel%20agencies/iran/Iran%20022217SP.pdf?ver=2017-02-28-082634-643

[12]"ONI Report: Iran Developing Sub Launched Missiles to Combat Ships in Strait of Hormuz": https://news.usni.org/2017/03/02/iran-developing-sub-launched-missiles

[13]"Iran Tests Russian-Made S-300 Missile Defense Shield in Drills": http://en.azeridefence.com/iran-tests-russian-made-s-300-missile-defense-shield-in-drills/

[14]"Iran "Successfully" Tests S-300 Air Defense System: TV": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181692&cat=3

[15]"Iran testes Bavar-373 air defense missile": http://en.azeridefence.com/iran-testes-bavar-373-air-defense-missile/

[16]"Iran Unveils Highly Advanced Home-Made Battle Tank": http://en.azeridefence.com/iran-unveils-highly-advanced-home-made-battle-tank/

[17]"Production version of the Karrar MBT unveiled (updated)": http://below-the-turret-ring.blogspot.com.tr/2017/03/karrar-mbt-unveiled.html

[18]"Iran unveils domestically produced tank, production line": http://www.defensenews.com/articles/iran-unveils-domestically-produced-tank-production-line

[19]https://twitter.com/MuslimTurk1/status/841703009105149953?s=03

[20]"Iran introduces new Karrar MBT": https://tankandafvnews.com/2017/03/15/iran-introduces-new-karrar-mbt/

[21]"Iran reportedly carried out successful anti-ship ballistic missile test": http://www.janes.com/article/68515/iran-reportedly-carried-out-successful-anti-ship-ballistic-missile-test

[22]"Iran successfully tests radar-guided anti-ship ballistic missile": http://www.janes.com/article/68625/iran-successfully-tests-radar-guided-anti-ship-ballistic-missile

[23]"Iran tests another naval missile": http://navaltoday.com/2017/03/10/iran-tests-another-naval-missile/

[24]"Iran reveals Saba-248 domestically developed helo": http://www.janes.com/article/68555/iran-reveals-saba-248-domestically-developed-helo

[25]"Yemeni rebels display UAVs": http://www.janes.com/article/68423/yemeni-rebels-display-uavs

[26]"Iran Sends ‘Kamikaze’ Drones to Yemen’s Houthi Rebels": http://www.uasvision.com/2017/03/23/iran-sends-kamikaze-drones-to-yemens-houthi-rebels/

[27]"Report: Houthi rebels flying Iranian-made 'Kamikaze drones' into surveillance radars": http://www.defensenews.com/articles/report-houthi-rebels-flying-iranian-made-kamikaze-drones-into-surveillance-radars

[28]"Israel reports defence exports of USD6.5 billion in 2016": http://www.janes.com/article/69123/israel-reports-defence-exports-of-usd6-5-billion-in-2016

[29]"Israel reports upswing in defense sales": http://www.defensenews.com/articles/israel-reports-upswing-in-defense-sales

[30]"Hava Savunma Füzelerinin Düellosu": http://www.siyahgribeyaz.com/2017/03/hava-savunma-fuzelerinin-duellosu.html

[31]"Undercover police operation targets IAI for fraud allegations": http://www.defensenews.com/articles/undercover-police-operation-targets-iai-for-alleged-fraud

[32]"13 Suspects Arrested in Israel Aerospace Industries Corruption Scandal (excerpt)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181953&cat=3

[33]"IAI's Comment to the Israeli Police Investigation": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181987&cat=3

[34]"Israel Considering Aircraft Acquisition": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181859&cat=3

[35]"Israel continues talks over additional F-15s": https://www.flightglobal.com/news/articles/israel-continues-talks-over-additional-f-15s-435303/

[36]"Israeli Navy training officers for new corvettes": http://www.janes.com/article/68778/israeli-navy-training-officers-for-new-corvettes

[37]"Israel steps up UAV defences with Eitam update": https://www.flightglobal.com/news/articles/israel-steps-up-uav-defences-with-eitam-update-435601/

[38]"Israel Updates Eitam with Anti-UAV Sensor": http://www.uasvision.com/2017/03/29/israel-updates-eitam-with-anti-uav-sensor/

[39]"Israeli Skylark Shot Down by Syria Forces": http://www.uasvision.com/2017/03/22/israeli-skylark-shot-down-by-syria-forces/

[40]"IDF to trial Elbit's IronVision in Merkava MBT": http://www.janes.com/article/69059/idf-to-trial-elbit-s-ironvision-in-merkava-mbt

[41]"Rafael launches Spike missiles from Protector USV": http://www.janes.com/article/68558/rafael-launches-spike-missiles-from-protector-usv

[42]"Rafael Completes Missile Firing from Protector USV": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181813&cat=3

[43]"Rafael completes development of new mission module for Protector USV": http://en.azeridefence.com/rafael-completes-development-of-new-mission-module-for-protector-usv/

[44]"Vietnam eyes Israeli weapons for air force use": https://www.flightglobal.com/news/articles/vietnam-eyes-israeli-weapons-for-air-force-use-434742/

[45]"India to buy Spike anti-tank missiles from Rafael": http://www.defensenews.com/articles/india-to-buy-spike-anti-tank-missiles-from-rafael

[46]"Bundeswehr orders 1,000 Spike LR ATGMs": http://www.janes.com/article/69097/bundeswehr-orders-1-000-spike-lr-atgms

[47]"Italian G550 CAEW enters service": http://www.airforcesmonthly.com/2017/03/16/italian-g550-caew-enters-service/

[48]"Avalon 2017: IAI pitches Heron TP as Project AIR 7003 solution for Australia": http://www.janes.com/article/68444/avalon-2017-iai-pitches-heron-tp-as-project-air-7003-solution-for-australia

[49]"Cyprus and Egypt hold joint search and rescue exercise": http://famagusta-gazette.com/cyprus-and-egypt-hold-joint-search-and-rescue-exercise-p38995-69.htm

[50]"Güney Kıbrıs ile İsrail, İngiltere ve Fransa arasında tatbikatlar yapıldı": http://www.kibrispostasi.com/index.php/cat/58/news/215925/PageName/GUNEY_KIBRIS

[51]"RMMO’ya yeni uzman alımı Mayıs’ta": http://www.gundemkibris.com/rmmoya-yeni-uzman-alimi-mayista-204410h.htm

[52]"Lebanese A-29 pilots begin training": http://www.airforcesmonthly.com/2017/03/27/lebanese-a-29-pilots-begin-training/

[53]"Lebanese Student Conducts First ‘in Seat’ A-29 Flight": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=182271&cat=3

[54]"Lebanese Super Tucano pilots begin training": http://www.janes.com/article/69076/lebanese-super-tucano-pilots-begin-training

[55]"Lebanese Armed Forces unveils new Guarani armoured personnel carriers": http://defence-blog.com/army/lebanese-armed-forces-unveils-new-guarani-armoured-personnel-carriers.html

[56]"Ka-52 Attack Helicopter Deliveries to Egypt to Begin in 2017": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=182000&cat=3

[57]"Watch the Egyptian Navy’s first Gowind corvette sail for sea trials": http://navaltoday.com/2017/03/23/watch-the-egyptian-navys-first-gowind-corvette-sail-for-sea-trials/

[58]"The First Gowind 2500 by DCNS Succeeds in the Beginning of its Sea Trials": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=182246&cat=3

[59]"Romania looks to buy 20 more F-16s": http://www.janes.com/article/68702/romania-looks-to-buy-20-more-f-16s

[60]"USAF KC-135 Completes First Refueling Mission with Romanian F-16": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181761&cat=3

[61]"UK to deploy Typhoons to Romania in May": http://www.janes.com/article/69079/uk-to-deploy-typhoons-to-romania-in-may

[62]"NATO Sends Typhoon Fighter Jets To Romania In Clear Message To Russia": http://foxtrotalpha.jalopnik.com/nato-sends-typhoon-fighter-jets-to-romania-in-clear-mes-1793777955

[63]"UK’s NATO Southern Air Policing Mission to Begin In May": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=182350&cat=3

[64]"USS Carter Hall arrives in Romania for joint amphibious exercise": http://navaltoday.com/2017/03/20/uss-carter-hall-arrives-in-romania-for-joint-amphibious-exercise/

[65]"U.S. Marines, Romanian troops hold Black Sea exercises": https://www.marinecorpstimes.com/articles/us-marines-romanian-troops-hold-black-sea-exercises

[66]"U.S. Marines train with Romanian troops": https://www.marinecorpstimes.com/photos/us-marines-train-with-romanian-troops

[67]"Romania upgrades combat training centre": http://www.janes.com/article/68495/romania-upgrades-combat-training-centre

[68]"Russia announces deepest defence budget cuts since 1990s": http://www.janes.com/article/68766/russia-announces-deepest-defence-budget-cuts-since-1990s

[69] Söz konusu rapor için bkz: https://www.uscc.gov/sites/default/files/Research/China-Russia%20Mil-Mil%20Relations%20Moving%20Toward%20Higher%20Level%20of%20Cooperation.pdf

[70]"Report flags NATO's naval shortfalls vis-a-vis Russia": http://www.defensenews.com/articles/report-flags-natos-naval-shortfalls-vis-a-vis-russia

[71]"Russia Reported to Start Syrian Naval Base Expansion this Spring": https://news.usni.org/2017/03/13/russia-reported-start-syrian-naval-base-expansion-spring

[72]"New Gerasimov article on nature of warfare": https://russiamil.wordpress.com/2017/03/17/new-gerasimov-article-on-nature-of-warfare/

[73]"Russia Strengthens Its Black Sea Fleet with A Squadron of Sukhoi-30SM Aircraft": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181689&cat=3

[74]"Russia’s Antey Nuclear Submarines to Be Rearmed with Kalibr Missile Systems": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181820&cat=3

[75]"Russia to equip nuclear-powered Oscar-class submarines with Kalibr cruise missiles": http://navaltoday.com/2017/03/09/russia-to-equip-nuclear-powered-oscar-class-submarines-with-kalibr-cruise-missiles/

[76]"Project 949A submarines to get Kalibr missiles": http://www.janes.com/article/68618/project-949a-submarines-to-get-kalibr-missiles

[77]"Russia floats out second Yasen-class submarine": http://navaltoday.com/2017/03/31/russia-floats-out-second-yasen-class-submarine/

[78]"Advanced Russian Navy frigate Admiral Gorshkov starts final state trials": http://navaltoday.com/2017/03/21/advanced-russian-navy-frigate-admiral-gorshkov-starts-final-state-trials/

[79]"Russia expands project 22800 missile corvette production": http://www.janes.com/article/68890/russia-expands-project-22800-missile-corvette-production

[80]"Russian, Turkish Presidents to Hold Talks on S-400 System in Moscow": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181739&cat=3

[81]"Turkey Seeks Russian Loan To Buy S-400 Systems": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181932&cat=3

[82]"Russian Defense Ministry to Get Ten New Sukhoi-35S Fighters In 2017": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181824&cat=3

[83]"Russian MoD to receive three T-50 fifth-gen fighters among aircraft deliveries in 2017": http://www.janes.com/article/68636/russian-mod-to-receive-three-t-50-fifth-gen-fighters-among-aircraft-deliveries-in-2017

[84]"Russia's VKS to receive 16 new Su-34s this year, says Borisov": http://www.janes.com/article/68691/russia-s-vks-to-receive-16-new-su-34s-this-year-says-borisov

[85]"Russia's Su-34 Fighter Bomber to Get New Avionics, Weapons Array": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181903&cat=3

[86]"Russia developing unmanned Forpost-M": https://www.flightglobal.com/news/articles/russia-developing-unmanned-forpost-m-435419/

[87]"Russia Developing New UAV Based on IAI Searcher": http://www.uasvision.com/2017/03/24/russia-developing-new-uav-based-on-iai-searcher/

[88]"More details of Russia's Bumerang emerge": http://www.janes.com/article/68531/more-details-of-russia-s-bumerang-emerge

[89]"Russian Airborne Force to Receive Three Battalions of BMD-4M Fighting Vehicles in 2017": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181922&cat=3

[90]"Russia's VDV to get three BMD-4M battalion sets in 2017": http://www.janes.com/article/68791/russia-s-vdv-to-get-three-bmd-4m-battalion-sets-in-2017

[91]"Chaborz special ops buggy to be produced in Chechnya": http://www.janes.com/article/68554/chaborz-special-ops-buggy-to-be-produced-in-chechnya

[92]"UVZ appoints new CEO": http://www.janes.com/article/68565/uvz-appoints-new-ceo

[93]"US sanctions are affecting India-Russia defense deals: MoD source": http://www.defensenews.com/articles/us-sanctions-are-affecting-india-russia-defense-deals

[94]"Western Sanctions Impact Russian Frigate Sale to India": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181856&cat=3

[95]"Serbia to Get Russian MiGs on NATO Aggression Anniversary": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181819&cat=3

[96]"Serbia Defense Chief Says Putin Soon to Approve Delivery of Fighter Jets": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181902&cat=3

[97]"Serbia to Get Russian Mig-29 Fighter Jets 'Within Weeks'": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=182344&cat=3

[98]"Putin to approve weapons delivery to Balkans, says Serbian defense minister": http://www.defensenews.com/articles/putin-to-approve-weapons-delivery-to-balkans-says-serbian-defense-minister

[99]"Major MiG-35 Fighter Jet Orders by Kazakhstan and Peru Feasible": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181827&cat=3

[100]"Russia, India Stop Multirole Transport Aircraft Development": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=182280&cat=3

[101]"Russia, India terminate joint MTA programme, says report": http://www.janes.com/article/69037/russia-india-terminate-joint-mta-programme-says-report

[102]"Full tech transfer could derail Indo-Russian fifth-gen fighter program": http://www.defensenews.com/articles/full-tech-transfer-could-derail-indo-russian-fifth-gen-fighter-program

[103]"India, Russia Sign Long-Term Support Pact On Sukhoi Su-30MKI": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=182055&cat=3

[104]"India's Sukhoi fleet faces problems despite Russian spare parts deal": http://www.defensenews.com/articles/indias-sukhoi-fleet-faces-problems-despite-russian-spare-parts-deal

[105]"LIMA 2017: Myanmar is the latest Yak-130 export customer, confirm Russian officials": http://www.janes.com/article/68966/lima-2017-myanmar-is-the-latest-yak-130-export-customer-confirm-russian-officials

[106]"Russia Supplies to Myanmar First Three Yak-130 Combat Trainers": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=182205&cat=3

[107]"Commercial Negotiations Gather Speed for $4 Billion Indo-Russia Frigate Deal": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181741&cat=3

[108]"To Take Raqqa, the U.S. Must Work with its Partner in the Fight Against the Islamic State Group": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=181913&cat=3

[109]"Fırat Kalkanı bitti": http://www.aljazeera.com.tr/haber/firat-kalkani-bitti

[110]"Striking from the Dark, Jaish al-Islam fires Iranian Zelzal-2 rockets": http://spioenkop.blogspot.com.tr/2017/03/striking-from-dark-jaish-al-islam-fires.html

[111]"Israeli Air Force Holds Joint Exercise With United Arab Emirates, U.S. and Italy": http://www.haaretz.com/israel-news/1.779823

[112]"USS Philippine Sea visits Greece after drills with Egyptian Navy": http://navaltoday.com/2017/03/07/uss-philippine-sea-visits-greece-after-drills-with-egyptian-navy/

Musudan (Hwasong 10) balistik füzesi
fırlatma anında

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Kuzey Kore arasındaki gerilim, karşılıklı tehditler ve gövde gösterileri ile hızla tırmanıyor. Kuzey Kore’nin ardı ardına gerçekleştirdiği füze denemeleri ve göreve yeni başlayan ABD Başkanı Donald Trump’ın açıklamaları, dünyanın dikkatini Kore Yarımadası’na çevirmiş durumda. Bu gerginliğin bir sıcak çatışmaya dönüşmesi çok uzak bir olasılık değil. Ancak bu olasılığı dünya güvenliği için kaygı verici hale getiren esas etken, Kuzey Kore’nin sahip olduğu füzeler ve daha da önemlisi nükleer silah kapasitesi.

Bu gerilimin merkezinde, Kuzey Kore’nin füze gücü bulunuyor. Ülke, kaynaklarının büyük kısmını balistik füze geliştirme programlarına ayırmış durumda. Bu çalışmaların sonucunda da çok sayıda farklı menzil ve kabiliyetlerde füzeler üretti. Ayrıca bu füzeleri ve üretim teknolojilerini Suriye, Mısır, İran gibi ülkelere sattı.

Kuzey Kore’nin füzelerine karşı ABD, Güney Kore ve Japonya uzun süredir füze savunma sistemlerine yoğun yatırımlar yapmakta. Bu sürecin son hamlesi olarak ABD Mart ayında, Güney Kore’ye THAAD (Terminal High Altitude Air Defense) füze savunma sistemi konuşlandırmaya başladı. ABD ayrıca bölgeye ilave kuvvet sevketmeye devam ediyor.

Ancak anlaşılan o ki, Kuzey Kore’nin füze gücüne karşı ABD bir süredir sessiz bir savaş yürütmekte. ABD basınına geçtiğimiz ay yansıyan haberlere göre ABD’nin, yeni uygulamaya koyduğu “Left of Launch” (Fırlatmanın solu) doktrini kapsamında yürüttüğü siber harp ve sabotaj faaliyetleri, Kuzey Kore’nin füze programlarına ciddi zarar verdi.

Peki nedir “Left of Launch”?

“Left of launch” aslında ABD savunma çevrelerinde birkaç yıldır tartışılan bir konsept. Ancak kamuoyunun gündemine girmesi, New York Times gazetesinde David E. Sanger ve William J. Broad imzası ile 4 Mart günü yayımlanan “Trump Inherits a Secret Cyberwar Against North Korean Missiles” (Trump Kuzey Kore Füzelerine Karşı [Yürütülen] Gizli bir Siber Harbi Devraldı) başlıklı haber ile oldu. Haberin içeriği ana hatları ile şu şekildeydi:

Bir önceki ABD Başkanı Barack Obama üç yıl önce Kuzey Kore'nin füze programlarına karşı, test atışlarını sabote etmek için siber ve elektronik taarruzların düzenlenmesi emrini verdi. Bu emirden kısa süre sonra, test atışlarında başarısızlıklar gözlemlenmeye başladı: Füzeler fırlatma anında patlıyor, yörüngeden sapıyor ya da uçuş sırasında parçalanıyordu.

Öte yandan, ABD'nin Kuzey Kore'nin füze tehdidine karşı hala etkin bir savunmaya sahip olamaması ve söz konusu tehdidin öngörülenden çok daha ciddi olması nedeniyle, Obama görevi devrederken Trump'ı uyarmış, bu konunun en yüksek aciliyete sahip olduğunu vurgulamıştı.

Obama'nın 2014 yılında verdiği emrin arka planında, ABD'nin füze savunması için 1996 yılından bu yana yaklaşık USD274 milyarharcamış olmasına rağmen hala etkili ve güven telkin eden bir savunma şemsiyesi kuramamış olması yatıyor. Habere göre Alaska ve Kaliforniya'da konuşlu önleme sistemlerinin testlerinde bugüne kadar elde edilen başarı oranı %44 ve uzmanlar gerçek harp koşullarında bu oranın çok daha düşük olacağını öngörüyor.

Bu nedenle, Obama yönetimi, füze tehdidini fırlatmadan önce bertaraf etmek için çeşitli yöntemler üzerinde çalışmaya başladı. Füzenin fırlatma anına kadarki süreci tanımlayan "Left of Launch" ifadesi, buradan geliyor: Füzeyi, fırlatılmasından önce sabote ya da imha etmek hedefleniyor.

Uygulanmaya başlanan siber ve elektronik harp tedbirleri, Kuzey Kore'nin füze testlerinde etkisini göstermeye başlayınca, Devlet Başkanı Kim Jong-un bir soruşturma başlatmış ve bazı üst düzey yetkilileri idam ettirmiş.

Etkileri itibariyle ABD'nin Kuzey Kore'ye uyguladığı "Left of Launch" harbi, ABD ve İsrail'in İran'ın nükleer programını sabote etmek için kullandığı Stuxnet virüs saldırısına benzetiliyor. Ancak iki vaka arasında önemli bir fark var: İran'ın nükleer programında tesisler, yani hedefler belli iken, Kuzey Kore'nin füze tesisleri ve daha da önemlisi füze fırlatma araçları çok sayıda, gizlenmiş ya da seyyar.

Kuzey Kore'nin hızla geliştirdiği füze kabiliyetine ve özellikle 2013 yılında gerçekleştirdiği nükleer teste cevaben, ABD füze savunmasını yeni bir strateji ve vizyon çerçevesinde şekillendirmeye başlamış. Dönemin ABD Genelkurmay Başkanı Martin Dempsey tarafından 05.12.2013 tarihinde yayımlanan "Joint Integrated Air and Missile Defense: Vision 2020" (Müşterek Tümleşik Hava ve Füze Savunması: 2020 Vizyonu) başlıklı beş sayfalık strateji belgesinde ilk kez, füze savunmasının bir bileşeni olarak, fırlatmadan önceki safha da sayılmış. "Left of Launch" olarak adlandırılan bu safhaya yönelik olarak siber harp, elektronik harp ve yönlendirilebilir enerji dahil çeşitli yöntemler öne çıkarılmış.

Uygulanmakta olan yöntemler ise başlıca şunlar: Füzelerde ve ilgili alt sistemlerde kullanılan ve çoğu Çin'den gelmekte olan elektronik parçaların sabote edilmesi, komuta - kontrol ve haberleşme yayınlarının karıştırılması, güdüm - seyrüsefer sistemlerinin karıştırılması.

“Left of Launch”, içerdiği siber harp, sabotaj ve espiyonaj yöntemleri nedeniyle tartışmalı bir konsept. Zira hedefteki ülkenin de benzer yöntemlerle yanıt vermesine ya da gerginliğin birden kontrolden çıkmasına neden olma riski bulunuyor. Bu nedenle de bu yöntemlerin, büyük bir titizlikle ele alınan bir karar sürecinden sonra uygulanmaları gerekiyor. Bu da gösteriyor ki, “Left of Launch”, aslında son derece karmaşık bir “süreçler süreci” olan hava ve füze savunmasının sadece bir parçası.

Füze Savunmasının Aşamaları

Hava savunması ve özelinde füze savunması, iç içe geçmiş katmanlardan oluşan bir bütündür. Bu katmanları yalnızca sistem bazında ele almamak gerekir. Bunlar aynı zamanda komuta – kontrol ve karar alma safhalarını ifade eder. Sürecin her bir aşamasında yalnızca askeri sistem ve süreçler değil, politik, ekonomik ve benzeri bileşenler de bulunur.

Daha net açıklamak için, bir zaman doğrusu üzerinden gidelim:

Füze savunmasının aşamaları. Büyük hali için üzerine tıklayınız

Burada t0’ı, füze geliştirme programının başlangıcı olarak kabul etmek mümkün. Dolayısıyla t1 ile t0 arasındaki zaman, füzenin tasarımı, bileşenlerinin üretilmesi ve test edilmeleri, füzenin bir bütün olarak imali (bütünleştirilmesi), testlerinin gerçekleştirilmesi ve kullanıma hazır hale gelmesini ifade edecektir. Bu füzeyi geliştiren ülkeyi, onu kullanmaktan alıkoyacak her türlü önlem, “caydırıcılık” kapsamında ele alınabilir.

Caydırıcılığın çeşitli formları vardır: Askeri olarak simetrik ve asimetrik caydırıcılıktan bahsedilebilir. Hasım ülkenin söz gelimi 500km menzilli bir füzesi bulunuyorsa ve biz de buna karşı en az aynı menzilli bir füze elde edersek, bu simetrik caydırıcılık olacaktır. Ancak hasım ülkenin füzesini ya da değerli hedeflerini vurabilecek kabiliyetlerimiz varsa (örneğin bombardıman uçakları ya da düşman topraklarının derinliklerinde operasyon yapabilecek özel kuvvetler gibi), bunlar da asimetrik caydırıcılık unsurları olacaktır. Daha başka bir ifade ile hasım ülkeyi, elindeki füzenin bir işe yaramayacağına ikna edici tedbir ve sistemler bu kapsamda ele alınabilir. Daha geniş bir tanım ile uluslararası işbirlikleri ve ittifaklar da bu çerçevede değerlendirilebilir.

Hasım ülkenin füzesini ateşleme kararı alması, eldeki caydırıcılık teşkil edici imkân ve kabiliyetlerin işe yaramamış olması anlamına gelir. Bu noktadan sonra “önalma” (preemption) devreye girer. Ancak önalma, tartışmalı bir kavramdır. Ne zaman başladığı, hangi koşullara bağlı olduğu muğlaktır. Bu nedenle, caydırıcılık ile önalma arasında bir “gri bölge”nin varlığından söz edilebilir. Bu duruma belki de en iyi örnek, İsrail’in 1981 yılında Irak’ın Osirak nükleer tesisine düzenlediği hava saldırısıdır. İsrail, söz konusu tesisin Irak’ın nükleer silah programının bir parçası olduğu iddiası ile, tesis faaliyete geçmeden vurmuştur. Irak’ın gerçekten bir nükleer silah programının olup olmadığı, varsa bile İsrail’e yönelik bir nükleer silah tehdidinin varlığı muğlaktı.

Peki füze savunması kapsamında önalıcı tedbirler neler olabilir?

Fırlatma kararının alınması ile fırlatma arasında (t2-t1) geçen süre içinde, fırlatmayı engelleyecek her türlü yöntem, önalıcı tedbir olarak nitelendirilebilir. Bunlar arasında fırlatma sisteminin / aracının tespit edilip etkisiz hale getirilmesi, siber ve/veya elektronik harp gibi yöntemlerle fırlatmanın engellenmesi ya da geciktirilmesi sayılabilir.

Fırlatmaya hazırlık aşaması, yani t2-t1 süresinin uzunluğu, füzenin teknolojisine, yapısal özelliklerine, kullandığı yakıt tipine bağlıdır. Söz gelimi katı yakıtlı füzelerin atışa hazırlık süreleri sıvı yakıtlı füzelere göre çok daha kısadır. Seyyar (araca monteli) füze rampalarının da atışa hazırlık faaliyetlerinin tespit edilmesi, sabit (silo) füze rampalarına göre, doğal olarak çok daha zordur.

Tüm bu süreçlerin, yani t2-t0 zamanının sonunda fırlatma gerçekleşmiş ise, devreye aktif savunma tedbirleri girer. Burada esas oyuncu, hava ve füze savunma sistemleridir. Bu sistemlerin ana bileşenleri erken ihbar sistemleri, komuta – kontrol sistemleri, namlulu ve namlusuz hava savunma silahlarıdır. Tüm bunlar etkisiz kalır ve füze hedefine varırsa, bu andan sonra pasif savunma uygulanacaktır: Yani füzenin harp başlığının (konvansiyonel ya da KBRN [kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer]) etkilerinin en aza indirgenmesi, füzeden kaynaklanan hasardan korunma ve kaçınma tedbir ve yöntemleri.

Pasif savunma ile birlikte ayrıca, karşı saldırı (retaliation / punishment) süreci de başlayacaktır. Bu aşamada hasım ülkeye, çeşitli imkân ve kabiliyetlerle karşılık verilecek, bir diğer ifade ile tüm bu bahsedilen süreç tersine dönecektir.

Özellikle orta ve uzun menzilli füzelere karşı, fırlatmadan sonraki (“Right of Launch”) süreçte kullanılacak hava ve füze savunma sistemlerinin etkinliği çok yüksek değil. Bunun nedeni füze teknolojisindeki gelişmelerin esas olarak saldıran tarafın lehine işlemesi: Hipersonik uçuş kabiliyetli füzeler, çoklu harp başlıkları, güdümlü balistik füzeler, kaçınma ve aldatma kabiliyetli harp başlıkları gibi yetenekler, caydırıcılık denkleminde saldıran tarafı bir hayli avantajlı kılıyor. Hele hele Kuzey Kore gibi rasyonel olmayana aktörler söz konusu ise, füze savunmasında “Right of Launch” önemini büyük ölçüde yitirebiliyor. Bu nedenle de, asimetrik yaratabilecek, son derece riskli ancak bir o kadar da etkili olabilen yöntemler gündeme geliyor: Siber ve elektronik harp, sabotaj gibi.

Burada vurgulanması gereken husus, “Left of Launch” yöntemlerinin sadece füzenin fırlatmaya hazırlık aşamasını değil, füze geliştirme programının başlangıcından itibaren tüm süreci kapsıyor oluşudur. Dolayısıyla hasım ülkenin füze programları üzerinde etkili bir istihbarat toplama ve değerlendirme faaliyetinin yürütülmesi gerekiyor.

ABD, Dempsey’in 2013 tarihli strateji belgesinde vurguladığı gibi, aktif savunma aşamasında müttefik ülkeler ile işbirliğini, entegre ve birlikte çalışabilir hava ve füze savunma sistemlerini öne çıkarıyor. Benzer bir işbirliği modelinin, “Left of Launch” için, istihbarat toplama ve değerlendirme süreçlerinde Güney Kore ve Japonya ile de uygulanıyor olması muhtemeldir. Bu, hava ve füze savunmasının girift yapısını vurgulayan bir durum.

Sonuç olarak füze savunması, yalnızca "zırh - kalkan" benzeri bir denklem ile, füzelerin ve onları önleyecek füzelerin teknik özelliklerinin karşılaştırıldığı tablolarla ele alınamayacak bir konu. Askeri, siyasi, istihbari etkenlerin bir arada değerlendirilmesi ve ulusal seviyede bir üst stratejinin sonucu olarak kurgulanması gereken bir kabiliyet. Ve dahası, gelişen teknoloji ile, bu kabiliyeti sağlayan çözümlerin nitelik ve niceliğinde hızlı ve yoğun bir artış söz konusu. "Left of Launch" teknikleri muhtemelen bunların en tartışmalı olanı. Kuzey Kore krizi, bu konsept için de bir sınama vesilesi olacağa benziyor.

Kaynakça

"Stress of War, Conflict and Disaster": George Fink, Academic Press, 2010

"Deterrence and Defense in a Nuclear, Biological and Chemical Environment": http://www.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a402206.pdf

"Left of Launch": http://missiledefenseadvocacy.org/alert/3132/

"US cyber attacks may be bringing North Korean missiles down": http://www.telegraph.co.uk/news/2017/04/06/left-of-launch-attacks-may-bringing-north-korean-missiles/

"'Left-of-Launch' Cyber Efforts Against North Korea: A Good Idea?": http://thediplomat.com/2017/03/left-of-launch-cyber-efforts-against-north-korea-a-good-idea/

"U.S. Strategy to Hobble North Korea Was Hidden in Plain Sight": https://www.nytimes.com/2017/03/04/world/asia/left-of-launch-missile-defense.html?_r=0

"Trump Inherits a Secret Cyberwar Against North Korean Missiles": https://www.nytimes.com/2017/03/04/world/asia/north-korea-missile-program-sabotage.html?_r=0

"The Real Price of Ballistic Missile Defenses": http://wmdjunction.com/120413_missile_defense_costs.htm

"The U.S. wants to stop North Korean missiles before they launch. That may not be a great idea.": https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2017/03/15/the-u-s-wants-to-stop-north-korean-missiles-before-they-launch-that-may-not-be-a-great-idea/

"Joint Integrated Air and Missile Defense: Vision 2020": http://www.jcs.mil/Portals/36/Documents/Publications/JointIAMDVision2020.pdf

Eser: Otoportre
Emile Friant

İlkokul ve ortaokuldaki günlük tutma denemelerim hep hüsranla sonuçlanmıştı. En uzun süreli günlük tutma girişimimim, Mayıs ayına kadar dayandığını hatırlıyorum. Sonra da bir daha denemedim zaten.

Şimdi düşünüyorum da, bunun en başta gelen sebebi galiba, her gün bir şeyler yazmak için kendimi zorlamamdı. O gün ne yaşamış olursam olayım, yazmam gerekiyordu. "Günlük" tutmayı kelime anlamı ile uygulamaya çalışıyordum. Kendimi böyle bir boyunduruğa sokunca, heves ve enerjimin bir yerden sonra tükenmesi doğal sonuçtu.

Halbuki günlüğü, o gün yaşadıklarımı kayda geçirmek yerine, hayal ettiğim, düşündüğüm şeyleri tarihe not etmek için tutsaydım, muhtemelen şimdi ciltler dolusu günlüklerim olacaktı.

Siyah Gri Beyaz, bunun farkına varmamı sağladı: Mesleki ve akademik günlüğüm olarak. Sık sık geriye gidiyor, eski yazdıklarımı okuyor, hem hafızamı tazeliyor hem de geçmişteki kendimle hasret gideriyorum.

Siyah Gri Beyaz okuruna da, geride kalan 12 yılda beni yalnız bırakmadığı için en içten şükranlarımı sunuyorum.

Değişen ortam koşullarına uyum sağlayabilmek, varlığı sürdürmenin en önde gelen koşulu. Değişim ve dönüşüm, kontrollü bir şekilde uygulanabilirse, gelişmenin aracı olabiliyor. Bu kontrolü sağlayabilmek de kendi niteliklerine hakim olmaya ve değişim ihtiyaçlarının neler olduğunu tespit edebilmeye bağlı. Bu, hem bireysel hem de kurumsal bazda geçerli.

Günümüzde (hem bireysel hem de kurumsal ölçekte) değişim ve dönüşümü etkileyen etkenlerin en başında teknoloji geliyor. Teknolojinin hızlı değişimi, hayat koşullarımızı, yaşam biçimimizi, iş ve ticaret hayatını, sanatı ve doğal olarak savaşı değiştiriyor; bunlara yeni biçimler, anlamlar ekliyor. Dolayısıyla iş yapmak, ülke yönetmek, ilham vermek ya da savaşmak için yenilikçi ve çok katmanlı şekilde düşünebilmek, farklı görüş açılarından bakabilmek gerekiyor.

Askerlerin, özellikle stratejik vizyona sahip olması gereken lider personelin, yani kurmayların bu değişim ve dönüşümün öncüleri olabilmesi gerekli. Ancak burada şöyle bir açmaz var: Bu personel, kurmay olana kadar belli bir düşünce ve eylem teorisi ve pratiği içinde tecrübe kazanıyor. Ancak teknoloji altlığında değişim ve dönüşümü yönetebilmek için, klasik, geleneksel kalıpların dışına çıkabilmeleri gerekli. Başka bir ifade ile, sadece asker değil, aynı zamanda iş adamı, teknokrat ve girişimci ruhlarına sahip olmalılar.

Ancak bu "çok ruhluluk" ile askeri devrim (AD) yönetilebilir*. Nitekim ABD, bu ihtiyaca yönelik olarak 1990’larda çok ilginç bir uygulama başlatmış: Secretary of Defense Corporate Fellows Program (SDCFP; Savunma Bakanlığı Kurumsal Burs Programı).

SDCFP basitçe, ABD ordusunda geleceğin kurmaylarının savunma & havacılık sanayii ve diğer sektörlerde önde gelen şirketlerde bir yıl süreyle staj yaptığı bir ordu - özel sektör işbirliği programı.

Arka Plan

SDCFP programı, 1990'ların ortalarında AD'yi yönetecek kadroların karşı karşıya kalacakları sorunlara yaratıcı çözümler getirebilmeleri ve bu doğrultuda stratejik planlama yapabilmeleri için tasarlandı. SDCFP esasen, ABD Deniz Kuvvetleri için 1990'ların başlarında tasarlanan bir kurum içi staj uygulamasından türemiş. Her yıl, gelecek vaat eden personel içinden seçilen birkaç donanma subayı, harekât komutanlığında, komuta kademesinin yanında görev yaparak, stratejik bir soruna dair kendi tespit ve çözüm önerilerini içeren bir rapor hazırlıyor. Bu raporu hazırlarken kendilerine, kurmay heyeti de eşlik ediyor. Bu sayede, genç kurmay adaylarına stratejik ölçekte düşünme yeteneğinin kazandırılması hedeflenmiş. [1]

O dönemde, ABD Savunma Bakanlığı'na bağlı Office of Net Assessment (ONA) dairesinin başında bulunan Andrew Marshall, bu programın başarısından etkilenerek, dönemin ABD Savunma Bakanı William Perry'ye kapsam ve içeriğinin geliştirilmesini teklif etmiş. Perry de bu teklifi onaylayarak, Eylül 1995'te 1322.23 numaralı yönerge ile SDCFP programını yürürlüğe sokmuş. [2]

Programın Ayrıntıları

Bahsi geçen yönergede, SDCFP'nin hedefleri aşağıdaki niteliklere sahip bir kadro yetiştirmek olarak belirtilmiş:

i. Bilgi teknolojilerindeki devrimsel değişimi, gelecek on yıllar içinde bunun Amerikan toplumu ve iş hayatına etkilerini kavrayabilen; bu konulardaki problemleri çözebilen,

ii. Burs programı ve kariyerlerinin müteakip safhalarında bilgi teknolojilerindeki devrimsel değişikliklerden kaynaklanan karmaşık askeri harekât ve teşkilatlanma fırsatlarını, yeniliklerini ve seçeneklerini kavrayabilen,

iii. Bilgi teknolojilerindeki devrimsel değişikliklere yenilikçi çözümlerle yanıtlar vermek üzere kendi kuvvetlerini motive edebilen ve önderlik edebilen, aynı zamanda muhataplarını bu tür sorunları çözmeye teşvik eden ve bu şekilde Savunma Bakanlığı'nın faaliyet ve teşkilatlanma süreçlerinin gelişmesine katkıda bulunan.

Bu kapsamda, ABD Silahlı Kuvvetleri'nin tüm kuvvetlerinden (hava, kara, deniz ve deniz piyadeleri) yarbay ya da albay rütbesinde iki subay seçilerek, özel sektörde 10 ay boyunca staj yapıyor.

Subayların staj yapacağı şirketlerin seçiminde belirleyici kriterler ise şunlar:

- Değişen küresel ortama uyum sağlayabilen

- Bilgi teknolojileri devriminden azami ölçüde faydalanan

- Yeniden yapılandırma ve teşkilat dönüşümü süreçlerinden geçmiş ya da geçmekte olan

- İnovatif süreçler geliştirebilen

Seçilen subaylar, işbirliği protokolü imzalanan şirketlerde şu sahalara ve sorumluluklara yönlendiriliyor:

- Stratejik planlama

- Teşkilat

- Değişim / dönüşüm yönetimi

- İnsan kaynakları

- Bilgi teknolojileri

- Tedarik zinciri yönetimi

- Dışarıdan hizmet alımı (Outsourcing)

Subaylar, şirket bünyesinde staja başlamadan önce güncel askeri ve siyasi konular ile gelişen teknolojiler hakkında brifing alıyor; kıdemli askeri ve sivil bürokratlar, iş adamları, Kongre üyeleri ve programı önceki yıllarda tamamlamış diğer bursiyerler [3] ile görüşmeler gerçekleştiriyorlar. Bu hazırlık sürecinden sonra staja başlayan subaylar, yukarıda sayılan konularda şirket bünyesinde yürütülen planlama ve icra faaliyetlerine katılıyor, gözlemler yapıyorlar.[4] Yaklaşık bir yıl süren bu sürecin sonunda da hazırladıkları raporları Savunma Bakanlığı'nın üst düzey yöneticilerine ve sunuyorlar. [5] [6]

Bugüne kadar SDCFP programı kapsamında subayların staj yaptıkları şirketler şunlar:

3M Company

Accenture

Amgen

Apple

Boeing

Booz Allen Hamilton

CACI International

Caterpillar

Cisco Systems

Deutsche Bank

DuPont

EADS North America

ExxonMobil Corporation

FedEx Express

General Dynamics

Georgia Power

Google

Honeywell Aerospace

Insitu, Inc.

iRobot

Johnson & Johnson

JPMorgan Chase & Company

Lockheed Martin Corporation

McKinsey & Company

Mereck Sharp & Dohme Corporation

Microsoft Corporation

Morgan Stanley & Company

NCR

Norfolk Southern Corporation

Northrop Grumman

Oracle Corporation

Pratt & Whitney

Raytheon

Sarnoff

Shell

Sikorsky

SpaceX

SRA International

SRI International

Sun Microsystems

Time Warner

Union Pacific Railroad

Liste incelendiğinde yalnızca savunma ve havacılık sanayii değil, finans, yazılım, basın gibi çok farklı sektörlerden de önde gelen ve küresel ölçekte iş yapan şirketlerin de bulunduğu görülüyor.

Değerlendirme

Yukarıdaki listede yer alan büyük şirketlerde önemli sorumluluklar alan stajyerlerin, stratejik iş planı hazırlama, proaktif (önalıcı) düşünme, karar alma ve uygulama gibi yeteneklerinin gelişmesi beklenebilir. Bu subayların, program sonunda yalnızca askeri düşünce sistemi dışına çıkabilmeleri mümkün olacaktır. Programı tamamlayan subayların neredeyse tamamının, ABD Silahlı Kuvvetleri’nde önemli pozisyonlara getirildiği belirtilmektedir [1]; bu da programa ABD Savunma Bakanlığı’nın verdiği önemi ve programın başarısını göstermekte.

Her bir politika ya da genel olarak başarı öyküsü, o ülkeye has koşulların birer sonucudur: Aynen başka ülkelere, dolayısıyla başka ortam koşullarına uyarlanmaları mümkün olmaz. Dolayısıyla SDCFP’nin Türkiye gibi bir ülkeye aynen uyarlanması en azından kolay olmayacaktır. Ancak burada esas önemli olan, bu programın özüdür: Askeri değişim ve dönüşümü tasarlayacak, yönetecek ve uygulayacak kurmay kadroya daha geniş bir bakış açısı sağlayabilmek. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, değişim ve dönüşümü hem hızlı hem de geniş kapsamlı kılmış durumda. Bu süreci yönetecek liderleri yetiştirmek ve önlerine çıkacak sınava hazırlamak için de yaratıcı ve cüretkâr olunmalı.

*: Bu kavram İngilizce literatürde "Military Technical Revolution" ve "Revolution in Military Affairs" olarak geçmekte. Kapsam ve bağlamlarında bazı farklılıklar bulunmakla birlikte genel olarak ifade ettikleri olgu, savaş ve barış zamanında orduların işlevlerinin, teknoloji başta olmak üzere çeşitli etkenlerin etkisiyle büyük bir değişim geçirmesidir.

Kaynakça

[1]: Krepinevich, Andrew F.; Watts, Barry D.. The Last Warrior: Andrew Marshall and the Shaping of Modern American Defense Strategy (p. 225). Basic Books. Kindle Edition.

[2]: Department of Defense Directive, 1322.23, 02.09.1995, https://biotech.law.lsu.edu/blaw/dodd/corres/pdf/d132223_090295/d132223p.pdf

[3]: Geçmiş Bursiyerler: http://dcmo.defense.gov/Products-and-Services/SecDef-Corporate-Fellows-Program/Fellows-and-Sponsoring-Companies/Past-Fellows-and-Sponsoring-Companies/

[4]: 2015 – 2016 Bursiyerleri: http://dcmo.defense.gov/Products-and-Services/SecDef-Corporate-Fellows-Program/Fellows-and-Sponsoring-Companies/

[5]: SDCFP staj raporları: http://dcmo.defense.gov/Products-and-Services/SecDef-Corporate-Fellows-Program/Individual-Reports/

[6]: Bugüne kadarki SDCFP yıl sonu değerlendirme raporları: http://dcmo.defense.gov/Products-and-Services/SecDef-Corporate-Fellows-Program/Outbriefs/

Türkiye’nin hava savunma şemsiyesikurma yönündeki çalışmaları, özelikle son birkaç yıldır gündemin üst sıralarında yer alıyor. Bu konunun bu kadar yoğun tartışılmasının belki de en önemli sebebi, T-LORAMIDS (Turkish Long Range Air and Missile Defence System)ihalesinde Çin’in teklifinin seçilmesi oldu. Bu seçim, Türkiye – NATO ilişkilerinde ciddi bir gerilime neden oldu ve zaten ihale 2015 Kasım ayında iptal edildi.

Ancak bu ihaleyi doğuran ihtiyaçlar, 1970’li yıllardan bu yana sürüyor. Türkiye ne yazık ki, başta uzun menzil yüksek irtifa olmak üzere çok katmanlı, etkili bir hava savunma sistemi ağı kurabilmiş değil. Bu şemsiyeyi yerli olanaklar kurmak için çok ciddi atılımlar yapıldı; Korkut, Hisar ailesi, önce TKRS (TRS-22XX) ve ardından EİRS radar projeleri gibi. Görünen o ki, bağımsız ve etkili bir hava savunma ağının işler duruma geçmesi, 2020’lerin ilk yarısını bulacak.

Burada, geçmişe göz atıp, stratejik hava savunma sistemi ihtiyacımızı doğuran balistik (ve akabinde seyir) füze tehdidinin yıllar içinde gelişimini incelemekte fayda var. Zira böylelikle, Türkiye’nin bu konuda aldığı (ve almadığı) tedbirleri, bunların muhtemel nedenlerini anlamak kolaylaşıyor.

Bunun için bir zaman çizelgesi oluşturdum. İki ana sütundan oluşan bu çizelgenin sol tarafında Ortadoğu bölgesinde, Türkiye’nin yakın çevresindeki ülkelerin balistik ve seyir füzesi alanında yaptıkları faaliyetler; sağ sütunda ise Türkiye’nin başta stratejik olmak üzere hava savunma sistemleri alanında yaptığı çalışmalar yer alıyor.

Bu zaman çizelgesini oluştururken, açık kaynaklardan, mümkün olduğunca en az iki kaynak tarafından teyit edilmiş bilgileri kullanmaya dikkat ettim. Buna rağmen, tarih ve menzil gibi bilgilerde hatalar olabilir. Zaman içinde bu tabloyu güncelleştireceğim. Çizelgenin en altında da özet bazı değerlendirmelerim bulunuyor.

Ortadoğu (Balistik füze ve seyir füzesi programları)	Yıl	Türkiye (Hava savunma şemsiyesi ile ilgili çalışmalar)

- Mısır’ın SSCB’den FROG-7 ve SCUD B tipi taktik balistik füzeler temin etmesi - Mısır ve Suriye’nin Yom Kippur Savaşı’nda İsrail’e karşı FROG-7 ve SCUD B tipi taktik balistik füzeleri kullanması	1973
- Irak’ın SSCB’den SCUD B tipi taktik balistik füze temin etmeye başlaması (toplam 819 adet)	1974
- Mısır’ın 1,000km menzilli Condor II füzesi için Arjantin, Irak, Almanya ve İtalya desteği ile geliştirme çalışmalarına başlaması	1982
- İran’ın Libya’dan SCUD B balistik füzeleri alması - Irak’ın Proje 395 kod adlı program ile katı roket motoru geliştirmeye başlaması	1985	- Nike Hercules hava savunma sistemlerinin modernize edilmesi
- Mısır’ın Kuzey Kore’den SCUD B füzesi üretim bilgileri alması	1986
- Çin’in İran’a Silkworm gemisavar füzeleri satması - Irak’ın Proje 144 adı altında SCUD B füzesi üzerinde tersine mühendislik çalışmalarına başlaması	1987
- “Şehirler Savaşı”: İran – Irak Savaşı sırasında her iki ülkenin karşı tarafın şehirlerine balistik füzelerle saldırması - İran’ın Kuzey Kore’den SCUD B balistik füzeleri alması - Çin ile İran’ın taktik balistik füze teknoloji transferi için anlaşmaya varması - Suudi Arabistan’ın Çin’den 4,000km menzilli DF-3 füzeleri alması - Nisan: Irak’ın, kendisi bir SCUD türevi olan El Hüseyin’den geliştirilen 950km menzilli El Abbas füzesinin deneme atışını gerçekleştirmesi	1988
- İran’ın Çin’den 150km menzilli CSS-8 taktik balistik füzeleri alması - Irak’ın, Bağdat silah fuarında SA-2 hava savunma füzesinden geliştirilen 500km menzilli Fahad füzesini sergilemesi - Aralık: Irak’ın, yörüngeye uydu yerleştirmek için geliştirilen üç kademeli El Abid füzesinin deneme atışı gerçekleştirmesi - Aralık: Irak’ın 2,000km menzilli Temmuz 1 adlı uzun menzilli balistik füze programını duyurması	1989
- İran ile Çin’in 10 yıl süreli bir askeri teknik işbirliği anlaşması imzalaması - Irak’ın, Proje 1728 adlı program ile geliştirdiği roket motorlarına ait dört deneme gerçekleştirmesi	1990
- Irak’ın Körfez Savaşı sırasında Suudi Arabistan ve İsrail’e karşı 100’e yakın balistik füze fırlatması - İran’ın SCUD C deneme atışı gerçekleştirmesi	1991	- NATO’nun hava savunması takviyesi için Türkiye’ye PATRIOT hava savunma sistemleri konuşlandırması
	1992
- Irak’ın, SA-2 hava savunma füzesinden geliştirilen J-1 adlı füze için 6 ayrı deneme atışı gerçekleştirmesi	1993
- İran’ın Kuzey Kore’den SCUD C balistik füzeleri alması ve yurt içinde bu füzeler için bir üretim hattı kurması	1994
- İran’ın Çin’den 280km menzilli CSS-7 balistik füzeleri alması - İran’ın 300km menzilli Şahab 1 füzelerini hizmete alması	1995
- İran’ın C802 gemisavar füzesi deneme atışları gerçekleştirmesi - Mısır’ın Kuzey Kore’den SCUD C füze parçaları temin ettiğine dair ABD istihbarat raporlarının yayınlanması - Kasım: İran’ın, Hudong sınıfı hücumbotları için Çin’den C802 gemisavar füzeleri tedarik etmesi	1996	- Ocak: Rapier kısa menzil hava savunma sistemi lançerlerinin modernizasyonu için sözleşme imzalanması
- İran’ın Şahab 2 füzelerinin seri üretimine başlaması - Haziran: İran’ın F-4E uçaklarından Çin yapımı C-801K gemisavar füzeleri ile deneme atışları gerçekleştirmesi - Irak’ın, SA-2 hava savunma füzesinden geliştirilen 180km menzilli el Samud füzesinin deneme atışını gerçekleştirmesi	1997	- Türkiye’nin Arrow hava savunma sistemi için İsrail ve ABD ile görüşmelere başlaması
- Temmuz: İran’ın 1,300km menzilli Şahab 3 deneme atışı gerçekleştirmesi - Eylül: İran’ın bir geçit töreninde Zelzal 2, Nazeat ve Şahin karadan karaya füzelesi ile Çin yapımı C801, C802 gemisavar füzelerini sergilemesi	1998	Türkiye’nin Arrow hava savunma sistemi için yaptığı talebin ABD tarafından reddedilmesi
- Şubat: İran’ın 2,000km menzilli Şahab 4 füzesi için denemeler gerçekleştirdiğini açıklaması - İran’ın Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ne SCUD B ve SCUD C füzeleri sattığına dair haberler - Mısır’ın Kuzey Kore desteği ile SCUD B ve SCUD C füze üretimlerini gerçekleştirdiğine dair ABD istihbarat raporlarının yayınlanması	1999	- Ağustos: Rapier Mk2B kısa menzil hava savunma füzelerinin lisans altında üretimi için sözleşme imzalanması
- Temmuz: İran’ın Şahab 3 deneme atışı gerçekleştirmesi - Temmuz: Irak’ın 140km menzilli Samuf füzesi deneme atışı gerçekleştirmesi - Eylül: İran’ın Şahab 3 deneme atışı gerçekleştirmesi	2000	- Eylül: ABD ile ikinci el I-HAWK orta menzilli hava savunma sistemi tedariki için sözleşme imzalanması
- İran’ın Ukrayna’dan H-55 Granat (AS-15 “Kent”) seyir füzeleri alması - Ekim: İran’ın Şahab 3 füzelerinin seri üretimine başlaması	2001	- Kasım: SSM ile ASELSAN arasında Kaideye Monteli Stinger projesi için sözleşme imzalanması
- İran’ın 1,300km menzilli Şahab 2 füzelerini hizmete alması - Mayıs: İran’ın Şahab 3 deneme atışı gerçekleştirmesi - Temmuz: İran’ın Şahab 3 deneme atışı gerçekleştirmesi - Eylül: İran’ın Fateh 110 deneme atışı gerçekleştirmesi	2002	- Ekim: Rapier Mk2B füzelerinin teslimatlarının başlaması
- Kasım: İran Savunma Bakanı’nın, ülkesinin Şahab 4 füzesinin üretimini planlamadığını açıklaması	2003	- NATO’nun hava savunması takviyesi için Türkiye’ye PATRIOT hava savunma sistemleri konuşlandırması
- Ocak: İran Savunma Bakanı’nın, ülkesinin 18 ay içinde uzaya uydu fırlatacağını açıklaması - Ocak: İran’ın Kosar adlı bir gemisavar seyir füzesinin üretimine başladığını açıklaması - Ağustos: İran Savunma Bakanı’nın, ülkesinin Şahab 3 füzesinin yeni versiyonları üzerinde çalıştığını açıklaması - Ekim: İran’ın Şahab 3 deneme atışı gerçekleştirmesi	2004	- Ekim: Kaideye Monteli Stinger teslimatlarının başlaması
- İran’ın Kuzey Kore’den Musudan balistik füzesi bileşenleri tedarik ettiğinin iddia edilmesi	2005	- I-HAWK orta menzil hava savunma sistemlerinin teslimatına başlanması
	2006	- 30.06.2006: SSİK tarafından uzun menzilli (T-LORAMIDS), orta menzilli (T-MALADMIS) ve kısa menzilli (T-LALADMIS) hava savunma sistemi hazır alım ihalelerine başlama kararı alınması
- Suudi Arabistan’ın Çin’den 1,700km menzilli DF-21 füzeleri alması	2007	- I-HAWK orta menzil hava savunma sistemi teslimatlarının tamamlanması - 01.03.2007: T-LORAMIDS, T-MALADMIS ve T-LALADMIS projelerinde SSM tarafından ilgili firmalara Bilgi İstek Dosyasının yayımlanması - Haziran: Rapier Mk2B füzelerinin teslimatlarının tamamlanması
- İsrail’in 4,800km menzilli Jericho 3 balistik füzesinin ilk deneme atışını gerçekleştirmesi - Eylül: İran’ın 800km menzilli Samen füzesini kamuoyuna tanıtması - Kasım: İran’ın Seccil füzesi deneme atışı gerçekleştirmesi	2008	- Eylül: T-MALADMIS projesinde Teklife Çağrı Dosyasının yayımlanması
	2009	- T-MALADMIS ve T-LALADMIS ihalelerinin iptal edilmesi - 08.04.2009: T-LORAMIDS projesinde Teklife Çağrı Dosyasının yayımlanması - 09.09.2009: Pentagon tarafından ABD Kongresi’ne muhtemel PATRIOT satışı için bilgi notu gönderilmesi - 13.10.2009: T-LORAMIDS projesinde teklif verme süresinin 01.12.2009 tarihine uzatılması - 01.12.2009: T-LORAMIDS projesinde teklif verme süresinin 15.01.2010 tarihine uzatılması
- İran’da 2,000km menzilli Seccil 2 füzelerinin hizmete girmeye başlaması - İran’ın 500km menzilli Kıyam 1 füzelerini hizmete alması	2010	- 15.01.2010: T-LORAMIDS projesinde teklif verme süresinin 01.03.2010 tarihine uzatılması - 01.03.2010: T-LORAMIDS projesinde ABD, Rusya, Çin ve Fransa-İtalya şirketlerinden tekliflerin toplanması
- Ermenistan’ın, Erivan’daki bir askeri geçitte Toçka taktik balistik füzelerini kamuoyuna göstermesi	2011	- Haziran: Hisar A ve Hisar O hava savunma sistemleri için SSM ile ASELSAN ve ROKETSAN ile sözleşme imzalanması
	2012	- Haziran: Kaideye Monteli Stinger teslimatlarının tamamlanması - Kasım: Haziran ayında bir uçağının Suriye tarafından düşürülmesinden sonra Türkiye’nin, NATO’dan hava savunma sistemi takviyesi talep etmesi
	2013	- Ocak: NATO’nun, “Active Fence” harekâtı kapsamında Türkiye’ye 6 PATRIOT bataryası konuşlandırması (Almanya Kahramanmaraş’a; ABD Gaziantep’e, Hollanda İncirlik’e ikişer batarya) - 26.09.2013: T-LORAMIDS projesinde Çinli CPMIEC şirketi ile sözleşme görüşmelerine başlama kararı alınması - Ekim: Hisar A sisteminde ilk deneme atışının gerçekleştirilmesi - Kasım: Türkiye’nin, PATRIOT bataryalarının bir yıl daha ülkede kalması için NATO’dan talepte bulunması - Aralık 2013 T-LORAMIDS projesinde SSM tarafından, diğer aday firmalardan tekliflerini güncellemelerinin istenmesi
	2014	- Hisar O sisteminde ilk deneme atışının gerçekleştirilmesi
- İran’ın Sumar adlı yeni bir seyir füzesini kamuoyuna tanıtması - Ekim: İran’ın 1,700km menzilli Emad balistik füzesini kamuoyuna tanıtması	2015	- Ocak: Hollanda PATRIOT bataryalarının Türkiye’den ayrılması; yerlerini İspanyol PATRIOT bataryasının alması - Mart: Suriye’den Türkiye’ye (Hatay Reyhanlı) Fateh A-110 roketi fırlatılması - Ağustos: ABD ve Almanya’nın PATRIOT bataryalarını Türkiye’den çekme kararı alması - 13.11.2015: T-LORAMIDS projesinde SSİK tarafından proje iptal kararı alınması
- Mart: İran’ın, Kıyam balistik füzelerinin saklandığı ve ateşlendiği yer altı üslerini kamuoyuna göstermesi - Mart: İran’ın 2,000km menzilli Ghadr F ve 1,700km menzilli Ghadr H füzelerinin deneme atışlarını gerçekleştirmesi	2016	- Ekim: Türkiye’nin S-400 hazır alımı için Rusya ile görüşmelere başlaması
	2017

Not1: Tablonun bilgi-görseli haline buradan erişebilirsiniz.
Not2: Tabloyu oluştururken Ortadoğu odaklı çalıştım. Diğer komşu ülkeleri de kapsayacak şekilde genişletmeyi düşünüyorum.

Değerlendirmeler

1. Türkiye’nin oldukça uzun bir zaman diliminde stratejik hava savunmasını NATO’ya havale ettiği görülüyor.

2. Bölge ülkeleri özellikle 1980’li yıllarda balistik füzelere büyük yatırım yapmış.

3. Burada esas dikkati çeken, İran’ın füze programı. Ülkenin, Şahab 3’e kadar son derece aktif bir balistik füze geliştirme programı var. Yaklaşık 1,500 – 2,000km menzil aralığına kadar çok sayıda geliştirme projesi yürütülmüş. Farklı ülkelerle teknoloji işbirliği yapılmış.

4. 1990’lı yılların ortalarından itibaren önceliğin güdümlü füze sistemlerine ve dolayısıyla seyir füzelerine kaydığı görülüyor. Yalnızca İran değil, diğer ülkeler de gemisavar ve kara saldırı maksatlı seyir füzelerine ciddi yatırım yapıyor.

5. İran’ın son dönemde güdümlü balistik füzeler konusunda çalışmalarını yoğunlaştırdığı görülüyor.

6. Tüm bu gelişmeler, hava savunma erken ihbar, komuta kontrol ve silah sistemi ihtiyaçlarını, nitelik ve nicelik bazında ciddi şekilde etkiliyor. Yalnızca kısa menzil taktik balistik füzelere karşı değil, yüksek sesaltı ya da sesüstü süratlerde, alçak irtifalarda uçan seyir füzelerini de uzun mesafelerden tespit edip önleyebilecek bir hava savunma ağına ihtiyaç ortaya çıkıyor.

7. Bu ihtiyacı da palyatif, münferit, günü kurtaran tedbirlerle gidermek mümkün değil.

Uluslararası savunma sanayii fuarı IDEF’in 13’üncüsü, 9 – 12 Mayıs tarihleri arasında TÜYAP Beylikdüzü Fuar ve Kongre Merkezi’nde gerçekleştirildi.

Bu yıl ilk kez Cumhurbaşkanlığı himayesinde gerçekleştirilen IDEF’e, TÜYAP verilerine göre 50 ülkeden 818 firma ile 135 heyet katıldı. Fuarı ayrıca iki devlet başkanı 30 Bakan, 6 Genelkurmay Başkanı, 16 Bakan Yardımcısı, 5 Genelkurmay Başkan Yardımcısı, 10 Kuvvet Komutanı ve 15 Müsteşar ziyaret etti. Karşılaştırma için IDEF 2015'e 54 ülkeden 781 firma ve kurum katılmış; 77 ülkeden 20 bakan, 6 genelkurmay başkanı, 20 bakan yardımcısı, 3 genelkurmay başkan yardımcısı, 7 kuvvet komutanı ve 15 müsteşar ziyaret etmişti.

Fuarı ikinci gününden itibaren takip ettim. Fuar süresince çektiğim fotograflara buradan erişebilirsiniz.

Fuara ilişkin gözlem ve değerlendirmelerim şu şekilde:

1. Genel Gözlemler

TÜYAP’ın bu işi beceremediğine, fuar merkezinin ve çevresinin böyle bir etkinlik için ne kadar sakil kaldığına dair uzun uzadıya eleştiriler yazmayacağım. Zira önceki IDEF’lerdeki gözlemlerim aynen geçerli. Hatta TÜYAP bu yıl seviyeyi daha da aşağıya taşımayı başardı. Özellikle fuar girişleri, ciddi kepazeliklere sahne oldu. Tek bir örnek:

Fuarın ikinci günü sabah erken saatte alanda hazırdım. Giriş kartlarının dağıtıldığı çadırın içinde tam biz izdiham hali mevcuttu. Oldukça gevşek bir sıra, kartların hazırlandığı bankoya yaklaşıldığında kaybolmuştu: S şeklinde ilerleyen sıra bankoların önünde ortadan kaybolduğu ve sırası geleni boşalan bankoya yönlendiren bir yetkili olmadığı için kargaşa hakimdi. Fuar öncesinde web sitesinden kayıt yaptırıp başvurusu onaylananlar da, orada yeni başvuru yapacak olanlar da aynı sıradaydı. Çadır içi artık nefes alınamaz hale gelince genç bir TÜYAP yetkilisi, “elinde onay çıktısı olanlar ana kapıdan giriş yapabilir” diye bağırdı. Bunun üzerine asker ve sivil çok sayıda ziyaretçi çadırdan çıkarak, hızını artıran yağmur altında ana kapıya yönlendik. Tabi ortada ne bir yönlendirici yetkili ne de bir bilgi notu vb vardı. Ana giriş kapısında ise başka bir TÜYAP yetkilisi, son derece sert ve kaba ifadelerle bizi çadıra geri yönlendirdi. Bu arada iyice kalabalıklaşan çadırın için tam bir ana baba gününe dönmüştü. Ve ardından aynı şey bir daha yaşandı! Çadırın içinde başka bir yetkili ısrarla elinde onay kağıtları olan ziyaretçileri, geri gönderildiğimiz kapıya yönlendirdi! Tam bu sırada rastladığım bir arkadaşım, fuarın “TÜYAP Palas” oteli yanındaki kapısından da giriş yapabileceğimi söyledi. 100m kadar yürüdükten sonra ulaştığım bu kapıda sıra yoktu. 5 dakika içinde, kimlik belgemi dahi göstermeden, 9 sene önce çektirmiş olduğum fotoğrafımla yaptığım başvurunun onay kağıdını göstererek ve X ray kapısından geçerken cihazın ötmesine rağmen üstüm aranmadan fuara giriş yaptım. O sırada çadırda kartlarını almak için bekleyen pek çok kişinin öğlene doğru ancak girebildiğini öğrendim – ki aralarında çok sayıda TSK personeli de vardı.

Fuarın içeriğine gelecek olursak, genel gözlemlerimi gazeteci tabiriyle şu “spotlar” ile özetlemem mümkün:

i. Hayal tacirliği ile nitelikli dolandırıcılık arasında ince bir çizgi vardır,

ii. Türk savunma sanayii, TSK’nın ikmal organı olmak ile sürdürülebilir gelişme kaydeden, rekabetçi ve yaratıcı (inovatif) bir sektöre dönüşme arasında, ilkine meyilli bir rotada gibi,

iii. Sektör, platformdan alt sistem ve teknolojiye yatay ve dikey genişlemeyi belli bir ölçüde başarmışa benziyor,

iv. Uluslararası ilişkiler ve dış politikadaki sıkıntılar, sektörü doğrudan etkilemiş

v. Fuara uluslararası ilgi ağırlıklı olarak Ortadoğu ve Afrika kaynaklı idi.

Fuarı (ve dolayısıyla sektörün durumunu) değerlendirmek için önceki fuarlarda da kullandığım önemli bir gösterge de kimlerin / nelerin olmadığı. IDEF 2017’de olmayanlar nelerdi?

i. RMK Marine: Otokar ve Koç Savunma’nın her zaman bulunduğu stand alanında normalde RMK Marine’in de bir standı bulunur, burada gemi tasarımları sergilenirdi. Bu fuarda RMK Marine katılımcı olarak yer almadı. Bu da, firmanın askeri denizcilik sektöründen, en azından Türkiye pazarında, çıkış yaptığını ya da yapmaya hazırlandığını gösteriyor olabilir.

ii. DCNS, Damen gibi firmalar bu yıl da IDEF’e katılmadılar. Almanya ile gerilen ilişkiler, KMW ve Rheinmetall gibi önde gelen Alman savunma firmaları da yoktu. Dahası, ABD’den Boeing de katılmamıştı. Lockheed Martin’in standında ise yalnızca MEADS sistemi sergileniyordu, Airbus Defense’in standı yalnızca A330MRTT tanker uçak ve C295 nakliye uçağı ile, Raytheon’un standı ise AN/APG-84 RACR AESA radarı ile sınırlıydı. Diğer önde gelen ABD’li ve Avrupalı firmaların standları oldukça mütevazi boyut ve içerikteydi. Bu, yalnızca ürün ve platform satışı olarak değil, birlikte iş geliştirme ve alt sistem, teknoloji bazında işbirliği yapma konusundaki duruşlarının bir göstergesi olabilir.

iii. 2015 ve 2016 boyunca gündemi epey meşgul eden, yerli ve yabancı çok sayıda fuar ve organizasyonda tanıtılan TRJet TRJ328 ve TRJ628 bölgesel yolcu uçağı projesi yoktu. Bu proje, rafa kalkmışa benziyor: Nitekim firmanın web sitesindeki en güncel haber, 2016 Aralık ayına ait.

2. İmzalar

IDEF sırasında bazı önemli imza törenleri gerçekleştirildi. Öne çıkanlar şöyle:

1. Nurol ile BAE Systems ortak girişimi olarak kısa süre önce kurulan BNA, MTU - Safran ortak girişimi AES ile Çok Amaçlı Gaz Türbini Motor Kontrol Sistemi Geliştirme Projesi'ni imzaladı.

2. HAVELSAN, Ukraynalı Antonov ve Suudi Arabistanlı Taqnia ile, An-132 deniz karakol uçağı için bir işbirliği mutabakat muhtırası (MoU) imzaladı. Suudi Arabistan, Antonov'un An-132 uçak projesini finanse ediyor; bu uçağın askeri ve sivil versiyonlarından çok sayıda tedarik edecek.

3. TÜBİTAK BİLGEM, gerçek zamanlı işletim sistemi (GİS) için TAI ve ASELSAN ile; siber güvenlik konusunda SSM ve Netaş ile; havaalanı trafik radarı ve erken ihbar sistemi geliştirilmesi için ASELSAN ile protokol ve anlaşmalar imzaladı.

4. Milli Savunma Bakanlığı'na (MSB) bağlı Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğü (AFGM), ASELSAN, TEI, Airbus, MKEK ve Bilkent Üniversitesi ile işbirliği anlaşmaları imzaladı.

5. Envanterdeki mevcut ana muharebe tanklarının tanksavar yeteneklerinin geliştirilmesi amacıyla başlatılan Fırat Projesi kapsamında, M60T tankları için SSM ile ASELSAN arasında sözleşme imzalandı.

6. Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki T-41 ve SF-260D başlangıç eğitim uçaklarının yerini almak üzere Pakistan'dan 52 adet Süper Muşşak tipi eğitim uçağının alınması için PAC Kamra ile SSM arasında bir sözleşme imzalandı.

7. Pakistan Deniz Kuvvetleri için dört adet MilGem sınıfı korvet satışı için iki ülke arasında bir "Niyet Beyanı Anlaşması" imzalandı.

8. TFX Milli Muharip Uçak için SSM, İngiliz hükümetine bağlı UKTI, TAI ve BAE Systems arasında anlaşma imzalandı

9. Jandarma Genel Komutanlığı (JGK) için silahlı İHA ihtiyacına yönelik olarak SSM ile Baykar Makina arasında bir sözleşme imzalandı.

10. Kara Kuvvetleri Komutanlığı (KKK) ihtiyacı için 12 adedi kesin, 12 adedi de opsiyon olmak üzere 24 adet Hürkuş C yakın hava desteği uçağı sözleşmesi imzalandı.

3. Firmalar ve Ürünler

Önceki IDEF’lerde olduğu gibi bu fuarda da en büyük stand alanı ve sergilenen en fazla sayıda ürün ASELSAN’a aitti. ASELSAN, fuarda 300’den fazla ürün ve çözüm sergiledi. ASELSAN ile birlikte en büyük gövde gösterisini yapan firmaların başında, özgün hafif genel maksat T625’in ve silahlı taarruz uçağı Hürkuş C’nin prototiplerini ilk kez sergileyen TUSAŞ geliyordu. TUSAŞ standında ayrıca SAR radarı ve silah ile donatılmış olan bir Anka S insansız hava aracı (İHA) da dikkat çekmekteydi.

ASELSAN başta olmak üzere pek çok yerli firma, sergileyecekleri ürünler ile ilgili fuardan bir süre önce sosyal medya üzerinden tanıtım kampanyası yürütmeye başlamışlardı. Tüm bu ürünler ve çözümler ile ilgili gözlemleri aktarmak anlamlı olmayacak. Onun yerine genel gözlem ve düşüncelerimi paylaşmayı tercih ederim.

ASELSAN standında en çok dikkatimi çeken ve hoşuma giden iki ürün Sarp ve 120mm havan sistemi idi.

Sarp’ın bir ürün ailesi olarak olgunlaştığını görmek memnuniyet verici. Bunda, iç güvenlik harekâtında farklı son kullanıcılardan gelen geri bildirimlerin etkisi büyük. Bu şekilde olgunlaşan sistem, uluslararası pazarda da hem maliyet hem de performans açısından rekabetçi bir ürün haline gelmiş. Bu, son kullanıcı ile sanayi arasındaki daimi iletişimin önemine güzel bir örnek: Sistemi sadece geliştirip hangardan veya üretim hattından çıkarmak değil, kullanıcı ile birlikte ömür devri boyunca sürekli iyileştirme ve geliştirmeye tabi tutabilmek çok önemli. Bunun için de tasarım, geliştirme ve üretim süreçlerinin devamlı iyileştirmeye açık bir şekilde kurgulanması şart. ASELSAN bunu Sarp özelinde başarmış gibi görünüyor. Bunun bir diğer örneği olarak da STAMP ailesi verilebilir: önce STAMP, ardından STOP ve SMASH’a giden yolda bir diğer ürün ailesi elde edildi ve en son fuarda da ilk kez gösterilen daha yüksek performanslı STAMP 2’ye ulaşıldı. Bunda da aynı şekilde başta Türk Deniz Kuvvetleri olmak üzere farklı kullanıcılara çok sayıda teslim edilen ürünlerden elde edilen tecrübeler etkili oldu.

120mm havan ise, ASELSAN’ın Korkut ve Poyraz Mühimmat Transfer Aracı gibi projelerden elde ettiği otomasyon / elektro mekanik tecrübelerinin güzel bir sonucu gibi görünüyor. ADOP (Atış Destek Otomasyon) sistemine tümleşik, tamamen otomatik bir havan sistemi. Merminin namluya sürülmesinden hedefe yöneltilmesine kadar tamamen otonom hareket edebiliyor. Araca monteli ya da sabit kullanımı mümkün. Öteden beri topçu sistemlerinin hızlı ve hassas kullanımının yaratacağı farka inanmış bir araştırmacı olarak bu çözümden çok etkilendim. Güdümlü mühimmat ile birlikte asimetrik harp ortamında son derece etkili olacağına inanıyorum.

Fuarda iki farklı kamyona monteli obüs çözümü görmek beni epey şaşırttı. Kamyona monteli obüs çözümleri, klasik paletli araç temelli kundağı motorlu obüs (KMH) sistemlerinin yerini almaya başlıyor. Bu tip sistemlere talep dünya genelinde hızla artıyor. En popüler örneklerinden biri Fransız Nexter firmasının ürünü olan CAESAR. Bu sistem Irak’ta Fransız birlikleri tarafından Musul Harekâtı’nda ve Suudi ordusu tarafından Yemen’de aktif olarak kullanılıyor. Türkiye ise, topçu harekâtında isabet ve konuşlanma / mevzilenme sürati gibi etkenlerin önemini en son Fırat Kalkanı Harekâtı’nda (FKH)bir kez daha tecrübe etti. ASELSAN ile Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğü (AFGM) işbirliği ile geliştirilen “Asya” ve Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) tarafından geliştirilen “Yavuz” sistemlerinin, FKH’den elde edilen tecrübelerin doğrudan birer sonucu olduğunu zannetmiyorum. Asya’nın test atışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğini öğrenemedim ancak Yavuz’un yaptığı deneme atışlarına ilişkin bir video, MKEK standında yayınlanıyordu.

Bir diğer topçu projesi olan havadan taşınabilir 105mm obüs sistemi “Boran”da ise, nihai testlerin Eylül ayı civarında başlayacağını, son kullanıcının dört adet daha prototip siparişi vermesinin beklendiği ve bu altı top ile sahada operasyonel testlerin gerçekleştirileceğini aktardı MKEK yetkilisi. Testlerin tamamlanmasının akabinde, sözleşmenin imzalanması ile birlikte, üretim hattı kalifikasyonundan sonra seri üretimin en erken 2018 sonunda başlayabileceği söylendi. Oldukça iyimser bir senaryo olduğunu düşünüyorum.

Fuarda, SWIR (Short Wave Infrared; Kısa Dalga Kızılötesi) algılayıcı alanındaki gelişmeleri gözlemleme fırsatı buldum: SWIR teknolojiye sahip kameralar ile, özellikle sis, pus ve duman ortamlarında yüksek kalitede görüş kabiliyeti elde ediliyor. Bu tip kameralar aynı zamanda, normal görüş koşullarında aynı gibi görünen nesnelerin malzeme farklılıklarını da tespit ediyor. Bu tip kameraların algılayıcı sistemlerini geliştirmek için malzeme ve elektronik alanında ciddi bir gelişmişlik seviyesi gerekiyor. SSM, Kangal adlı proje ile böyle bir algılayıcının geliştirilmesi görevini ASELSAN ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’ne bir ArGe projesi olarak vermişti. Kasım 2012’de imzalanan sözleşme ile başlayan proje nihayetlenmiş ve ortaya “Göz SW” adlı kamera çıkmış.

SWIR algılayıcı alanında bir diğer çözüm ise, HAVELSAN Teknoloji Radar (HTR) şirketindeydi. Fuarın görece kıyıda köşede kalmış bir yerindeki standında firma, “GörSen” adlı kamera ailesini tanıtıyordu. HTR, bu kameraların SWIR algılayıcılarını ODTÜ MEMS ile birlikte geliştirmiş. Ayrıca firma, kameralar ile birlikte çalışacak bir hedef algılama yazılımı da geliştirmiş. Daha ziyade tesis ve üs güvenliği için kullanılan bu kamera + yazılım bileşimi ile, hareketli unsurlar, bu hareketli unsurların davranışlarındaki değişimler (söz gelimi yere bırakılan bir paket gibi) tespit edilebiliyor.

Bilindiği gibi SWIR teknolojili kamera ve SAR radar sistemi eksikliği, Fırat Kalkanı Harekâtı sırasında birliklerimizin Akil Tepesi çatışmalarında sisli ortamda ağır kayıplar vermesine neden olmuştu.

Bunlar güzel, umut verici gelişmeler. Ancak madalyonun öbür yüzünü de es geçmemek gerekiyor.

Fuarın hemen öncesinde kamuoyuna servis edilen görüntülerde dikkatimi çeken bir ürün, ASELSAN’ın “Asya” adını verdiği “exoskeleton” (dış iskelet) tasarımı idi. Asya, ağır yüklerin kaldırılması ve bunlarla hareketi kolaylaştırmak için giyilebilen bir robotik destek mekanizması. Bir ArGe projesi olduğu anlaşılıyor. ASELSAN’ın bu ismi iki ayrı ürününe (diğeri malum, kamyona monteli 155mm obüs) neden verdiği ayrı (ve ciddi) bir soru işareti. Ancak bu ürünün ve sergilenmesinin işaret ettiği daha ciddi bir husus var.

Ben uzun süre Boston Dynamics firması ile çalıştım. Firmanın Boston'daki merkezini de gezdim, kurucusu dahil çok sayıda yöneticisi ve mühendisi ile mesai harcadım. Firmanın kuruluş sebebi aslında çok basit: MIT'de (Massachusetts Institute of Technology) bir profesör olan bir akademisyen, yürüyüşün matematik modellemesi üzerine kariyer yapıyor ve "konuyu bu kadar iyi biliyorsam bundan neden para kazanmıyorum?" diyerek firmayı kuruyor. Firmanın çekirdek ekibi MIT, Stanford vb kalburüstü üniversitelerden.

Firmaya, robotik alanında yaptığı çalışmalarda DARPA'dan para yağıyor. Hiçbir zaman finansman ya da gelecek kaygısı taşımadılar. Çok enteresan butik projeler ortaya çıkardılar. Big Dog ailesi, bunun en medyatik olanı ve belki de en mütevazisi. Ben mesela gökdelenlere dikey tırmanarak bina dış yüzey temizliği yapan altı ayaklı robottan ve nükleer atık tesislerine inceleme için girecek iki ayaklı robottan daha çok etkilenmiştim ilk gördüğümde.

Ama bu firma ile ilgili beni en çok etkileyen başka bir şey var:

Firmanın geliştirme ekibi, robotik (özellikle iki ayaklı robot) alanında yaptıkları araştırmalar ile insan vücudunun tüm hareketlerinin matematik mühendislik simülasyonunu yapabilir hale geliyorlar. Bu, şu anlama geliyor: Bir insan vücudunun tüm organlarının hareket esnasında üzerine binen yükleri, hareketin niteliğini analiz edebiliyorlar. Bu matematik modeli, 3 boyutlu görsel grafiklerle birleştirince de birdenbire iki ayrı ürüne sahip oluyorlar:

1. İnsan vücudunun ergonomik analizi için bir program

2. 3 boyutlu görsel simülasyon uygulamaları için bir altyapı.

Birincisi, ABD ordusunun yeni nesil piyade ekipmanı (sırt çantasından miğfere) tasarımı ve geliştirilmesinde kullanılıyor. Söz gelimi miğferin enseye uyguladığı basınç, nişan alma sırasında kör nokta analizi, tam teçhizatlı askerin eklemlerine binen yüklerin hesaplanması, bu analizlerin farklı vücut tiplerindeki askerler için tekrarlanması vb.

İkincisi ise, Irak ve Afganistan gibi bölgelere gidecek askerlerin sosyal hayata adapte olması için şehir ve savaş simülasyonlarında kullanılıyor. Yapay zekâ ile desteklenen sanal karakterler, gerçekçi hareketlerle günlük yaşam içinde canlandırılıyor. Öğrencinin kontrol ettiği karakter ile etkileşime giriyorlar.

Ve firma, bu iki programı ticari birer ürüne dönüştürüp modelleme - simülasyon pazarına sunuyor. İkisinden de devasa kârlar elde ediyorlar. Birincisinin akıbetini bilmiyorum ama ikincisini çok yüksek bir meblağa önde gelen bir simülasyon şirketine satmışlardı. Nitekim robotik araştırma birimini de Google satın aldı daha sonra.

Velhasıl, bugünkü teknolojik imkanlarla pek çok ürünü geliştirmek ya da prototipini yapmak mesele değil. Neredeyse ebay sitesinden sipariş edilebilecek parça ve bileşenlerle oldukça ileri teknolojili prototipler geliştirmek mümkün. Esas sorun, bunların bir ürüne nasıl dönüştürüleceği.

Benzer bir durum, tamamen Sağlık Bakanlığı’ndan alınan bir direktifle geliştirilmiş medikal görüntüleme cihazı için de geçerliydi.

Beni rahatsız eden bir diğer görüntü, ASELSAN’ın sergilediği, hava platformlarında kullanılmak üzere geliştirilen “mission grip” adı verilen kumanda kolları idi. ASELSAN boyutundaki, faaliyet alanı yelpazesine göre çalışan sayısı (yaklaşık 5,500) son derece mütevazi bir ileri teknoloji şirketinin bu tip, kayda değer teknoloji içermeyen ürünlere enerji harcamasını doğru bulmuyorum. Bu tip ürün ve çözümleri hakkıyla geliştirip üretebilecek çok sayıda küçük ve orta ölçekli şirket mevcut Türkiye’de. Ürün yönetimi ve pazarlamaya ilişkin ciddi bir değişim ve dönüşüm bir zorunluluk olarak önümüzde duruyor.

Bu zorunluluğun bir başka göstergesi zırhlı araç alanında mevcuttu.

Fuarda ASELSAN, “Korhan” adlı paletli zırhlı muharebe aracı konseptini tanıttı. Korhan, zannediyorum ASELSAN’ın Korkut kundağı motorlu namlulu uçaksavar sistemi projesinden elde ettiği tecrübe üzerine geliştirilmiş. Korkut sisteminde kullanılan araç, FNSS üretimi ZMA-30 paletli aracı. Korhan’ın tareti ve hemen yanıbaşında sergilenen “Nefer” adlı taret sisteminde, Korkut’un taret tasarımının izleri görülüyordu. İnsanlı ve insansız silah kulesi sistemlerinde ASELSAN’ın tecrübe ve yetkinliği tartışılmaz. Ancak başlı başına ayrı bir uzmanlık alanı olan zırhlı muharebe aracına yönelik bir çözüm sergilenmesini açıkçası garipsedim. Özellikle günümüzün meskûn mahal asimetrik harp ortamında zırhlı kara aracı tasarımı, yalnızca yürür aksam üzerine zırh giydirmesinden ibaret değil. Buna rağmen, fuarda benim tespit edebildiğim kadarıyla ASELSAN’a ilaveten Best Group, Katmerciler, TÜMOSAN, MSVP, Nurol, BMC, FNSS, Otokar firmaları, kara aracı üreticileri olarak ürün sergilediler. Rekabet, şüphesiz ki bir sektörün gelişmesi ve ürün performans ve maliyetinin kontrol edilmesi için önemli bir koşul. Ancak rekabet tek başına yeterli ve etkili değildir. Kontrol edilmesi, sektörün ana ve alt yüklenicilerinin yönlendirilmesi gerekir. Belli bir alt sistemde elde edilen tecrübe ve altyapı, o alt sistemin kullanıldığı ana sisteme dair yetkinlik kazandırmaz. Dikey uzmanlaşmanın öneminin sektör tarafından anlaşılması gerekiyor gibi görünüyor.

ASELSAN’ın zırhlı muharebe aracı konsepti sergilemesinin simetriği sayılabilecek bir durumu, FNSS ve OTOKAR standlarında gözlemlemek mümkündü. Bu firmalar, öğrenebildiğim kadarıyla maliyetleri düşürme kaygısıyla silah kulelerini kendileri geliştirme yoluna gitmişlerdi. OTOKAR zaten bu alanda Bozok, Başok, Mızrak gibi ürünleri bir süredir geliştirmekte. FNSS de, Silah Taşıyıcı Araç (STA) prototipinde, kendi geliştirdiği silah istasyonunu tanıttı. Benim dikkatimi çeken, yukarıda da bahsettiğim gibi, Pençe insansız taret sisteminin yokluğu idi: FNSS, geçen IDEF’te sergilediği “Teber” adlı kuleyi geliştirmişti. ASELSAN da Nefer sistemini tanıtıyordu. Anlaşılan, Pençe projesi yürümedi.

Burada bir sıkıntı olduğu kesin: Bu yalnızca kara araçları sektöründeki bir sıkıntı da değil. Sektörün, yatay ve dikey yönlerde işbirliği kültürünü geliştirmeye ve bunu derhal yapmaya ihtiyacı var. Maliyetleri düşürme kaygısı, firmaları kıskaca almışa benziyor. İç piyasada, Fırat Kalkanı ve iç güvenlik harekâtı nedeniyle özellikle kara sistemlerinde artan talebi karşılamak için ana ve alt yüklenicilerin rekabeti artmış durumda. Bu, normal ve beklenen bir durum. Ancak rekabetçiliği artırmak için maliyetlere odaklanmak kısa vadeli ve geçici bir çözümdür. Tasarım, inovasyon ve yaratıcı çözümlere odaklanan, bunun için de riski dağıtan, yani bir paydaşlar kümesi ile çalışmayı ilke edinen bir yaklaşım gerekmekte.

Sözün özü, sektör yalnızca iç kullanıcıya terzi misali çözümler üreten bir rolden, iç ve dış kullanıcıların taleplerini öngörebilen, onlarla yakın ilişki ve iletişim içinde olup çözümleri devamlı güncelleyen ve önalan (proaktif) bir tutum içinde olmalı. Bu, sektörün kendi kendine geliştireceği bir tavır değildir. Bir “trafik polisi”ne ihtiyaç vardır. Bu trafik polisi de SSM’dir.

Aksi takdirde, özellikle kara araçları ve algılayıcılar sektörlerinde kazanılmış alt sistem, bileşen ve teknolojilerdeki yetkinliği korumak mümkün olmaz. Bu alanda gerçekten de kısa sürede çok güzel mesafe kat edilmiş: Pek çok kritik bileşen ve teknolojide yetkinliğe ulaşılmış. Bunların korunması için bütüncül ve uzun vadeli bir sanayi politikası şart.

4. Değerlendirme

IDEF, aslında doğal bir şekilde, Türk savunma sanayiinin ürün sergisine dönüşmüş durumda. Bu, sektörün son 15 yılda kaydettiği gelişme göz önünde bulundurulursa beklenmeyecek bir sonuç değil. Ancak sektörün sürdürülebilir gelişmesi, çözümlerin prototip halinde kalmayıp ürüne dönüşmeleri ve firmaların büyümesi, rekabetçiliğin artması ve ihracat ile mümkün. Başta TSK olmak üzere iç pazarın ihtiyaçları her zaman mevcut olacaktır. Türkiye gibi çok sayıda ve farklı nitelikte iç ve dış tehditle karşı karşıya olan bir ülkenin ihtiyaçlarının boyutu da her zaman büyük olacaktır. Ancak sektörün insan kaynakları ve teknoloji altyapısı ile birikimini korumak ve diğer sektörlere transferi yolu ile kalkınmayı sağlamak için, Türk savunma sanayiinin “butik üretim hattı” vasfından süratle kurtulması gerekiyor. IDEF 2017’de bu bakımdan bence alarm zillerinin çaldığını iddia etmek mümkün. Çünkü:

i. Kara aracı üreticisi ve çözümü enflasyonunda olduğu üzere, büyük bir pastadan pay kapmak için ayağı yere basmayan çözümler dahi hala öne sürülebiliyor. Bu, sektörün dinamiklerinin hala daha bu tür girişimlere, daha doğrusu maceralara cesaret veren bir yapıda olduğunun göstergesi.

ii. Fırat Kalkanı Harekâtı’ndaki ve hendek operasyonlarındaki geri beslemelerin çeşitli ürünlerin tasarım güncellemelerinde (OTOKAR Altay ana muharebe tankının AHT versiyonu gibi) ve yeni ürünlerde (yine OTOKAR Ural zırhlı personel taşıyıcı aracın pikap versiyonu gibi) kendini göstermesi olumlu; ancak mühimmat, keşif – gözetleme – istihbarat ve lojistik alanlarında yaşanan kahredici tecrübelere sektörün tutarlı, sağlam yanıtlar verebildiğini söylemek güç. Burada sorumluluk yalnızca sektörün (yani üreticinin) değil, aynı zamanda son kullanıcının ve tedarik mekanizmasınındır.

Leopard 2NG gibi bir çözümü geliştirebilen ülkenin Suriye gibi bir ortama harekâta en önde 50 yaşındaki M60A3 tanklarını göndermesini; iki farklı üreticisinin SWIR teknolojisine sahip kamera ürettiği ülkenin sis nedeniyle bir tepede 16 şehit vermesini; 7.62’den 30mm’ye her türlü kalibredeki silahı elektrooptik kameralı, stabilize taretlere takabilen ve bu sistemleri sıkı rekabet koşulları içinde ihraç edebilen bir ülkenin üs korumasında sağına soluna yatak demiri kaynaklanmış M48A5T2 kullanıyor olmasını; insansız bir şekilde kendi mermisini doldurup yüklenen hedefe otomatik atış yapabilen havan topu geliştiren ülkenin, o havana koymak için mermiyi Üçüncü Dünya ülkelerinden tedarik ediyor olmasını açıklamaya, bu satırların yazarının aklı yetmemektedir.

iii. Sektörün “butik üretim hattı” hüviyetinin baskınlığından dolayı, fuarın başta Ortadoğu ve Kuzey Afrika olmak üzere hedef pazarlara yönelik bir odağı yoktu. Bu yıl gezdiğim IDEX 2017 fuarında, Yemen Harekâtı ve IŞİD’le mücadelenin etkileri net bir şekilde görülmekteydi: zırhlı araçların yanında her çeşit mühimmat ve inovatif topçu çözümleri, insansız sistemler, mayın ve patlayıcı ile mücadele sistemleri ağırlıktaydı. IDEF’te ise, her ne kadar ihtiyaç kalemleri kısmen örtüşse de ana odak TSK’nın ve diğer Türk güvenlik birimlerinin ihtiyaçları idi. İhracat daha ziyade, “iç kullanıcı için geliştirilmiş ürünlerin versiyonlarının mümkün olursa satışı” şeklinde ele alınıyor gibi.

Türk savunma sanayiinin 15 – 20 yılda gösterdiği gelişme göz ardı edilemez. Bu gelişmenin, harcanan emek ve paranın karşılığı olup olmadığı ayrı bir tartışma konusudur: Sektörün, karar alma mekanizması ve son kullanıcı dahil ciddi bir verim ve tutarlılık sorunu vardır. Ancak eğer uzun vadeli, akılcı ve kararlı bir sanayi politikası izlenmezse, elde edilmiş kazanımlar da ancak birer hatıraya dönüşür.

Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Gökdeniz havzasında savunma ve güvenlik gündemi
[PDF]

Bulgaristan

Bulgar basınında 22 Haziran günü yer alan habere göre Savunma Bakanı Krassimir Karakaçanov'un Başbakan Boyko Borisov'a sunmuş olduğu savunma tedarik planı raporunda, sekiz adet yeni savaş uçağı tedariki için 1.5 milyar Leva (yaklaşık USD900 milyon) bütçe öngörülüyor. Rapordaki değerlendirmede ilk sırada Saab Gripen, ikinci sırada İtalya'dan ikinci el Typhoon, Portekiz'in ikinci el F-16 teklifi ise üçüncü sırada yer alıyor.[1]

Bulgar hükümeti, İtalyan Hava Kuvvetleri'nin, Bulgaristan'ın hava savunmasına katkıda bulunmak için Temmuz - Ekim ayları arasında ülkeye konuşlanmasına izin veren bir tasarıyı onayladı. Tasarıya göre İtalyan Typhoon uçakları, 110 personelle birlikte 15 Temmuz - 15 Ekim tarihleri arasında ülkeye gelerek hava sahası koruma, devriye ve önleme görevleri yürütecekler.[2]

Bulgar Light Armed Surveillance Aircraft (LASA) mühendislik şirketi, Fransa'da düzenlenen Paris Air Show fuarında, Thrush 510G zirai ilaçlama uçağı üzerine şekillendirilen yakın hava desteği uçağı projesi olan T-Bird'ü tanıttı. Airborne Technologies üretimi SCAR keşif - gözetleme podu ile NATO ve Rus yapımı silah sistemleri ile donatılabilen T-Bird'ün kokpit ve gövdesi 7.62mm mermilere karşı koruma sağlayan zırhla kaplanmış.[3]

Bulgar Deniz Kuvvetleri'ne ait 6849 seri numaralı Airbus Helicopters AS656MB Panther tipi bir helikopter 9 Temmuz günü Varna'nın 20km güneyinde Drazki firkateynine inişi sırasında gemiye çarparak denize düştü. Helikopterin pilotu hayatını kaybederken iki mürettebat yaralı olarak kurtuldu.[4]

Ermenistan

Ermenistan'ın Rusya'dan yeni nesil 9K338 Igla S (NATO kod SA-24 "Grinch") ve 9K333 Verba (SA-25) tipi omuzdan ateşlenen uçaksavar füzeleri temin ettiği bildirildi.[5]

Ermeni UAV LAB adlı şirket, 24 Haziran günü üzerinde çalıştığı üç farklı insansız hava aracı (İHA) projesini kamuoyuna tanıttı.[6]

Irak

ABD Savunma Bakanlığı'nın 2018 bütçe tasarısında, ABD'nin Irak ve Suriye'ye yönelik politika ve stratejisine ilişkin ayrıntılar yer aldı.[7]

Irak Başbakanı Haydar İbadi 20 Temmuz günü İran'a resmî bir ziyaret gerçekleştirdi. İbadi'nin ziyaret ettiği İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney İbadi'ye, Irak'taki Halk Seferberlik Güçleri'nin varlıklarını sürdürmesini istediğini söyledi.[8]Öte yandan İran Devrim Muhafızları'na bağlı Kudüs Gücü komutanı Kasım Süleymani 15 Temmuz'da Kerbela'da görüntülendi.[9]

IŞİD'in Irak'taki kontrol ettiği alanların %60'ını, gelir kaynaklarının ise %80'ini kaybettiği bildirildi.[10]

Irak'ın Saddam Hüseyin döneminde 1980'li yıllarda İtalya'ya siparişini verdiği ancak ambargo nedeniyle bekletilen iki adet Assad sınıfı korvetin, teslimat için yola çıktığı bildirildi.[11]

Navistar firması, ABD Kara Kuvvetleri ile, Irak ordusuna FMS programı ile sağlanmak üzere 115 adet MTV tipi taktik tekerlekli araç satışı için USD18.8 milyon tutarında bir sözleşme imzaladı.[12][13]

Kanada Savunma Bakanı Harjit Sajjan, IŞİD ile mücadele kapsamında Irak'ta bulunan Kanada askerlerinin 2019'a kadar bu ülkede kalacaklarını açıkladı.[14]

İran

Devrim Muhafızları Komutanlığı'ndan 19 Haziran günü yapılan bir açıklamada, Suriye'deki hedeflere karşı İran'ın Kirmanşah ve Kürdistan eyaletlerinden altı adet Zülfikâr tipi balistik füze ateşlendiği, füzelerin 650 - 700km mesafe kat ederek Deyri Zor'daki hedefleri vurduğu duyuruldu.[15]

İran Deniz Kuvvetleri Komutanı Habibullah Seyyari, geçtiğimiz yıl Kasım ayında Güney Afrika'nın Durban kentinde kuru havuzda görülen Buşehr adlı lojistik destek gemisinin, yaşanan bazı teknik aksaklılara rağmen hizmette olduğunu ve uzun vadeli herhangi bir sorununun olmadığını açıkladı.[16]

Airbus tarafından 21 Haziran günü yayımlanan basın açıklamasında İranlı Zağros Havayolları'ndan 20 adet A320neo ve 8 adet A330neo yolcu uçağı siparişi alındığı bildirildi. Şirket halen 11 adet A320neo ile operasyonlarına devam ediyor.[17]

İsrail

Almanya'nın İHA ihtiyacına yönelik olarak İsrail ile yapılan anlaşmaya ABD'li General Atomics tarafından yapılan itiraz, Alman yüksek mahkemesi tarafından 31 Mayıs günü reddedildi.[18]Öte yandan Almanya'nın İsrail'den kiralamaya hazırlandığı Heron TP Eitan İHA'larının, İsrail'deki bir hava üssünden kumanda edileceği, bu üste konuşlanacak Alman personelin yer kontrol istasyonunda aynı zamanda iş başı eğitimi alacağı bildirildi.[19][20] Ancak 28 Haziran'da Almanya'da koalisyon ortağı Sosyal Demokrat Parti'nin, silahlı İHA teminine yönelik itirazları neticesinde anlaşma rafa kaldırıldı.[21][22]

İsrail ordusu için yeni geliştirilen Carmel adlı zırhlı muharebe aracına ait ilk çizimler ve teknik bilgiler basına yansıdı. 30 - 35t ağırlığa sahip olacağı bildirilen aracın reaktif zırhla (ERA) donatılmamış olması dikkat çekiyor.[23]

İsrail Hava Kuvvetleri'nin önümüzdeki 15 yıl boyunca İHA alanındaki olası gelişmelerin ve faaliyetlerin çerçevesini çizecek yeni bir yol haritası üzerinde çalıştığı bildirildi.[24]

İsrail ordusunun, tüm bölükleri donatmak üzere sivil piyasadan çok sayıda DJI firması üretimi Mavic ve Matrice modeli dron satın aldığı bildirildi.[25][26]

İsrail ordusunun Gazze Şeridi sınırı boyunca devriye görevleri için insansız kara araçlarını kullanmaya başladığı bildirildi.[27]

IAI şirketi 20 Haziran günü, LORA uzun menzilli topçu roketi sisteminin bir deneme atışını gerçekleştirdiğini duyurdu. Denemede denizdeki bir gemiden ateşlenen LORA, 1,600kg ağırlığa ve 400km menzile sahip.[28][29][30]

Controp firması, minyatür İHA'lar için geliştirdiği STAMP elektrooptik kamera ailesinin yeni üyesi olan T-STAMP-XR’ı, Fransa'da düzenlenen Paris Air Show'da tanıttı. 3.5kg ağırlığındaki T-STAMP-XR, HD gündüz kamera, soğutmalı termal kamera, opsiyonel olarak lazer hedef işaretleme sistemlerine sahip.[31]

İsrail Hava Kuvvetleri'ne ait bir AH-64D-I Saraf taarruz helikopteri, Rafael üretimi Spike uzun menzilli tanksavar füzesi ile donatılmış olarak görüntülendi. Söz konusu helikopterler İsrail yapımı haberleşme, özsavunma ve seyrüsefer sistemleri ile donatılmış durumda.[32]Öte yandan İsrail Hava Kuvvetleri, rotor pallerinde bulunan bir çatlak sonrasında 13 Haziran günü AH-64'lerin uçuşunu geçici olarak durdurdu.[33]

İsrail Hava Kuvvetleri'nin, İtalya'dan alınan M346 "Lavi" jet eğitim uçaklarının hava kuvvetlerine ait diğer uçaklar ve simülatörler ile sanal ortamda muharebe eğitimi yapmasına olanak veren EHUD adlı ACMI podlarından teslim alacağı bildirildi.[34][35]

Israel Aerospace Industries (IAI) şirketinin, Arjantin için hazırlanan ancak satılamayan Kfir Block 60 jet uçaklarını, ABD'de Red Flag tatbikatında eğitim hizmeti veren özel şirketlere satmaya çalıştığı bildirildi.[36]

İHA üreticisi Aeronautics şirketi Tel Aviv Menkul Kıymetler Borsası'nda 14 Haziran itibariyle halka açıldı.[37]

İsrail ordusunun Elbit tarafından geliştirilen SkyLark İHA ailesinin en son modeli olan SkyLark 3'ü Haziran ayında teslim almaya başlayacağı bildirildi. 100km menzile ve 6 saat havada kalma kabiliyetine sahip SkyLark 3, 10kg faydalı yük taşıyabiliyor.[38]

Kıbrıs

Rum Milli Muhafız Ordusu (RMMO) ile İsrail özel kuvvetleri, 11 - 14 Haziran tarihleri arasında Trodos dağlarında geniş kapsamlı bir tatbikat gerçekleştirdi.[39][40][41][42]

Lübnan

İsrail ordusunun Lübnan sınırından sorumlu 300'ncü Tugayı Komutan Yardımcısı Yarbay Kamil Tapash, Hizbullah'ın istihbarat toplamak için Lübnan ordusunun imkân ve kabiliyetlerinden faydalandığını iddia etti.[43]

Mısır

Mısır'ın, deniz kuvvetleri hizmetine yeni giren Mistral sınıfı helikopter çıkarma gemilerinde kullanmak için Rusya'dan Kamov Ka-52K taarruz helikopteri almaya hazırlandığı bildirildi. Mısır, hava kuvvetleri için daha önce 46 adet Ka-52 siparişi vermişti.[44]

ABD'li IOMAX firmasının Mısır ile AT-802 yakın hava desteği uçağı satışı için görüşmeler yürüttüğü bildirildi.[45]

Romanya

Romanya Hava Kuvvetleri'ne bağlı 861'nci Filo'ya ait 5788 kuyruk numaralı MiG-21 LanceR tipi bir savaş uçağı, Bulgar Hava Kuvvetleri ile icra edilen Thracian Eagle 2017 tatbikatı sırasında 12 Haziran günü ülkenin güneydoğusunda düştü.[46]

Rusya Federasyonu

ABD savunma istihbarat servisi (DIA; Defense Intelligence Agency) tarafından hazırlanan ve Rusya’nın askeri gücünün analiz edildiği bir raporda, Moskova yönetiminin, ABD'nin Rusya'da rejim değişikliği istediği ve bu yönde faaliyetler yürüttüğünden endişelendiği değerlendirmesi yer aldı.[47][48]

23 Haziran günü Doğu Akdeniz'deki Admiral Essen ve Admiral Grigoroviç firkateynleri ile Krasnodar denizaltısından ateşlenen toplam altı Kalibr füzesi ile Suriye'nin Hama kentindeki DEAŞ mühimmat depoları vuruldu.[49]

Rus Devlet Başkan Yardımcısı Vladimir Kojin, Rusya ile Türkiye'nin S-400 (NATO kodu SA-21 "Growler") hava savunma sisteminin teslimatı hususunda anlaşmaya vardıklarını açıkladı.[50]

Suhoy ve Mikoyan uçak üretim firmalarının, United Aircraft Corporation (UAC) bünyesinde birleşmeleri gündemde.[51]

Rusya'nın 2025 itibariyle atmosfer dışı önleme sistemlerini de içeren çok katmanlı bir balistik füze savunma sistemini hizmete sokacağı bildirildi.[52]

Rus Savunma Bakanlığı'nın, Proje 956 Sovremenni ve Proje 1155 Udaloy sınıflarının yerini alması planlanan Proje 23560 destroyer projesinin tasarımını onayladığı bildirildi. Lider olarak da adlandırılan destroyerin 200m uzunluk, 20m genişlik ve 17,500t deplasmana sahip olması öngörülüyor.[53]

Irkut şirketinden 28 Haziran'da yapılan açıklamada, Rus Hava Kuvvetleri'ne teslim edilen Yak-130 eğitim jeti sayısının 80'i aştığı bildirildi.[54]

Rus ordusu için Kutup koşullarına uygun PMK-4 adlı yeni bir gaz maskesinin geliştirilmekte olduğu bildirildi.[55]

Proje 22350 Admiral Gorşkov sınıfının ikinci gemisi Admiral Kasatanov firkateyninin tahrik sistemi tecrübelerini Haziran sonunda tamamlayacağı, seyir tecrübelerine sene sonuna doğru başlanacağı bildirildi. Proje 22350 sınıfı projesi, Ukrayna'dan gaz türbini sevkiyatının durması sonucu sıkıntıya girmişti.[56]

Federal Askeri Teknik İşbirliği Hizmetleri Genel Müdürü Dimitri Şugayev, TASS haber ajansına yaptığı açıklamada Rusya'nın, dünya askeri havacılık pazarının %27'lik kısmını hedeflediğini söyledi.[57]

Rus Savunma Bakanlığı 21 Haziran günü zırhlı ve mekanize tümenlerin tüm unsurları ile birlikte harekât alanlarına nakli için yeni bir ağır nakliye birimi kurulması çalışmalarına başlandığını duyurdu.[58]

Rus Savunma Bakanlığı'ndan 26 Haziran günü yapılan açıklamada, Proje 955 Borey sınıfı Yuri Dolgoruki denizaltısının Barents Denizi'nde Bulava balistik füze deneme atışı gerçekleştirdiği bildirildi.[59][60]

Kırgızistan ve Rusya 20 Haziran günü askeri ve teknik işbirliği anlaşması imzaladılar.[61]

Rostec firması St Petersburg’da düzenlenen IMDS 2017 askeri deniz sistemleri fuarında, Pantsir alçak irtifa hava savunma sisteminin savaş gemilerine takılabilen türevi olan Pantsir ME'yi tanıttı. İki adet 30mm altı namlulu top ve sekiz kızılötesi füze ile donatılan Pantsir ME, kendi hedef takip radarı ve elektrooptik kamerasına sahip.[62][63]

Proje 20385 sınıfının ilk gemisi Gremyaşçi korveti, 30 Haziran günü Severanya Verf tersanesinde düzenlenen törenle denize indirildi.[64]

Çinli Harbin Turbine Company (HTC) ile Rus United Engine Corporation (UEC) 16 Haziran günü, küçük ve orta boy gaz türbinlerinin geliştirilmesi ve üretilmesine yönelik bir işbirliği anlaşması imzaladılar.[65]

Endonezya'nın Rusya ile Suhoy Su-35 savaş uçağı alım sözleşmesinin bu yıl içinde imzalayabileceği bildirildi.[66][67]

Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Tupolev Tu-160 stratejik bombardıman uçağının modern versiyonu olan Tu-160M2'nin üretimine başlandığını açıkladı.[68][69]Öte yandan Savunma Bakan Yardımcısı Yuri Borisov, 2017 yılı içinde iki yeni PAK FA T-50 prototipinin (10'uncu ve 11'inci prototipler) üretileceğini açıkladı.[70]

Russian Helicopters firmasının, yeni bir hafif helikopter geliştirme projesine başlayacağı, projenin finansmanının VEB bankası tarafından destekleneceği bildirildi.[71]

Rus Savunma Bakanlığı'ndan 9 Haziran günü yapılan bir açıklamada deniz kuvvetleri için 40 adet Proje 12700 sınıfı cam elyaf tekneli mayın tarama gemisi inşa edileceği, ilk iki geminin 2018 yılında hizmete gireceği bildirildi.[72]

Rusya ve Çin'in AHL ağır nakliye helikopteri geliştirme projesinde anlaşmayı bu yıl sonuna kadar imzalamayı planladığı bildirildi.[73]

İlyuşin Il-76 nakliye uçağının yeni modeli olan Ul-76MD-M'nin uçuş testleri, 14 Haziran'da gerçekleşen ve altı saat süren ilk uçuş ile başladı.[74]

Rus Savunma Bakanlığı'ndan 14 Haziran günü yapılan bir duyuruda, yeni geliştirilen MSTA-S kundağı motorlu obüsün 1'nci Tank Ordusu'nda hizmete girmeye başladığını bildirildi.[75]

Rusya'nın Proje 12322 Zubr sınıfı hava yastıklı çıkarma gemilerinin inşasına yeniden başlayacağı, bu kapsamda aday tersanelere ihale dosyasının gönderildiği bildirildi.[76]

Yeni geliştirilen Orion adlı orta irtifa - uzun havada kalış süresine sahip (MALE) İHA, Protasovo Hava Üssü'nde denemeler sırasında görüntülendi.[77]

Proje 23040 tipi arama kurtarma botları RVK-1239 ve RVK-1261, Nijegorodski Teplohod Tersanesi'nde 8 Haziran günü denize indirildi. Sınıflarının 19 ve 20'nci botları olan gemiler Pasifik Filosu'nda hizmete girecek.[78]

ENICS firmasının MAKS 2017 fuarında E17M adlı yeni bir hedef dron tanıtacağı bildirildi. Helikopterlerden ya da karadan atılabilen E17M 400km/saat sürate ulaşabiliyor.[79]

Bangladeş Rusya ile 5 adet Mi-171Ş tipi genel maksat helikopteri alımı için 12 Haziran günü bir sözleşme imzaladı.[80][81]

Suriye

ABD destekli PYD terör örgütü öncülüğündeki Rakka harekâtı, 6 Haziran günü başladı.[82][83][84]

9 Haziran günü ülkenin doğusundaki el Tanf'da bulunan ABD ve PYD unsurlarına bir İHA tarafından mühimmat atıldığı, İHA'nın düşürüldüğü bildirildi.[85][86][87][88]

Rus Savunma Bakanlığı'ndan 15 Haziran günü yapılan bir açıklamada, ABD'nin Suriye'nin doğusundaki el Tanf'a HIMARS çok namlulu topçu roketi sistemi konuşlandırdığı bildirildi.[89]

Suriye ordusunun Rusya'dan yeni teslim aldığı BMP-2 zırhlı muharebe araçları ve 2S9 kundağı motorlu obüsler görüntülendi.[90]

Ukrayna

Ukrayna Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi Sekreteri Oleksandır Turçinov, Malişev Tesisleri'ne ziyareti sırasında, Oplot ana muharebe tankının Ukrayna Kara Kuvvetleri envanterine girmeye başlayacağını açıkladı. Bahsi geçen tank şimdiye kadar yalnızca ihracat pazarına sunulmaktaydı.[91]

Rus Sputnik haber ajansında yer alan bir habere göre Ukrayna Deniz Kuvvetleri'nin sancak gemisi Hetman Sahaydaçni firkateyni, ana makinasındaki arıza nedeniyle hizmet dışı kalmış durumda.

Yunanistan

Hırvatistan'ın, yeni savaş uçağı alımı çalışmaları kapsamında Yunanistan da dahil beş ülkeye teklif talebi gönderdiği bildirildi.[92]

[1]"Bulgarian Defence Minister Proposes Stretching Out Spending on Military Modernisation Projects to 2029 – report": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184741&cat=3

[2]"Italian Air Force Eurofighters to Assist In Guarding Bulgarian Air Space from July to October": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184736&cat=3

[3]"Paris Air Show 2017: LASA Engineering unveils its T-Bird armed surveillance aircraft": http://www.janes.com/article/71713/paris-air-show-2017-lasa-engineering-unveils-its-t-bird-armed-surveillance-aircraft

[4]"Bulgarian Naval Helicopter Crashed": https://turkishnavy.net/2017/06/14/bulgarian-naval-helicopter-crashed/

[5]"MANPADS buys bolster Armenia's air defences": http://www.janes.com/article/71166/manpads-buys-bolster-armenia-s-air-defences

[6]"Armenia Exhibits Locally Made UAVs": http://www.uasvision.com/2017/06/30/armenia-exhibits-locally-made-uavs/

[7]"New Details on U.S. Strategy in Iraq and Syria": https://www.csis.org/analysis/new-details-us-strategy-iraq-and-syria

[8]"Iraqi Popular Mobilization Forces an ‘important and blessed phenomenon,’ Khamenei says": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/06/iraqi-popular-mobilization-forces-are-an-important-and-blessed-phenomenon-khamenei-says.php

[9]"Qassem Soleimani spotted in Karbala, Iraq": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/06/qassem-soleimani-spotted-in-karbala-iraq.php

[10]"Islamic State territory down 60% and revenue down 80% on Caliphate’s third anniversary": http://blog.ihs.com/islamic-state-territory-down-60-percent-and-revenue-down-80-percent-on-caliphates-third-anniversary

[11]"Iraq's Assad corvettes delivered after 26-year delay": http://www.janes.com/article/71853/iraq-s-assad-corvettes-delivered-after-26-year-delay

[12]"Navistar Defense Awarded $18.8 Million to Provide Medium Tactical Vehicles for Iraq": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184430&cat=3

[13]"Navistar to supply Iraqi security forces with 115 medium trucks": http://www.janes.com/article/71436/navistar-to-supply-iraqi-security-forces-with-115-medium-trucks

[14]"Canadian forces to stay in Iraq until 2019": http://www.janes.com/article/71918/canadian-forces-to-stay-in-iraq-until-2019

[15]"Iran says it hit targets in Syria with Zolfaghar ballistic missiles": http://www.janes.com/article/71519/iran-says-it-hit-targets-in-syria-with-zolfaghar-ballistic-missiles

[16]"Iranian logistics vessel back in action": http://www.janes.com/article/71387/iranian-logistics-vessel-back-in-action

[17]"Zagros Airlines Places A Commitment for 28 New Airbus Aircraft": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184697&cat=3

[18]"German court paves way for Heron TP": http://www.janes.com/article/71277/german-court-paves-way-for-heron-tp

[19]"German Heron TPs to be controlled from Israeli base": https://www.flightglobal.com/news/articles/german-heron-tps-to-be-controlled-from-israeli-base-437980/

[20]"German Heron TPs to be Controlled from Israeli Base": http://www.uasvision.com/2017/06/08/german-heron-tps-to-be-controlled-from-israeli-base/

[21]"Germany Delays Plans to Lease Heron TP": http://www.uasvision.com/2017/06/30/germany-delays-plans-to-lease-heron-tp/

[22]"Germany Delays Decision On Israeli Drones, Approves Warships (excerpt)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184780&cat=3

[23]"IDF Carmel details emerge": http://below-the-turret-ring.blogspot.com.tr/2017/06/idf-carmel-details-emerge.html

[24]"Israeli air force preparing new UAV roadmap": https://www.flightglobal.com/news/articles/israeli-air-force-preparing-new-uav-roadmap-438228/

[25]"IDF buying mass-market DJI drones": http://www.janes.com/article/71456/idf-buying-mass-market-dji-drones

[26]"Israel Defense Forces to Buy Mass-Market Drones": http://www.uasvision.com/2017/06/23/israel-defense-forces-to-buy-mass-market-drones/

[27]"Israeli Military to Start Using Unmanned Vehicles to Patrol Border With Gaza Strip": https://www.algemeiner.com/2017/05/28/israeli-military-to-start-using-unmanned-vehicles-to-patrol-border-with-gaza-strip/

[28]"IAI Successfully Completes Operational Firing Trial of the LORA Weapon System": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184635&cat=3

[29]"Video: Israel tests LORA missile in cargo ship launch": http://navaltoday.com/2017/06/21/video-israel-tests-lora-missile-in-cargo-ship-launch/

[30]"Israel Just Launched A Containerized Ballistic Missile From The Deck Of A Ship": http://www.thedrive.com/the-war-zone/11723/israel-just-launched-a-containerized-ballistic-missile-from-the-deck-of-a-ship

[31]"PARIS: Controp launches addition to STAMP payload family": https://www.flightglobal.com/news/articles/paris-controp-launches-addition-to-stamp-payload-fa-438419/

[32]"Israel shows off Spike on Apache": http://www.airforcesmonthly.com/2017/06/07/israel-shows-off-spike-on-apache/

[33]"IAF grounds Apache helicopters after rotor blade found cracked": http://www.timesofisrael.com/iaf-grounds-apache-helicopters-after-rotor-blade-found-cracked/

[34]http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184394&cat=3

[35]"Israel acquires EHUD air combat training pods": http://www.janes.com/article/71497/israel-acquires-ehud-air-combat-training-pods

[36]"Paris Air Show 2017: IAI looks to offload unsold Argentinean Kfirs to US 'Red Air' training companies": http://www.janes.com/article/71570/paris-air-show-2017-iai-looks-to-offload-unsold-argentinean-kfirs-to-us-red-air-training-companies

[37]"UAV specialist Aeronautics floated on Tel Aviv Stock Exchange": http://www.janes.com/article/71502/uav-specialist-aeronautics-floated-on-tel-aviv-stock-exchange

[38]"Israel Defense Forces Receive Skylark 3": http://www.uasvision.com/2017/06/02/israel-defense-forces-receive-skylark-3/

[39]"İsrail Özel Birlikleri’nden çok sayıda komando Güney’e gidiyor": http://www.detaykibris.com/israil-ozel-birliklerinden-cok-sayida-komando-guneye-gidiyor-150126h.htm

[40]"Çok sayıda komando Güney’e gidiyor": https://www.gundemkibris.com/cok-sayida-komando-guneye-gidiyor-213635h.htm

[41]"Ortak askeri tatbikat sona erdi": http://www.kibrisgazetesi.com/kibris/ortak-askeri-tatbikat-sona-erdi/20702

[42]"Güney Kıbrıs-İsrail ortak tatbikatı sona erdi": http://www.kibrispostasi.com/guney-kibris-israil-ortak-tatbikati-sona-erdi-15062017

[43]"IDF officer says Lebanese army co-operating with Hizbullah": http://www.janes.com/article/71651/idf-officer-says-lebanese-army-co-operating-with-hizbullah

[44]"Russia to Deliver Ka-52K Helicopters to Egypt": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184294&cat=3

[45]"IOMAX negotiating Archangel sale to UAE, upgrading AT-802s for Jordan and Egypt": http://www.janes.com/article/71702/iomax-negotiating-archangel-sale-to-uae-upgrading-at-802s-for-jordan-and-egypt

[46]"Romanian Lancer-C crashes during exercise": http://www.janes.com/article/71372/romanian-lancer-c-crashes-during-exercise

[47] Rapora erişim için: http://www.dia.mil/Portals/27/Documents/News/Military%20Power%20Publications/Russia%20Military%20Power%20Report%202017.pdf?ver=2017-06-28-144235-937

[48]"Pentagon Report: Kremlin Believes U.S. Wants Regime Change in Russia": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184900&cat=3

[49]"Russian submarine, frigates hit ISIS from Mediterranean, again": http://navaltoday.com/2017/06/23/russian-submarine-frigates-hit-isis-from-mediterranean-again/

[50]"Russia, Turkey Agree On S-400 Missile System Delivery": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184957&cat=3

[51]"Russian UAC President Comments On Possible Merger Of Sukhoi, Mikoyan Companies": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184220&cat=3

[52]"A Layered ABM System to Be Deployed In Russia": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184813&cat=3

[53]"'Lider' Destroyer Design Accepted by Russian Defense Ministry": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184897&cat=3

[54]"Aerospace Forces Got More Than 80 Yak-130 Aircraft": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184871&cat=3

[55]""Arctic" Gas Mask is Being Developed in the Interests of the Russian Army": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184833&cat=3

[56]"Russia’s second Admiral Gorshkov class frigate tests engines ahead of builder’s trials": http://navaltoday.com/2017/06/06/russias-second-admiral-gorshkov-class-frigate-tests-engines-ahead-of-builders-trials/

[57]"Russia targeting 27% of military aviation market": http://www.janes.com/article/71784/russia-targeting-27-of-military-aviation-market

[58]"Russia forms new military transport branch to deploy divisions": http://www.janes.com/article/71809/russia-forms-new-military-transport-branch-to-deploy-divisions

[59]"Video: Russian nuclear submarine Yuriy Dolgorukiy tests Bulava ICBM": http://navaltoday.com/2017/06/27/video-russian-nuclear-submarine-yuriy-dolgorukiy-tests-bulava-icbm/

[60]"Northern Fleet Strategic Submarine Yuri Dolgorukiy Successfully Launched A Bulava Ballistic Missile": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184846&cat=3

[61]"Kyrgyzstan, Russia sign agreement on military-technical co-operation": http://www.janes.com/article/71626/kyrgyzstan-russia-sign-agreement-on-military-technical-co-operation

[62]"IMDS 2017: Rostec unveils Pantsir-ME naval weapon, adds details on the system": http://www.janes.com/article/71959/imds-2017-rostec-unveils-pantsir-me-naval-weapon-adds-details-on-the-system

[63]"New Russian Anti-Aircraft Weapons Cluster": http://www.uasvision.com/2017/06/30/new-russian-anti-aircraft-weapons-cluster/

[64]"Russia’s first Project 20385 corvette Gremyashchy ready for June 30 launch": http://navaltoday.com/2017/06/19/russias-first-project-20385-corvette-gremyashchy-ready-for-june-30-launch/

[65]"China, Russia agree to co-operate in development of gas turbines": http://www.janes.com/article/71536/china-russia-agree-to-co-operate-in-development-of-gas-turbines

[66]"Russia, Indonesia to sign Su-35 contract this year, report says": http://www.janes.com/article/71204/russia-indonesia-to-sign-su-35-contract-this-year-report-says

[67]"A Contract for Supply of Su-35 Fighters to Indonesia Approved": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184297&cat=3

[68]"'A Whole New Aircraft': Russia Launches Production of Upgraded Tu-160 Bomber": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184229&cat=3

[69]"Russia’s Modernized Strategic Bombers to Get Protection from All Types of Missiles": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184438&cat=3

[70]"Russia’s Sukhoi Company to Produce Two 5th-Generation T-50 Fighter Jet Prototypes In 2017": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184222&cat=3

[71]"Rostec: A Light Multipurpose Helicopter Project Supported by Vnesheconombank": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184148&cat=3

[72]"Russian navy to receive 40 Project 12700 minesweepers": http://www.janes.com/article/71428/russian-navy-to-receive-40-project-12700-minesweepers

[73]"Russia and China aim to sign AHL helo contract by end of year": http://www.janes.com/article/71478/russia-and-china-aim-to-sign-ahl-helo-contract-by-end-of-year

[74]"State Flight Tests of the IL-76MD-M Aircraft Began": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184506&cat=3

[75]"1st Tank Army Adopted a New Self-Propelled Howitzer Msta-S": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184457&cat=3

[76]"Russia to resume construction of Zubr hovercraft": http://www.janes.com/article/71483/russia-to-resume-construction-of-zubr-hovercraft

[77]"Sneak Photo of Russia’s Orion UAV": http://www.uasvision.com/2017/06/09/sneak-photo-of-russias-orion-uav/

[78]"ZNT Yard launches two SAR boats for Russian Navy": http://navaltoday.com/2017/06/09/znt-yard-launches-two-sar-boats-for-russian-navy/

[79]"Russia to Present New Air Target Drone at MAKS-2017": http://www.uasvision.com/2017/06/08/russia-to-present-new-air-target-drone-at-maks-2017/

[80]"Contract Signing Ceremony of Mi-171Sh Helicopter Between Bangladesh Air Force and Russia": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184435&cat=3

[81]"Russia to supply five more Mi-171Sh helos to Bangladesh": http://www.janes.com/article/71425/russia-to-supply-five-more-mi-171sh-helos-to-bangladesh

[82]"Anti-Islamic State coalition begins Raqqah offensive": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/06/anti-islamic-state-coalition-begins-raqqah-offensive.php

[83]"SDF Begins Raqqa Offensive, Progress Continues in Mosul": https://www.defense.gov/News/Article/Article/1203944/sdf-begins-raqqa-offensive-progress-continues-in-mosul/

[84]"Syrian Democratic Forces, Backed by Coalition, Launch Battle to Liberate Raqqa": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184262&cat=3

[85]"Coalition forces attacked by pro-regime UAV in Syria": http://www.janes.com/article/71275/coalition-forces-attacked-by-pro-regime-uav-in-syria

[86]"US military downs UAV, strikes militias in Syria": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/06/us-military-downs-uav-strikes-militias-in-syria.php

[87]"U.S. Shoots Down Unmanned Aircraft That Fired on Coalition Troops in Syria": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184341&cat=3

[88]"US Aircraft Downs Pro-Syrian UAV": http://www.uasvision.com/2017/06/12/us-aircraft-downs-pro-syrian-uav/

[89]"Russia says US has deployed HIMARS to southeast Syria": http://www.janes.com/article/71492/russia-says-us-has-deployed-himars-to-southeast-syria

[90]"Syria Rearms: Russian deliveries of BMP-2s and 2S9s arrive": http://spioenkop.blogspot.com.tr/2017/06/syria-rearms-russian-deliveries-of-bmp.html

[91]"“Oplot” Is to Be Taken into Service by Ukrainian Army": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184799&cat=3

[92]"Croatia to seek new fighter jets from five countries": http://www.reuters.com/article/us-croatia-military-jets-idUSKBN19Y250

Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Gökdeniz havzasında savunma ve güvenlik gündemi
[PDF]

Bulgaristan

İtalyan Hava Kuvvetleri'ne bağlı 4’ncü, 36’ncı ve 37’nci filolara ait Typhoon savaş uçakları NATO hava devriyesi görevi kapsamında Bulgaristan'da konuşlanmaya başladı. Uçaklar Eylül ayına kadar İngiliz Typhoon’ları ile birlikte görev yapacaklar[1][2][3][4]

Bulgar meclisinde, Ognyan Gerdjikov liderliğinde Ocak ile Mayıs ayları arasında görev yapan seçim hükümeti döneminde yürütülen yeni savaş uçağı alım çalışmalarını incelemek için bir komisyon kuruldu.[5][6]Öte yandan savaş uçağı alımı ile ilgili konuşan Başbakan Boyko Borisov, ikinci el değil yeni savaş uçağı alınması gerektiğini söyledi.[7] Uçak alımındaki gecikmeler nedeniyle halen hizmette olan 15 adet MiG-29 ve 14 adet Su-25 savaş uçağının kapsamlı bakım ve onarımı için Rusya'dan destek alınması gündeme gelmiş durumda. Bu kapsamda Savunma Bakanı Krasimir Karakaçanov 21 Temmuz günü RSK MiG firması yöneticileri ile MiG-29 uçaklarına yönelik bir görüşme gerçekleştirdi.[8]

Bulgar Deniz Kuvvetleri'nin düzenlediği Breeze 2017 tatbikatı 14 - 23 Temmuz tarihleri arasında Bulgaristan, Türkiye, ABD, İngiltere, İtalya, Polonya, Romanya ve Yunanistan'ın katılımı ile gerçekleştirildi.[9]

Finlandiyalı Patria firması, 28 - 29 Haziran tarihlerinde AMV 8x8 taktik tekerlekli zırhlı aracıyla Tulbeto'da Bulgar askeri ve sivil makamlarına tanıtım gerçekleştirdi.[10]

Irak

Irak Başbakanı Haydar İbadi 9 Temmuz günü Musul'un IŞİD'den tamamiyle temizlendiğini duyurdu.[11][12][13][14][15] IŞİD militanlarının ise Musul'u kaybettikten sonra vur kaç tipi saldırılar düzenlemek için bölgede mevzilendikleri bildiriliyor.[16]

New York Times'da Tim Arango imzası ile 15 Temmuz'da yayımlanan bir makalede, ABD'nin çekilmesinden sonra İran'ın, Irak'ta sosyal, kültürel ve siyasal hayatı egemenliği altına almış olduğu değerlendirmesi yer aldı.[17]

ABD Kara Harp Okulu'na bağlı Combating Terrorism Center terörizm araştırma merkezi tarafından yayımlanan bir raporda, IŞİD'in Irak ve Suriye'de hakimiyeti kaybettiği kentlerde saldırılarını artırarak yoğun bir karşı saldırıya giriştiği kaydedildi.[18] Ancak öte yandan Bağdat'taki el yapımı patlayıcı (EYP) saldırılarının 2016 son çeyrekten 2017 ikinci çeyrek sonuna kadarki dönemde %78 azaldığı bildiriliyor.[19]

Iraklı Şiilerden oluşan ve İran Devrim Muhafızları tarafından yönlendirilen Kataib İmam Ali ve Kataib el Sabriyun milis güçleri, Suriye'deki kamplarında eğitim alırken görüntülendi.[20]

Rus Devlet Başkanı'nın askeri teknik işbirliğinden sorumlu danışmanı Vladimir Kojin, Irak'ın T-90 ana muharebe tankı için Rusya'ya sipariş verdiğini açıkladı. Jane's Defence Weekly'nin Rus kaynaklarına dayandırdığı haberine göre USD1 milyardan fazla olduğu değerlendirilen sipariş 73 adet T-90S/SK tankını kapsıyor.[21][22]

ABD'li Textron şirketi, Irak Hava Kuvvetleri envanterindeki 15 adet T-6A Texan II turboprop eğitim uçağını yeniden uçar duruma getirmek için ABD Savunma Bakanlığı'ndan USD8.8 milyonluk bir sözleşme aldı. Uçaklar üzerindeki çalışmaların 2018 ikinci çeyreğinde başlaması planlanıyor.[23][24]

Irak güvenlik güçleri tarafından IŞİD'in Musul'daki bir İHA atölyesi ortaya çıkarıldı. Atölyede yalnızca İHA'ların değil, insansız kara araçlarının da bulunduğu, bunların üretimleri için çok sayıda alet ve ekipman olduğu görülüyor.[25]

İran

İran devlet televizyonu 27 Temmuz günü, yörüngeye uydu yerleştirmek için geliştirilen Simurg adlı roketin deneme atışının başarıyla gerçekleştirildiğini duyurdu.[26][27]

İran'ın Rusya'dan teslim aldığı dört S-300PMU2 (NATO kodu SA-10 "Grumble") hava savunma sistemi bataryasından birini Buşehr'e konuşlandırdığı bildirildi.[28]Öte yandan İran'ın Seyyad 3 adlı hava savunma füze sisteminin seri üretimine başladığı bildirildi. ABD yapımı Standard SM-1'den türetildiği değerlendirilen Seyyad 3'ün orta menzil yüksek irtifa kabiliyetli bir füze olduğu tahmin ediliyor.[29]

İran Havacılık Sanayii Kuruluşu (Iran Aviation Industries Organization; IAIO) Kevser adlı iki kişilik jet eğitim ve taarruz uçağını kamuoyuna tanıttı. Beş yıllık test sürecinin yer testleri kısmında olduğu ifade edilen Kevser'in, iki adet General Electric J85 turbojet motorunun İran yapımı türevi olan J90 ile donatılmış olduğu bildiriliyor. IAIO yetkilisi Server Muhammed, Kevser için 50 adetlik bir siparişin olduğunu açıkladı.[30]

İsrail

Alman Ulusal Güvenlik Konseyi, İsrail'e USD1.5 milyar karşılığında üç adet gelişmiş Dolphin sınıfı denizaltının satışına onay verdi.[31] Ancak söz konusu denizaltıların satışına ilişkin yürütülen yolsuzluk soruşturması kapsamında Başbakan Benyamin Netanyahu'ya yakın olduğu iddia edilen Savunma Bakanlığı yetkililerinin de olduğu altı kişi 10 Temmuz günü gözaltına alındı.[32] Bu gelişme üzerine Alman tarafı anlaşmanın imzalanmasını tehir etti.[33][34][35]

ABD Deniz Kuvvetleri'ne ait CVN77 Nimitz uçak gemisi 1 Temmuz günü Hayfa limanını ziyaret etti.[36]

İsrail Hava Kuvvetleri geçen ay yaşanan bir olaydan sonra uçuştan çekilen AH-64 helikopterlerinin tamamının rotor pallerini erken değiştirme kararı aldı. Alınan karara göre normalde 4,600 uçuş saati olan pal değiştirme aralığı 995 saate düşürüldü.[37][38][39]

İsrail ordusunun makinalı tüfek ve bombaatar takıp muharip İHA'ya dönüştürmek için ABD'li Duke Robotics firmasından hafif çok rotorlu İHA'lar satın aldığı bildirildi.[40]

Rafael firmasının Hindistan'ın Fransa'ya sipariş verdiği Rafale savaş uçakları için Litening hedefleme podunu önerdiği, seçilmesi takdirde podların Hindistan'da üretileceğini bildirildi.[41]

IAI şirketi, Heron TP İHA sisteminin Hindistan'da üretim ve montaj hattının kurulmasını teklif etmek için İsrail hükümetinden izin aldı. Heron TP, Hindistan'ın yeni İHA ihtiyacı için ABD üretimi MQ-9 Reaper ile yarışıyor.[42]

Elbit Systems tarafından geliştirilen SeaGull insansız deniz aracı, Belçika Deniz Kuvvetleri'ne ait bir karakol gemisinde konuşlanarak mayın tespit görevi temsili gerçekleştirdi. Klein K5900 sonar ve VideoRay uzaktan kumandalı araç ile donatılan SeaGull, ana gemiden suya indirildikten sonra otonom olarak tanımlanan görev bölgesinde mayın tespit ve tasnif görevi gerçekleştirdi.[43]

Israel Aerospace Industries (IAI) şirketi Hintli Dynamatic Technologies, Elcom Systems ve Wipro Enterprises şirketleri ile İHA teknolojileri ve alt sistemleri alanlarında işbirliği anlaşmaları imzaladı.[44][45][46]

IAI şirketinin, Green Dragon isimli dolanan mühimmat sistemini deniz platformlarına uyarladığı bildirildi. 15kg ağırlığa sahip sistem 3kg harp başlığı taşıyor ve 90 dakika havada kalabiliyor.[47]

İsrail ordusuna ait SkyLark tipi bir mini İHA, 4 Temmuz günü Gazze'nin güneyinde düştü.[48]Filistin güvenlik güçleri düşen İHA'yı İsrailli yetkililere teslim ettiler.[49]

İsrail Savunma Bakanlığı'ndan 9 Temmuz günü yapılan bir açıklamada, deniz kuvvetleri için Almanya'ya siparişi verilen Sa'ar 6 sınıfı dört adet korvet için USD424 milyon tutarında alt sistem ve ekipman siparişi verileceği bildirildi.[50]

Kıbrıs

İtalya Savunma Bakanı Roberta Pinotti 31 Temmuz günü Güney Kıbrıs Rum Kesimi'ni ziyaret etti. Bakanın ziyareti sırasında Güney Kıbrıs ve İtalya Savunma bakanlıkları arasında “Gizli Bilgi Teatisi ve Gizli Bilgilerin Karşılıklı Korunması” anlaşması imzalandı.[51]

Lübnan

Lübnan ordusunun, Suriye sınırında Sünni cihatçı militan gruplara karşı Hizbullah ve Suriye rejim güçleri ile eşgüdümlü operasyonlar yürüttüğü iddia bildirildi.[52][53][54] Ay sonunda Hizbullah kaynakları, el Kaide'nin Suriye kolu olan Heyet Tahrir'ül Şam arasında ateşkes ilan edildiğini duyurdu.[55]

Mısır

Rus Uralvagonzavod şirketinin yayımladığı 2016 yılı faaliyet raporunda, Mısır'ın sipariş ettiği T-90S/SK ana muharebe tanklarının bu ülkede kurulacak montaj hattında üretileceği kaydedildi.[56]

Mısır Savunma Bakanlığı 26 Temmuz günü, Fransız Rafale savaş uçaklarının tek kişilik modeli olan Rafale C'lerin ilk ikisinin teslim alındığını duyurdu. Mısır 2015 Şubat ayında Fransa'ya 16 adet çift kişilik Rafale B, 8 adet de tek kişilik Rafale C sipariş etmişti.[57]

Mısır'ın yeni teslim aldığı Mistral sınıfı helikopter çıkarma gemilerinin hava savunması için, ordu envanterindeki AN/TWQ-1 Avenger alçak irtifa hava savunma sistemlerini kullandığı bildirildi. HMMWV 4x4 taktik tekerlekli araca monteli sekiz adet Stinger sisteminden oluşan Avenger, alçak irtifa ve kısa menzildeki hava hedeflerine karşı kullanılıyor.[58]

IŞİD tarafından Sina Yarımadası'ndaın kuzeyindeki bir karakola düzenlenen saldırıda 20 Mısır askeri hayatını kaybetti, 33 asker yaralandı.[59]

Romanya

Romen Savunma Bakanı Adrian Tutuianu, ülkesinin savunma tedarik programları arasında önceliğin PATRIOT hava savunma sistemleri, F-16 savaş uçakları ve HIMARS topçu roketi sistemleri olduğunu belirtti.[60]

ABD Savunma Bakanlığı'na bağlı Savunma Güvenlik İşbirliği Dairesi (DSCA) 11 Temmuz günü ABD Kongresi'ne, Romanya'ya yapılacak PATRIOT hava savunma sistemi ile ilgili bilgi notu gönderdi. Bilgi notuna konu satış, 7 batarya (her birinde birer AN/MPQ-65 radar ve AN/MSQ-132 komuta kontrol istasyonu, dört M903 fırlatıcı) PATRIOT sistemi ile 56 adet GEM-T ve 168 PAC-3 füzesini içeriyor. Tüm ilgili yedek parça, hizmet ve eğitimler dahil satışın toplam azami bedeli USD3.9 milyar olarak belirtildi.[61]

Romanya'da NATO hava devriyesi görevi ile konuşlanmış İngiliz Typhoon savaş uçakları 25 Temmuz günü Romen hava sahasına yaklaşan Rus Tu-22 bombardıman uçaklarını önleme görevi ile acil kalkış (scramble) gerçekleştirdiler.[62]

Rusya Federasyonu

Rus Savunma Bakanlığı 5 Temmuz günü, Suriye'deki IŞİD hedeflerine Tupolev TU-95MS (NATO kodu "Bear" bombardıman uçaklarından ateşlenen H-101 seyir füzeleri ile bir taarruz gerçekleştirildiğini duyurdu.[63]

Çin ve Rus donanmaları 24 - 28 Temmuz tarihleri arasında Baltık Denizi'nde Joint Sea 2017 adlı bir tatbikat gerçekleştirdiler.[64][65][66][67][68][69]

Türk Savunma Bakanı Fikri Işık, S-400 hava savunma sistemi alım görüşmeleri kapsamında finansal konuların görüşüldüğünü, anlaşmanın büyük oranda tamamladığını açıkladı.[70] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 25 Temmuz günü Rusya ile alım için anlaşmanın imzalandığını açıkladı.[71]

Rus Savunma Bakanlığı'ndan 3 Temmuz günü yapılan açıklamada, Merkez Askeri Bölge Komutanlığı'nın Volga ve Batı Sibirya'daki birimlerinin yeni üretilen Nebo U ve Nebo M uzun menzilli arama radarlarını teslim aldığı bildirildi.[72]

Proje 20380 sınıfı Gromki korveti, 28 Temmuz günü Amur Tersanesi'nde düzenlenen törenle denize indirildi.[73]

Sankt Petersburg'da düzenlenen IMDS 2017 deniz fuarında Zaslon firması yeni geliştirdiği MF RLK çok işlevli radarı tanıttı. Proje 20385 Stereguşçi II sınıfı korvetler için geliştirilen radarın Rus Deniz Kuvvetleri'nde hizmete girecek yeni nesil savaş gemilerinde de kullanılabileceği bildiriliyor.[74]Öte yandan Rus Savunma Bakanlığı 4 Temmuz günü, Proje 20385 sınıfının ilk gemisi Soverşenni'nin deniz seyir tecrübelerini tamamladığını duyurdu.[75] Gemi 21 Temmuz günü hizmete girdi.[76]

Pasifik Filosu'nda hizmete girecek Petropavlovsk Kamçatski ve Volhov adlı iki Proje 636.3 Varşavyanka sınıfı dizel elektrik denizaltı 28 Temmuz günü St Petersburg'daki Admiralti Tersanesi'nde düzenlenen törenle kızağa kondu. Aynı sınıftan altı denizaltı Karadeniz Filosu için inşa edilmişti.[77]Öte yandan Proje 885 Yasen sınıfının son denizaltısı Ulyanovsk'un inşasına Sevmaş Tersanesi'nde 28 Temmuz günü düzenlenen törenle başlandı.[78]

Rosoboroneksport firması 21 Temmuz günü, Çin'in dört adet ilave Mi-171E genel maksat helikopteri siparişi verdiğini duyurdu.[79]

Savunma Bakanı Sergey Şoygu'nun Krasnoyarsk'daki bir uydu sistemleri geliştirme merkezini ziyareti sırasında, yeni geliştirilen ve varlığı daha önceden bilinmeyen Repei adlı bir askeri uydu projesine ilişkin bilgi kartları görüntülendi.[80]

Rus Savunma Bakanlığı'nın, yakın gelecekte inşa edilmesi planlanan uçak gemisinde kullanılmak üzere dikey iniş kalkış yapabilen savaş uçağı geliştirilmesi için uçak üreticileri ile görüşmeler yürüttüğü bildirildi.[81]

Rostec firması IMDS 2017'de Zagon 2E adlı denizaltılara karşı kullanılan havadan atılabilen bir güdümlü bomba sistemi tanıttı. 600m derinliğe kadar dalmış denizaltılara karşı etkili olabildiği belirtilen Zagon 2E'nin ağırlığı 120kg ve uzunluğu 1.5m olarak veriliyor. Tu-142M ve Il-38 deniz karakol uçakları ile Ka-27 deniz helikopterleri tarafından kullanılabilen bombada aktif hidrostatik güdüm sistemi bulunuyor.[82]

Kronstadt Technologies şirketi, Moskova'da düzenlenen MAKS 2017 hava fuarında Orion E adlı İHA tasarımını tanıttı. Amerikan Predator ve Çinli Wing Loong 1 muadili olarak tanıtılan Orion E'nin 16m kanat açıklığı ile 8m uzunluğa sahip olduğu, 60kg faydalı yük dahil azami 200kg taşıyabildiği bildiriliyor.[83][84][85]

Russian Helicopters şirketi MAKS 2017'de Mi-171Ş genel maksat helikopterinin silahlı modeli olan Mi-171Ş-VN'yi tanıttı. Azami kalkış ağırlığı 13.5t olan helikopter, 3 mürettebata ilaveten 37 kişi taşıyabiliyor; makinalı top ve roket podları ile güdümlü tanksavar füzeleri ile donatılabiliyor.[86][87] Firma ayrıca Kutup bölgelerinde görev yapmak üzere geliştirdiği VRT-300 adlı dikey kalkış iniş hapabilen İHA'yı tanıttı. X band radar ile donatılan VRT-300, buz yüzeyinin incelenmesinde ve hafif kargo taşınmasında kullanılabiliyor.[88]

RSK MiG firması MAKS 2017 sırasında, Kazakistan'ın Kazakhstan Engineering (KE) firması ile MiG-35 savaş uçaklarının üretimine dair iş payı verilmesi konusunda bir işbirliği anlaşması imzaladı. MiG-35'in Kazak Hava Kuvvetleri hizmetine girmesi durumunda KE, üretim ve bakım - onarım konularında da iş alacak.[89]

Radar MMS şirketi MAKS 2017'de yeni geliştirdiği BPV-500 dikey iniş kalkış kabiliyetli İHA'yı tanıttı. Azami kalkış ağırlığı 500kg olan BPV-500, 5.5 saat havada kalabiliyor. 320km menzile sahip İHA, gemilerde de kullanılabiliyor.[90][91]

Vietnam Rusya'ya 64 adet T-90S/SK ana muharebe tankı sipariş verdiğini doğruladı.[92]

Kalaşnikov Grubu, yeni geliştirilen 5.45mmx39 kalibre AK-12 piyade tüfeğinin saha testlerinden geçtiğini duyurdu. Geliştirilmesine 2011'de başlanan AK-12, Ratnik tek er modernizasyon projesinin parçası olarak Rus Kara Kuvvetleri envanterine girecek.[93]

Yeni geliştirilen Bumerang 8x8 taktik tekerlekli zırhlı aracın denemelerine başlandığı bildirildi.[94]

Suriye

Türkiye'nin Rusya ve dolaylı olarak Suriye rejimi ile işbirliği içinde İdlib'de bir tampon bölge kurmayı planladığı iddia edildi.[95]

ABD Başkanı Trump, Suriye'deki muhaliflere CIA üzerinden yapılan yardım ve sağlanan desteği kesme kararı aldı.[96][97]

ABD'nin terör örgütü YPG'nin operasyonlarına destek vermek için Suriye'nin kuzeyinde ikisi hava üssü olmak üzere 10 ayrı üs kurduğu bildirildi.[98] Konu ile ilgili Anadolu Ajansı'nın haberi ABD yönetiminde rahatsızlık yarattı.[99][100][101]Öte yandan ABD'nin Suriye'nin güneyinde Ürdün sınırına yakın bir konumda kurduğu gizli bir hava üssü ortaya çıkarıldı.[102][103]

ABD destekli terör örgütü YPG, ay başında Rakka'nın eski şehir olarak bilinen tarihi kesimlerini IŞİD'in elinden aldı.[104][105]

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın yayımladığı bir rapora göre Hizbullah'ın Suriye'de 7,000 civarında militanı bulunuyor.[106]

Rus Savunma Bakanlığı'dan 11 Temmuz günü yapılan bir açıklamada, Nikolay Afanasov adlı bir askerin Hama'da havan ateşi sonucu hayatını kaybettiği duyuruldu.[107]

Ukrayna

Ukrayna sınır muhafızları Ukroboronprom bünyesindeki Meridian firması üretimi Spectator M tipi elden atılan İHA'ları hizmete almaya başladı.[108]

Sea Breeze 2017 tatbikatı Ukrayna'nın ev sahipliğinde 10 - 23 Temmuz tarihleri arasında icra edildi. Tatbikata 17 ülkeden 31 gemi, 29 uçak ve 3,000 personel katıldı.[109][110][111][112][113][114]

ABD Temsilciler Meclisi Ulaştırma ve Altyapı Komitesi üyeleri 3 Temmuz günü Antonov şirketine bir ziyaret gerçekleştirdiler. Ziyaret sırasında şirket yetkilileri ABD ile An-77 kısa mesafe iniş kalkış yetenekli nakliye uçağı başta olmak üzere çeşitli projelerde ortak çalışma teklif etti.[115]

Ukroboronprom şirketinin ihracatını son bir yılda USD570 milyondan USD770 milyona çıkararak %25 artırdığı bildirildi.[116]

Yunanistan

Yunan sahil güvenliğine ait bir karakol botu, 4 Temmuz günü Rodos açıklarındaki uluslararası sularda Türk ticaret gemisi Act'e ateş açtı.[117]

Hırvatistan 20 Temmuz günü, aralarında Yunanistan ve İsrail'in de olduğu beş ülkeye 12 adet yeni üretim veya ikinci el savaş uçağı alımı ile ilgili teklife çağrı dosyası gönderdi.[118][119]

[1]"NATO Air Policing in Bulgaria": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185124&cat=3

[2]"Italy deploys Typhoons to Bulgaria for NATO southern policing": http://www.janes.com/article/72132/italy-deploys-typhoons-to-bulgaria-for-nato-southern-policing

[3]"Italian Jets Arrive in Bulgaria for Joint Air Policing": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185165&cat=3

[4]"Eurofighter on Quick Reaction Alert in Bulgaria": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185400&cat=3

[5]"Bulgarian Parliament committee probing jet fighter acquisition process gets underway": http://sofiaglobe.com/2017/07/05/bulgarian-parliament-committee-probing-jet-fighter-acquisition-process-gets-underway/

[6]"Bulgarian parliament probes fighter acquisition process as government insists on new jets": http://www.janes.com/article/72342/bulgarian-parliament-probes-fighter-acquisition-process-as-government-insists-on-new-jets

[7]"Bulgarian PM: 'New Combat Aircrafts Must be Bought, Not 2nd Hand Machines'": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185182&cat=3

[8]"Bulgaria considers Russian assistance in overhauling MiG-29s, Su-25s": http://www.janes.com/article/72725/bulgaria-considers-russian-assistance-in-overhauling-mig-29s-su-25s

[9]"Bulgarian Naval Exercise Breeze 2017 Has Started": https://turkishnavy.net/2017/07/15/bulgarian-naval-exercise-breeze-2017-has-started/

[10]"Patria AMV – The Perfect Amphibian": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=184983&cat=3

[11]" Iraqi forces declare victory over Islamic State in Mosul, but fighting continues": https://www.washingtonpost.com/world/iraqs-prime-minister-arrives-in-mosul-to-declare-victory-over-isis/2017/07/09/75c421e0-6197-11e7-80a2-8c226031ac3f_story.html

[12]"Iraq declares victory in Mosul": http://www.janes.com/article/72176/iraq-declares-victory-in-mosul

[13]"Battle of Mosul: How Iraqi forces defeated the Islamic State": https://www.washingtonpost.com/graphics/2017/world/battle-for-mosul/

[14]"Iraq Faces Tough Task of Rebuilding Mosul After ISIS Defeat": https://www.wsj.com/articles/iraq-faces-tough-task-of-rebuilding-mosul-after-isis-defeat-1499781711

[15]"The Real Lessons of Mosul (and Sixteen Years of War in Afghanistan, Iraq, and Syria)": https://www.csis.org/analysis/real-lessons-mosul-and-sixteen-years-war-afghanistan-iraq-and-syria

[16]"After Mosul, Islamic State digs in for guerrilla warfare": http://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-iraq-insurgency-idUSKBN1A50ML

[17]"Iran Dominates in Iraq After U.S. ‘Handed the Country Over’": https://www.nytimes.com/2017/07/15/world/middleeast/iran-iraq-iranian-power.html

[18]"The Fight Goes On: The Islamic State’s Continuing Military Efforts in Liberated Cities": https://ctc.usma.edu/v2/wp-content/uploads/2017/07/The-Fight-Goes-On.pdf

[19]"IED attacks in Baghdad drop 78% due to diminishing Islamic State capability and improved Iraqi forces' effectiveness": http://www.janes.com/article/72583/ied-attacks-in-baghdad-drop-78-due-to-diminishing-islamic-state-capability-and-improved-iraqi-forces-effectiveness

[20]"Iraqi Shia militias promote training camps in Syria": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/07/iraqi-shia-militias-promote-training-camps-in-syria.php

[21]"Iraqi T-90 tank order confirmed": http://www.janes.com/article/72466/iraqi-t-90-tank-order-confirmed

[22]"Iraq to buy ‘large batch’ of advanced Russian T-90 tanks – Kremlin": https://www.rt.com/news/396879-russian-tanks-iraq-contract/

[23]"Iraq to reconstitute Texan II trainer aircraft": http://www.janes.com/article/72412/iraq-to-reconstitute-texan-ii-trainer-aircraft

[24]"Iraq to revive T-6 trainer capability": https://www.flightglobal.com/news/articles/iraq-to-revive-t-6-trainer-capability-439629/

[25]"This is What an ISIS Drone Workshop Looks Like": http://www.uasvision.com/2017/07/04/this-is-what-an-isis-drone-workshop-looks-like/

[26]"Iran’s Simorgh Rocket Test in Perspective": https://www.armscontrol.org/blog/2017-07-27/iran-simorgh-rocket-test-in-perspective

[27]"Iran claims launch of satellite-carrying rocket into space": http://abcnews.go.com/International/wireStory/report-iran-successfully-launches-satellite-carrying-rocket-48881650

[28]"Iran deploys S-300 to Bushehr": http://www.janes.com/article/72263/iran-deploys-s-300-to-bushehr

[29]"Iran announces Sayyad-3 SAM production": http://www.janes.com/article/72620/iran-announces-sayyad-3-sam-production

[30]"Iran displays Kosar light attack and trainer jet at MAKS": https://www.flightglobal.com/news/articles/iran-displays-kosar-light-attack-and-trainer-jet-at-439418/

[31]"Germany approves submarine deal with Israel pending graft probe: report": http://www.i24news.tv/en/news/israel/149235-170630-germany-approves-submarine-deal-with-israel-pending-graft-probe-report

[32]"Israeli Submarine Scandal: Police Detain Six Suspects for Questioning, Including Netanyahu Associates (excerpt)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185177&cat=3

[33]"German-Israeli submarine corruption scandal postpones new deal": http://navaltoday.com/2017/07/18/german-israeli-submarine-corruption-scandal-postpones-new-deal/

[34]"Germany delays Israeli sub MoU signing": http://www.janes.com/article/72379/germany-delays-israeli-sub-mou-signing

[35]"Berlin Suspends Submarine Deal with Israel Amid Corruption Probe (excerpt)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185445&cat=3

[36]"US Navy’s aircraft carrier arrives in Haifa, Israel": http://navaltoday.com/2017/07/03/us-navys-aircraft-carrier-arrives-in-haifa-israel/

[37]"Israel acts after Apache tail rotor blade scare": https://www.flightglobal.com/news/articles/israel-acts-after-apache-tail-rotor-blade-scare-439035/

[38]"Apache Fleet Back to Work After Being Grounded for Cracked Blade (excerpt)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185141&cat=3

[39]"Israeli AH-64s return to flight after grounding": http://www.airforcesmonthly.com/2017/07/17/israeli-ah-64s-return-to-flight-after-grounding/

[40]"Fully Robotic Weaponry System on Airborne Platform": http://www.uasvision.com/2017/07/10/fully-robotic-weaponry-system-on-airborne-platform/

[41]"Rafael targets Indian contract with Litening pod": https://www.flightglobal.com/news/articles/rafael-nears-latest-indian-contract-for-litening-pod-439367/

[42]"IAI boosts Heron TP offer to India": https://www.flightglobal.com/news/articles/iai-boosts-heron-tp-offer-to-india-439398/

[43]"Elbit demonstrates Seagull in end-to-end MCM application": http://www.janes.com/article/72036/elbit-demonstrates-seagull-in-end-to-end-mcm-application

[44]http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185126&cat=3

[45]"Israel and India to Cooperate on UAV Production": http://www.uasvision.com/2017/07/07/israel-and-india-to-cooperate-on-uav-production/

[46]"IAI signs agreement for transfer of UAV technology to India": http://www.janes.com/article/72104/iai-signs-agreement-for-transfer-of-uav-technology-to-india

[47]"IAI trials Green Dragon naval variant": http://www.janes.com/article/72267/iai-trials-green-dragon-naval-variant

[48]"Skylark Crashes in Southern Gaza": http://www.uasvision.com/2017/07/05/skylark-crashes-in-southern-gaza/

[49]"Palestine Returns Crashed Skylark to Israel": http://www.uasvision.com/2017/07/19/palestine-returns-crashed-skylark-to-israel/

[50]"Systems contracts awarded for Israeli Saar 6 corvettes": http://www.janes.com/article/72305/systems-contracts-awarded-for-israeli-saar-6-corvettes

[51]"İtalyan Savunma Bakanı Güney’de": http://www.kibrispostasi.com/italyan-savunma-bakani-guneyde-31072017

[52]"Lebanese military coordinates with Hezbollah, Syrian military in border operation": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/07/lebanese-military-coordinates-with-hezbollah-syrian-military-in-border-operation.php

[53]"Hezbollah claims advances in border offensive near Syria": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/07/hezbollah-claims-advances-in-border-offensive-near-syria.php

[54]"Lebanese military remains on the sideline in major battle": http://www.janes.com/article/72679/lebanese-military-remains-on-the-sideline-in-major-battle

[55]"Hezbollah announces ceasefire with Sunni jihadists near Arsal": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/07/hezbollah-announces-ceasefire-with-sunni-militants-near-arsal.php

[56]"Russia’s T-90 Tanks to Be Assembled Under License In Egypt": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185104&cat=3

[57]"Egypt receives first single-seat Rafales": http://www.janes.com/article/72624/egypt-receives-first-single-seat-rafales

[58]"Egyptian Mistrals using Avengers for air defence": http://www.janes.com/article/72282/egyptian-mistrals-using-avengers-for-air-defence

[59]"More than 20 Egyptian soldiers killed in Islamic State assault on Sinai outpost": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/07/more-than-20-egyptian-soldiers-killed-in-islamic-state-assault-on-sinai-outpost.php

[60]"Romania to buy €3.4bn Patriot system as it ramps up military spending": http://www.intellinews.com/romania-to-buy-3-4bn-patriot-system-as-it-ramps-up-military-spending-126136/

[61]http://dsca.mil/major-arms-sales/romania-patriot-air-defense-system-and-related-support-and-equipment

[62]"RAF Typhoon Scramble in Response to Russian Aircraft Over the Black Sea": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185566&cat=3

[63]"Russia uses more Kh-101 cruise missiles in Syria": http://www.janes.com/article/72101/russia-uses-more-kh-101-cruise-missiles-in-syria

[64]"China and Russia’s Joint Sea 2017 Baltic Naval Exercise Highlight a New Normal in Europe": https://news.usni.org/2017/07/05/china-russias-baltic-naval-exercise-highlight-new-normal-european-maritime

[65]"Chinese Naval Group To Sail The Baltic Sea At Same Time As Russian Armada": http://www.thedrive.com/the-war-zone/12656/chinese-naval-group-in-baltic-sea-at-same-time-as-russias-biggest-sub-and-cruiser

[66]"Chinese Warships In Heart of Europe Rattle Western Powers Out of Their Security Dream": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185570&cat=3

[67]"China and Russia Combine Naval Forces in the Baltic Sea": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185533&cat=3

[68]"China, Russia Complete Phase One Joint Naval Drills In Baltic Sea": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185642&cat=3

[69]"Navy Holds Drills with Russia": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185500&cat=3

[70]"Defense Chief Says Turkey Ironing Out Fiscal Issues Regarding Russian S-400 Systems": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185067&cat=3

[71]"Turkey signs S-400 deal with Russia amid rift with US": http://www.janes.com/article/72657/turkey-signs-s-400-deal-with-russia-amid-rift-with-us

[72]"New Radar Stations Were Introduced into the Central MD Radio-Technical Troops": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185012&cat=3

[73]"Russia launches another Project 20380 stealth corvette": http://navaltoday.com/2017/07/28/russia-launches-another-project-20380-stealth-corvette/

[74]"IMDS 2017: Zaslon ready to install new multifunctional radar on future Russian surface combatants": http://www.janes.com/article/71971/imds-2017-zaslon-ready-to-install-new-multifunctional-radar-on-future-russian-surface-combatants

[75]"Sovershenny Сorvette Completed the State Sea Trials": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185059&cat=3

[76]"Russian Navy commissions Project 20380 corvette Sovershenny into Pacific Fleet": http://navaltoday.com/2017/07/20/russian-navy-commissions-project-20380-corvette-sovershenny-into-pacific-fleet/

[77]"Russia lays down first two Project 636.3 Varshavyanka-class submarines": http://navaltoday.com/2017/07/31/russia-lays-down-first-two-project-636-3-varshavyanka-class-submarines/

[78]"Sevmash starts construction of Russia’s final Yasen submarine Ulyanovsk": http://navaltoday.com/2017/07/28/sevmash-starts-construction-of-russias-final-yasen-submarine-ulyanovsk/

[79]"China orders four more Mi-171E helicopters": http://www.janes.com/article/72555/china-orders-four-more-mi-171e-helicopters

[80]"Apparent identification of classified Russian military satellite": http://www.janes.com/article/72203/apparent-identification-of-classified-russian-military-satellite

[81]"Russia’s Defense Ministry Discussing Development of VTOL Plane for Advanced Aircraft Carrier": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185423&cat=3

[82]"Rostec Develops Modernized Anti-Submarine Bomb": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185050&cat=3

[83]"Kronstadt unveils latest Russian large UAV concept": https://www.flightglobal.com/news/articles/kronstadt-unveils-latest-russian-large-uav-concept-439483/

[84]"Russia Offers Advanced Reconnaissance UAV for Export": http://www.uasvision.com/2017/07/21/russian-hi-tech-firm-offers-advanced-reconnaissance-drone-for-export/

[85]"More About Russia’s MALE UAV Orion-E": http://www.uasvision.com/2017/07/25/more-about-russias-male-uav-orion-e/

[86]"Russian Helicopters reveals Mi-171Sh-VN gunship": http://www.airforcesmonthly.com/2017/07/25/russian-helicopters-reveals-mi-171sh-vn-gunship/

[87]"Russian Helicopters unveils Mi-171Sh-VN gunship": http://www.janes.com/article/72436/russian-helicopters-unveils-mi-171sh-vn-gunship

[88]"Russian Helicopter Drone for Arctic Exploration Unveiled at MAKS Airshow": http://www.uasvision.com/2017/07/20/russian-helicopter-drone-for-arctic-exploration-unveiled-at-maks-airshow/

[89]"Russia looks to give Kazakhstan MiG-35 workshare": http://www.janes.com/article/72518/russia-looks-to-give-kazakhstan-mig-35-workshare

[90]"Radar MMS details VTOL UAV effort": http://www.janes.com/article/72546/radar-mms-details-vtol-uav-effort

[91]"New Russian Unmanned Helicopter on Show": http://www.uasvision.com/2017/07/27/new-russian-unmanned-helicopter-on-show/

[92]"Vietnam Orders Russian T-90 Tanks": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185524&cat=3

[93]"AK-12 assault rifle passes field tests": http://www.janes.com/article/72007/ak-12-assault-rifle-passes-field-tests

[94]"12 Vehicles Involved In the Trials of the New-Generation Bumerang APC": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185061&cat=3

[95]"Turkey plans to establish buffer zone in Idlib with Russian co-operation in co-ordination with Syrian government offensive": http://www.janes.com/article/72137/turkey-plans-to-establish-buffer-zone-in-idlib-with-russian-co-operation-in-co-ordination-with-syrian-government-offensive

[96]"What the Demise of the CIA’s anti-Assad Program Means": http://smallwarsjournal.com/blog/what-the-demise-of-the-cia%E2%80%99s-anti-assad-program-means

[97]"What the Demise of the CIA’s anti-Assad Program Means": http://smallwarsjournal.com/blog/what-the-demise-of-the-cia%E2%80%99s-anti-assad-program-means

[98]"Suriye'de 10 noktada PKK/PYD'ye ABD desteği": http://aa.com.tr/tr/dunya/suriyede-10-noktada-pkk-pydye-abd-destegi/863161

[99]"Pentagon Irked After Turkey Publishes Map of US Military Posts in N. Syria": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185440&cat=3

[100]"Pentagon: AA'nın Suriye'nin kuzeyindeki ABD askerlerini gösteren haberini Türkiye'ye şikayet ettik": http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-40667829

[101]"Pentagon'dan Suriye'deki ABD askeri varlığına ilişkin açıklama": http://aa.com.tr/tr/dunya/pentagondan-suriyedeki-abd-askeri-varligina-iliskin-aciklama/865217

[102]"Satellites Reveal Secret U.S. Bases Emerging in the Desert": http://www.thedailybeast.com/satellites-reveal-us-military-bases-emerging-in-the-desert

[103]https://twitter.com/M3t4_tr0n/status/883637471057260544

[104]"US-backed forces enter Islamic State stronghold within Raqqa": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/07/us-backed-forces-enter-islamic-state-stronghold-within-raqqa.php

[105]"Battle to Retake Raqqa a Desperate House-to-House Fight": http://smallwarsjournal.com/blog/battle-to-retake-raqqa-a-desperate-house-to-house-fight

[106]"Hezbollah has ‘about 7,000 fighters’ in Syria, US says": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/07/hezbollah-has-about-7000-fighters-in-syria-us-says.php

[107]"Mortar fire kills a Russian soldier in Syria's Hama": http://www.janes.com/article/72290/mortar-fire-kills-a-russian-soldier-in-syria-s-hama

[108]"Ukraine’s Border Guard Deploys Spectator-M": http://www.uasvision.com/2017/07/12/ukraines-border-guard-deploys-spectator-m/

[109]"Ukranian Naval Exercise Sea Breeze 17 Has Started": https://turkishnavy.net/2017/07/15/ukranian-naval-exercise-sea-breeze-17-has-started/

[110]"Sea Breeze 2017 Takes Anti-Submarine Warfare Training to Advanced Level": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185483&cat=3

[111]"Ukraine hosts 17 nations for Black Sea drill Sea Breeze": http://navaltoday.com/2017/07/10/ukraine-hosts-17-nations-for-black-sea-drill-sea-breeze/

[112]"U.K., U.S Send Guided-Missile Warships for Black Sea Sea Breeze 2017 Exercise": https://news.usni.org/2017/07/10/u-k-u-s-send-guided-missile-warships-black-sea-sea-breeze-2017-exercise

[113]"U.S. Special Operations Forces Train with Ukrainian Counterparts": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185552&cat=3

[114]"UK Destroyer Visits Ukraine After Completing Multi-National Naval Exercise": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185589&cat=3

[115]"Antonov Company Suggested New Aviation Projects to be Jointly Developed by Ukraine and USA": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185063&cat=3

[116]"Ukroboronprom Increased Weapons Exports by 25%": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185464&cat=3

[117]"Greek Coast Guard Fired Upon Turkish Flag Merchant Ship": https://turkishnavy.net/2017/07/04/greek-coast-guard-fired-upon-turkish-flag-merchant-ship/

[118]"Minister Discusses Procurement of Fighter Aircraft": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185340&cat=3

[119]"Croatia issues RfP for multirole fighter aircraft": http://www.janes.com/article/72516/croatia-issues-rfp-for-multirole-fighter-aircraft

2015 Kasım ayında bir Su-24 savaş uçağının düşürülmesinin ardından Türkiye – Rusya ilişkileri kopma noktasına gelmişti. Bu gerilim, geçtiğimiz yıl 15 Temmuz darbe girişiminden kısa süre sonra yerini yakınlaşmaya ve ilişkilerin tamirine bıraktı. Bu sürecin en medyatik yansımalarından biri de S400 hava savunma sistemi alımı için yürütülen görüşmeler oldu.

S400, Türk kamuoyunu yalnızca hava savunma sistemi ihtiyacına yönelik alınması düşünülen bir sistem olması nedeniyle ilgilendirmiyor. Bu sistem aynı zamanda Rusya’nın Karadeniz Havzası’nda bir süredir uygulamakta olduğu A2/AD (Anti Access – Area Denial; Erişimi Engelleme / Alan Hakimiyeti) stratejisinin temel unsurlarından biri. Rusya A2/AD’yi, çeşitli uzun menzilli füze sistemleri ile deniz ve hava gücünün modernizasyonu ile Karadeniz’de uygulamakta.

Ve dolayısıyla Karadeniz’de Türkiye ile belli bir mesafeyi korumaya özen gösteren bir rekabet yürütmekte.

Türk Deniz Kuvvetleri bu yıl 27 Mart ile 7 Nisan tarihleri arasında Karadeniz’de “Deniz Yıldızı 2017” adlı geniş kapsamlı bir tatbikat düzenledi. Bu seneki tatbikata on firkateyn, üç korvet, sekiz karakol botu / hücumbot, iki mayın avlama gemisi, dört denizaltı ve üç destek gemisi katıldı. Gerçek mühimmatlarla yapılan atışlara ilaveten Bulgaristan’ın Varna, Romanya’nın Köstence, Ukrayna’nın Odesa, Rusya’nın Novorossisk ve Gürcistan’ın Batum limanları ziyaret edildi.

15 Temmuz’un ardından yaralarını saran Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ve donanmanın ciddi bir gövde gösterisi olma niteliği taşıyordu Deniz Yıldızı. Ancak aynı zamanda karşı kıyıdaki komşuya da bir yanıt idi.

Güney Askeri Bölge Komutanlığı’nın 2016 Eylül ayındaki tatbikatının kapanış konferansında konuşan Rus Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov, Rus Karadeniz Filosu’nun artık Türk Deniz Kuvvetleri’nden daha güçlü olduğunu iddia etmişti. “Türkiye Karadeniz’in efendisi konumundaydı, ancak artık her şey farklı” şeklinde konuşan Gerasimov, Rus donanmasının taarruz menzilinin Boğazlar’a kadar eriştiğini de iddia etmişti. Rus Genelkurmay Başkanı’nın bu sözleri, tam da o günlerde yeniden tesis edilen iki ülke ilişkilerindeki ılımlı havayla tamamen zıt bir tondaydı.

Gerasimov, bahsi geçen konuşmasında özel bir yer ayırdığı ve kabiliyetlerini övdüğü Kalibr füzeleri, S400 hava savunma sistemi ve Bastion kıyı konuşlu gemisavar füzeleri ile birlikte Rusya’nın A2/ADstratejisinin sacayaklarından birini teşkil ediyor. Rusya bir süredir deniz kuvvetlerindeki pek çok farklı muharip gemiyi Kalibr füzeleri ile donatmakta. Bu kapsamda özellikle Karadeniz Filosu için inşa edilen Proje 636.3 Varşavyanka sınıfı denizaltılar, Proje 11356 Admiral Grigoroviç sınıfı firkateynler ve Proje 21631 Buyan-M sınıfı korvetler, Kalibr füzeleri ile donatıldılar (Karadeniz Filosu’ndaki iki Buyan-M korvetin geçtiğimiz Kasım ayında Baltık Filosu’na kaydırıldığını eklemekte fayda var). Ancak yürütülen iddialı gemi inşa programları, Ukrayna’dan gemi gaz türbinleri başta olmak üzere pek çok alt sistemin sevkiyatının durması nedeniyle ciddi zarar görmüş durumda.

Karadeniz Filosu, Rusya’nın Suriye’de yürüttüğü harekâtın merkezinde yer alıyor: Filoya bağlı çıkarma ve destek gemileri, “Suriye Ekspresi” adlı lojistik destek görevi kapsamında bu ülkeye teçhizat, personel ve malzeme taşımakta.

Karadeniz Filosu’nun gemileri aynı zamanda aktif olarak taarruzlarda da görev almakta. 19 Ağustos 2016 günü Doğu Akdeniz’deki Rus görev gücü bünyesindeki, her ikisi de Karadeniz Filosu’na bağlı Buyan M sınıfı korvetler Zeleni Dol ve Serpuhov, Halep’teki el Nusra hedeflerine üç adet Kalibr NK füzesi ateşledi. Aynı bölgeye ertesi ay, 20 Eylül günü de üç Kalibr NK ateşlendi. Kalibr NK taarruzları 15 Kasım’da Doğu Akdeniz’deki Proje 1135.6M sınıfı Admiral Grigoroviç firkateyninden İdlib ve Humus’taki hedeflere atılan üç füze ile devam etti. Filo için inşa edilen B-237 Rostov-na-Donu denizaltısı, Karadeniz’e geçiş yapmadan önce Doğu Akdeniz’de iken 8 Aralık’ta Suriye’deki Rakka’daki bir IŞİD karargâhına dört adet 3M-14K Kalibr PL tipi, denizaltıdan fırlatılan seyir füzesi ateşledi. Bu yılın 31 Mayıs günü, bir başka Proje 1135.6M sınıfı firkateyn olan Admiral Essen Kalibr NK; Proje 636.6 sınıfı Krasnodar denizaltısı ise Kalibr PL füzeleri ile Palmira’daki IŞİD hedeflerini vurdular.

Rusya ayrıca Karadeniz’deki hava gücünü de takviye ve modernize etmekte. Kırım’ın 2014 yılında ilhakından hemen sonra yarımadaya Suhoy Su-27 ve Su-30SM savaş uçakları ile Tupolev Tu-22M3 stratejik bombardıman uçakları konuşlandırıldı. Donanma havacılığına bağlı Su-24MR taktik keşif uçakları, Karadeniz üzerindeki uçuşlarını artırdılar; bu uçaklar sık sık bölgedeki Amerikan gemilerinin yakınında uçarak ABD’nin protestolarının hedefi oldular.

2016 yılında önce Ağustos, ardından da Kasım aylarında Rusya'nın Kırım'ın doğusuna Bastion tipi kıyı konuşlu gemisavar füzeleri konuşlandırdığına dair haberler yer almıştı. Sesten yaklaşık 2.5 kat hızla uçabilen ve deniz hedeflerine karşı 350km civarında bir menzili olduğu kaydedilen Bastion füzesi, 250kg yüksek infilaklı harp başlığı taşıyabiliyor. Seyyar bir fırlatıcı araç ile taşınan füze, kara hedeflerine karşı da kullanılabiliyor. Yine Ağustos ayında Kırım'a konuşlandırılan bir S400 bataryası, personel eğitimlerinin tamamlanmasının ardından bu yıl Ocak ayında faal duruma geçmişti. S400, arama ve takip radarının menzili itibariyle Karadeniz'in neredeyse tamamını; kullandığı füzeler ile de büyük kısmını kapsayabiliyor.

Rus birliklerinin, ilhaktan hemen sonra Kırım'a Iskander tipi taktik balistik füzeleri sevkettiğini eklemekte de fayda var.

Rusya’nın Karadeniz Havzası’ndaki bu yığınağının tek hedefinin Türkiye olduğunu iddia etmek doğru olmaz. Türkiye’ye karşı, 1990’ların başlarında kaybedilen askeri üstünlüğün tekrar kazanılması için yoğun bir çaba olduğu muhakkak. Öte yandan 2008 Savaşı’ndan alınan dersler ile Karadeniz Filosu’nun hareket ve atış kabiliyetinin geliştirilmesine de ağırlık verilmiş durumda. Ancak tüm bu faaliyetlerin öncelikli amacının, “dış güçlerin”, yani özellikle ABD’nin bölgedeki hakimiyetini artırmasını önlemek olduğu not edilmelidir.

Burada ise ilginç bir şekilde, Türkiye ve Rusya’nın çıkarları açısından bir kesişim olduğu görülmekte: Her iki ülke de, Karadeniz’in güvenliğinin, kıyıdaş ülkeler tarafından sağlanması konusunda ortak bir görüşe sahip. Her iki ülke de BLACKSEAFOR’a büyük önem vermekte. Yine her iki ülkenin, Karadeniz’in güvenliğinin teminatı olarak Montrö’yü gördüğü, en azından açık kaynaklara yansıyan beyanlara dayanarak iddia edilebilir.

Dolayısıyla Rusya’nın Karadeniz’de Türkiye’ye karşı “düşük profilli” bir rekabet politikası yürüttüğünü söylemek mümkün. Ülkenin sanayisinin ve ekonomisinin durumu, bu rekabetteki performansını doğrudan etkileyecektir.

Not: Bu makaleyi, Jane's Aerospace Defense and Security Blog'da 01.08.2017 tarihinde yayımlanan "Peshrev over the Black Sea: The silent competition between Turkey and Russia" başlıklı makalemi esas alarak yazdım. Bu konuda daha önce Kırım Haber Ajansı'na verdiğim mülakata da buradan erişebilirsiniz.

Anadolu Ajansı için kaleme aldığım ve 21.08.2017 tarihinde "Kore Yarımadası'nda 'zafer'in bedeli ağır olacak" başlığı ile yayımlanan makalem:

Kuzey Kore ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasında bir süredir devam eden ve özellikle son bir ayda tırmanan gerilim, dünya kamuoyunda bir nükleer savaş endişesine neden oldu. Nükleer silahlara sahip Kuzey Kore’nin ABD ve Güney Kore’ye karşı meydan okuyucu tavrı, birbiri ardına gerçekleştirdiği füze denemeleri ve karşılıklı tehditler, bu son krizin sıcak çatışmaya dönüşme riskini artırdı. Kaygıların, önceki krizlere kıyasla daha yüksek olmasının en önemli nedenlerinden birinin, ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence’in, Kuzey Kore’ye gösterilen “stratejik sabır döneminin” sona erdiğini açıklamış olduğunu iddia etmek mümkün.

Nitekim ABD Genelkurmay Başkanı Joseph Dunford 14-17 Ağustos tarihleri arasında gerçekleştirdiği Çin ziyaretinin son gününde Kuzey Kore'ye askeri müdahalenin "korkunç" olacağı ancak ihtimaller arasında yer aldığı şeklinde bir açıklama yaptı. Dunford’dan kısa süre sonra da Savunma Bakanı Jim Mattis, Kuzey Kore’nin Güney Kore’ye ya da ABD’ya yapacağı bir saldırının ciddi askeri sonuçları olacağını, bu ülkeye karşı askeri seçeneklerin masada olduğunu söyledi. Bu açıklamaların, Kuzey Kore’nin, ABD üslerinin bulunduğu stratejik öneme sahip Pasifik’teki Guam Adası’na füze saldırısı tehdidinden geri adım atmasından sonra gelmesi dikkat çekici.

Bıçak sırtı ateşkes

1950 yılında patlak veren Kore Savaşı 1953 yılında fiilen sona erdi. Ancak hassas bir ateşkes anlaşması ile devam eden süreç, sık sık kriz ve sınırlı ölçekli çatışmalara sahne oldu. Son yaşanana benzer bir restleşmeye 2013 yılında tanık olunmuştu. Kuzey Kore’nin, şubat ayında gerçekleştirdiği nükleer silah denemesinden sonra Birleşmiş Milletler (BM) bu ülkeye yeni yaptırımlar uygulamaya başlamış, ABD de Güney Kore’ye askeri yığınak yapıp tatbikatlar gerçekleştirmişti. Bunun üzerine de Pyongyang yönetimi, Güney Kore ile arasındaki barış anlaşmalarını sona erdirdiğini, iki ülke arasındaki kırmızı hattı ve sınır noktasını kapatacağını açıklamış; Hawaii ve Guam'daki ABD üsleriyle, ABD anakarasını hedef almak üzere top ve füze birliklerine 'savaş durumuna geçme' emri verildiğini duyurmuştu. Nisan ayı boyunca devam eden gerilim, kademeli olarak yatışmıştı.

İki ülke arasında sınır teşkil eden Tarafsız Bölge (Demilitarized Zone; DMZ) boyunca zaman zaman çatışmalar da yaşanmakta. Bunun son örneği, yarımadanın batısındaki Yeonpyeong adlı küçük bir adanın Kuzey Kore topçusu tarafından 2010 Kasım ayında bombalanması idi. Bölgedeki bir Güney Kore atışlı tatbikatını kendisine saldırı girişimi olarak kabul eden Kuzey Kore, adaya ağır bir topçu bombardımanı düzenledi. Güney Kore ordusu da kundağı motorlu obüslerle karşılık verdi, bölgeye savaş uçakları ve savaş gemileri sevketti. Olayda Güney Koreli iki sivil ile iki asker hayatını kaybetti, 22 kişi yaralandı. Bölge 1999, 2002 ve 2009 yıllarında da küçük çaplı çatışmalara sahne olmuştu. 2002'deki çatışmada Kuzey Kore deniz kuvvetlerine ait bir torpido bot batmış, 13 denizci hayatını kaybetmişti.

Şimdiye kadarki krizlerde görüldü ki Kuzey Kore, “brinkmanship” olarak adlandırılan, gerilimi çatışma eşiğine kadar tırmandırma politikasına sıkça başvuruyor. Bunda en önemli etken kuşkusuz, bu ülkenin sahip olduğu, başta nükleer silahlar olmak üzere ateş gücü. Pyongyang, nükleer silahlara ilaveten yoğun bir ateş gücü ve asimetrik tehdit unsurları ile Güney Kore ve ABD üzerinde caydırıcılık sağlamaya çalışmakta. Ülkenin, “Songun” olarak adlandırılan stratejisi uyarınca, orduya tüm ülke yönetimi ve kaynakların harcanmasında birinci derecede öncelik verilmekte. Bu kapsamda da özellikle nükleer teknoloji, topçu, roket ve füze sistemlerine yoğun yatırım yapılmakta. Her ne kadar ordunun sahip olduğu teknolojik seviye ve etkinliği konusunda ciddi şüpheler olsa da Kuzey Kore’nin olası bir çatışmada Güney Kore’ye askeri ve ekonomik anlamda ciddi kayıplar verdirmesi mümkün.

Bu hassas askeri-teknolojik dengede Kuzey Kore’nin kabiliyetlerinin incelenmesi, son krizin seyrini ve olası bir çatışmanın sonuçlarını değerlendirmede yardımcı olacaktır.

Kuzey Kore’nin askeri kapasitesi

Resmî adı “Kore Halk Ordusu” (KHO) olan Kuzey Kore Silahlı Kuvvetleri’nin toplam personel mevcudu 1,2 milyon civarında. Buna ilaveten 5,5-6 milyon mevcutlu “İşçi Köylü Kızıl Muhafızlar” adlı milis gücü de bulunuyor. Dolayısıyla, yaklaşık 25 milyon nüfusa sahip ülkenin dörtte birinden fazlası silah altında. Zorunlu askerlik süresi kara kuvvetleri için 5-12 yıl, deniz kuvvetleri için 5-10 yıl, hava kuvvetleri için de 3-4 yıl. Askerlik hizmetinden sonra 40 yaşına kadar her yıl askeri eğitim alınıyor, 40 yaşından 60 yaşına kadar da milis kuvveti mensubu olunuyor.

KHO’nun envanterinin büyük kısmını, 1950’li yıllardan 1970’li yıllara kadar Sovyetler Birliği ve Çin’den tedarik edilen ya da bunlar üzerinden geliştirilerek yurt içinde üretilen silah, araç ve sistemler teşkil ediyor. Hava, kara ve deniz kuvvetleri ile stratejik füze kuvvetlerinde bulunan araç-gerecin sayılarına ve niteliklerine dair güncel ve kesin bilgilere ulaşmak mümkün değil. Ancak ABD, Japonya ve Güney Kore istihbarat raporları ile açık kaynaklara yansıyan geçit törenleri gibi veriler ışığında bazı değerlendirmeler yapmak mümkün.

Uluslararası Stratejik Çalışmalar Enstitüsü’nün (IISS; International Institute for Strategic Studies) 2016 verilerine göre KHO kara kuvvetlerinin envanterinde 3 bin 500’den fazla ana muharebe tankı ile 560’dan fazla hafif tank ile 2 bin 500’den fazla zırhlı personel taşıyıcı araç bulunuyor. Kara ordusunun ateş gücünün belkemiğini 16 bin’den fazla çekili ve kundağı motorlu obüs ve havan teşkil ediyor. Topçu gücünün en önemli unsurlarından biri, “Koksan” adlı 170mm çapında namluya sahip kundağı motorlu obüs. Bu obüsün azami menzilinin, kullanılan mühimmat tipine bağlı olarak 40 ila 60km olduğu değerlendiriliyor. Bu obüs, İran-Irak Savaşı sırasında İran tarafından da kullanılmıştı. Tank ve zırhlı araç filosu büyük ölçüde Rus ve Çin menşeli, 1960’lı yılların teknolojisine sahip araçlardan oluşmakta. Envanterdeki en modern tank, geliştirilmesine 1990’lı yıllarda başlanan ve ilk kez 2010 yılındaki bir geçit töreninde kamuoyuna gösterilen Pokpung-ho. Bu tanktan yaklaşık 200 adedinin hizmette olduğu değerlendiriliyor.

Genel olarak bir kıyı gücü konumundaki KHO deniz kuvvetleri, modern anlamda harp gemilerine sahip değil. Hizmetteki üç firkateyn ile 35 civarındaki güdümlü füzeli hücumbot 1970’li yılların teknolojisini içermekte. Bu muharip filoyu, 300 civarında irili ufaklı karakol teknesi ve küçük hücumbot destekliyor. Ancak deniz kuvvetlerinin en dikkat çeken özelliği, envanterde bulunan 70 civarında mini denizaltılar. Bu denizaltılar sığ sularda sızma, sabotaj ve mayın dökme faaliyetlerinde kullanılabiliyor; boyutlarına göre bir, iki ya da dört adet ağır torpido taşıyabiliyorlar. KHO donanmasının 2016 Ağustos ayında KN-11 adlı denizaltından fırlatılan balistik füze denemesi gerçekleştirdiğini de eklemekte fayda var: Açık kaynaklara göre KN-11, yeni inşa edilmekte olan Sinpo sınıfı dizel elektrik tahrikli denizaltıların ana silahı olarak hizmete girecek. 2 bin ton deplasmana sahip Sinpo sınıfından bir adedinin inşası devam ediyor, toplam altı adet botun hizmete alınacağı değerlendiriliyor.

KHO hava kuvvetlerinin muharip gücünün neredeyse tamamı 1950’li ve 1960’lı yılların teknolojisine sahip uçaklardan oluşuyor. Sovyetler Birliği’nden temin edilen MiG-15, MiG-17, MiG-19, MiG-21 ve MiG-23 tipi avcı uçaklarının, modern harp sahasında Güney Kore ve ABD’ye karşı bir etkinlik gösterebilmesi olası değil. Hava gücünün en modern unsurları ise 1980’li yıllarda alınan MiG-29 avcı ve Su-25 taarruz jetleri. Ancak aynı deniz kuvvetlerinde olduğu gibi, hava kuvvetlerinde de sabotaj, sızma ve özel kuvvet operasyonlarına yönelik ciddi bir filo mevcut: 200’den fazla hafif ve orta sınıf nakliye uçağı ile 300 civarında helikopter bulunuyor.

Caydırıcılığın ana unsuru roket ve füze gücü

Tüm bu envanter yanında Kuzey Kore’nin caydırıcılığının belkemiğini, roket ve füze gücü teşkil ediyor. 1960’lı yıllardan bu yana balistik füze teknolojisine muazzam kaynaklar ayıran ülkenin, kısa menzilli taktik balistik füzelerden en son denemesi yapılan kıtalar arası balistik füzelere kadar çok geniş bir yelpazede bir envanteri bulunuyor. Kara kuvvetlerinin hizmetindeki 5 bin’den fazla çok namlulu roket sistemi (ÇNRS) gücünün en güçlü unsuru, ilk kez 2014 yılında görüntülenen KN-09. 300mm çapında sekiz adet roket taşıyan KN-09 sisteminin etkili menzilinin 180-200 km civarında olduğu değerlendiriliyor. Bu sistemin öncülü olan M1985 ve M1991 adlı 240mm’lik ÇNRS’lerin etkili menzili ise 60-65km civarında.

Rus yapımı SCUD ve FROG-7 taktik balistik füzelerinin üretimi ile başlayan Kuzey Kore balistik füze programında, en son mayıs ayında deneme atışı yapılan Hwasong 12 füzesi ile 5 bin-6 bin km; temmuz ayında ateşlenen Hwasong 14 füzesi ile de 6 bin-10 bin km arasında bir menzile ulaşılmış durumda. 1998 yılında hizmete giren ve Nodong olarak da bilinen Hwasong-7 füzesi ile tüm yarımada, Kuzey Kore’nin vuruş menziline girmiş bulunuyor.

Kuzey Kore'nin stratejik tercihleri

Kuzey Kore’nin silahlı kuvvetlerinin imkân ve kabiliyetleri ile silahlanma faaliyetleri yakından incelendiğinde, yapılan bazı stratejik tercihler göze çarpmakta. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

1. Asimetri: Kuzey Kore, Kore Savaşı’ndan elde edilen tecrübeler ışığında 1960’ların başından itibaren düzenli (simetrik) savaş doktrininden, asimetrik “halk savaşı” stratejisine odaklanan bir çizgiye yöneldi. Bu kapsamda milis kuvvetleri ve ihtiyaç güçleri yolu ile nüfusun büyük kısmı silahlandırıldı. Ayrıca özel kuvvet ve gerilla harbi ağırlıklı bir teşkilatlanma, donatım ve eğitime geçildi. Bu kabiliyete son dönemde kullanımı hızla artan siber harp taktik ve stratejileri de eklenmiş durumda.

2. Uzaktan vuruş kabiliyeti: Güney Kore’nin başkenti Seul başta olmak üzere büyük kentlerinin ve sanayi merkezlerinin büyük kısmı, DMZ’ye 40-60km mesafede bulunuyor. Tüm bu merkez ve şehirler, Kuzey Kore topçu ve roket sistemlerinin menzili dahilinde. Balistik füzeler ve nükleer harp başlıkları bir yana, sayısı binlerle ifade edilen bu topçu ve roket sistemlerinin eşgüdümlü bir taarruzu veya baraj atışı bile, Güney Kore’nin sanayi ve ekonomisine çok ciddi darbe vurabilecek kapasitede. Kuzey Kore’nin tüm topçu, roket ve balistik füze sistemlerinin seyyar, yani hızla ve kolaylıkla yer değiştirebilecek kabiliyette olduğunu eklemekte fayda var.

3. Niceliğin niteliğe tercihi: Silahlandırılmış nüfusun büyüklüğü bir yana, her ne kadar teknolojik olarak oldukça geride olsa da KHO’nun envanterindeki özellikle kara araçlarının ve topçu sistemlerinin sayısı, etkili bir savunma ve karşı taarruzu imkânsız kılmasa bile oldukça güç kılmaktadır.

Önalıcı saldırının riskleri

ABD ve Güney Kore’nin önalıcı (pre-emptive) bir saldırısı durumunda, bu saldırıya verilebilecek karşılığı da sönümleyebilecek bir savunma duvarı kurabilmesi gerekmekte. Böyle bir saldırının, verilecek karşılığı da baştan törpülemesi gerekecektir. Daha açık bir ifadeyle, ABD-Güney Kore ittifakının, Kuzey Kore’nin yalnızca nükleer silahları ve uzun menzilli balistik füze kabiliyetini değil, aynı zamanda uzun menzilli topçu ve roket gücü ve komuta-kontrol kabiliyetini de büyük ölçüde bertaraf etmesi gerekmektedir. Anılan tüm bu unsurların sayısı ve seyyar nitelikte olmaları, tespit, teşhis ve takiplerini de zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla ABD ve Güney Kore’nin, yarımadanın kuzeyinde hedef tespit ve teşhisini çok geniş bir alanda, tam, kesintisiz ve yüksek süratli bir şekilde gerçekleştirebilmesi gerekmektedir. Bu kabiliyetin korunması, olası bir teyakkuz ya da çatışma sürecinde, barış dönemine göre çok daha zor olacaktır.

Kuzey Kore’nin, topyekûn konvansiyonel bir çatışmada ABD-Güney Kore ittifakına karşı üstünlük kurabilmesi neredeyse imkânsızdır. Ancak yukarıda bahsedilen asimetri, erim kabiliyeti ve niceliksel üstünlükten dolayı olası bir savaşta Pyongyang’ın hasımlarına bir “Pirus Zaferi” sunması mümkündür. Bu nedenle ABD’nin de Kuzey Kore’ye karşı siber ve elektronik harp başta olmak üzere yeni nesil teknik, taktik ve stratejilerini yoğunlaştırması beklenebilir.

Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Gökdeniz havzasında savunma ve güvenlik gündemi
[PDF]

Azerbaycan

Azerbaycan Pakistan'a 10 adet Super Mushshak eğitim uçağı siparişi verdi.[1]

Bulgaristan

TASS haber ajansının haberine göre, yeni savaş uçağı alımı konusundaki gecikmeler sonucunda Bulgar Savunma Bakanlığı, MiG-29 savaş uçaklarının bakım ve onarımı için Rusya'dan destek alınmasını gündemine aldı.[2] Nitekim Bulgar meclisi 17 Ağustos günü yeni uçak alımı konusundaki kararı yıl sonuna kadar erteledi.[3]

Fransız DCNS firmasının Bulgaristan'a EUR400 milyona iki adet Gowind sınıfı korvet teklif ettiği bildirildi.[4]

Ermenistan

Ermenistan, İsrailli Aeronautics şirketinin Azeri askeri yetkililere yapılan bir gösteri sırasında Orbiter 1K kamikaze dron ile Ermeni mevzilerine bir saldırı gerçekleştirdiğini iddia etti. İsrail Savunma Bakanlığı konu ile ilgili bir soruşturma başlattı.[5][6]

Gürcistan

Gürcistan'dan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmiş olan Abhazya'nın Primorskoe köyü yakınlarındaki bir mühimmat deposunda 2 Ağustos günü bir patlama meydana geldi. Olayda, o sırada bölgede olan iki Rus turist hayatını kaybetti, 64 sivil yaralandı.[7]

Irak

Irak güvenlik güçleri Tel Afer'i IŞİD'den temizlemek için 20 Ağustos günü operasyon başlattı.[8] Irak 27 Ağustos gün operasyonun başarıyla tamamlandığını duyurdu.[9]

ABD Dışişleri Bakanlığı 1 Ağustos günü, Irak Deniz Kuvvetleri'ne satılan Swiftships karakol botlarının lojistik desteği için USD150 milyon maliyete bir tamir ve bakım tesisi kurulması için onay verdi.[10]

Suudi Arabistan resmi haber ajansı SPA'da yer alan habere göre, Bakanlar Kurulu'nun haftalık olağan toplantısında, Irak ile Suudi Arabistan arasında işbirliği konseyi kurulması ile ilgili karar taslağının kabul edildiği bildirildi.[11]

İran

İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Hüseyin Bageri, mevkidaşı Orgeneral Hulusi Akar'ın daveti üzerine üç günlük bir resmî ziyaret için 15 Ağustos günü Ankara'ya gitti.[12][13][14][15]

İsrail basını, İran'ın Lübnan ve Suriye'de silah üretim tesisleri kurduğunu iddia etti.[16]

İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, kara kuvvetleri komutanlığına Tümgeneral Abdülrahim Musevi'yi atadı.[17]

İran meclisi 13 Ağustos günü, balistik füze geliştirme programlarına ve Devrim Muhafızları’na ayrılan bütçenin ayrılmasını onayladı.[18][19]

İran'a ait bir İHA'nın 8 Ağustos günü Basra Körfezi'ndeki Amerikan USS Nimitz uçak gemisine inişe geçen bir F/A-18E Super Hornet uçağını taciz ettiği bildirildi.[20][21][22][23]

Russian Helicopters firması 9 Ağustos günü, Kamov Ka-226T hafif genel maksat helikopterinin İran'daki yüksek sıcaklık şartlarında uçabilmesine yönelik testlere başladığını duyurdu.[24][25]

Şehid Babayi Hava Üssü Komutanı General Mesud Ruzhoş, Çin yapımı F-7 savaş uçaklarında kullanılmak üzere geliştirilen "yeni füzelerin ve silahların" denemelerinin başarıyla gerçekleştirildiğini açıkladı.[26]

İran Savunma Bakanlığı, yerli imkânlarla üretilen Fatih sınıfı ilk denizaltının Eylül ayında hizmete gireceğini duyurdu.[27]

İran'ın Airbus ile, Sağlık Bakanlığı için 45 adet sıhhi tahliye modeli; Liman ve Denizcilik İşletmeleri için de üç adet arama kurtarma modeli olmak üzere 48 helikopter alımı için anlaşmaya vardığı bildirildi.[28]

İsrail

İsrail ABD'ye 17 adet daha F-35I savaş uçağı siparişi verdi. Bu son siparişle birlikte İsrail Hava Kuvvetleri'nin teslim alacağı F-35I sayısı 50 oldu.[29]Öte yandan İsrail Hava Kuvvetleri'nin kısa kalkış ve dikey iniş kabiliyetli F-35B ya da F-15'in yeni bir türevinin tedariki seçeneklerini değerlendirdiği bildirildi.[30]

Israel Aerospace Industries (IAI) tarafından İtalya için üretilen OPTSAT-3000 istihbarat uydusu ile İsrail Bilim, Teknoloji ve Uzay Bakanlığı için üretilen İsrail Fransız ortak yapımı Venµs yer gözlem uydusu, Arianespace üretimi Vega roketi ile 1 Ağustos günü Fransız Guyanası'ndan yörüngeye fırlatıldı.[31]

İsrail Hava Kuvvetleri'nin, elindeki CH-53 Yasur ağır nakliye helikopterlerini değiştirmek için Boeing CH-47F ve Sikorsky CH-53K modellerini değerlendirdiği bildirildi.[32]

İsrail Hava Kuvvetleri'ne ait AH-64A tipi bir taarruz helikopteri 7 Ağustos günü Ramon hava üssü yakınlarında düştü. Olayda pilot hayatını kaybederken silahçı ağır yaralı olarak kurtuldu. Kazanın ardından Apache filosunun uçuşları durduruldu. İsrail Apache'leri, rotor pallerindeki çatlakların tespitinin ardından iki ay kadar önce bir süreliğine uçuştan çekilmişti.[33][34][35]

İsrail Hava Kuvvetleri 23 Ağustos günü, hizmete giren Hermes 900 tipi orta irtifa uzun süre havada kalış kabiliyetli İHA'ların göreve tam hazırlık seviyesine ulaştığını duyurdu.[36][37]

İsrail'in, Gazze Şeridi'nde tünellerden geçişleri engellemek için inşa ettiği yeraltı duvarının 2019 yılında tamamlanacağı açıklandı.[38]

Epsilor firmasının İsrail Savunma Bakanlığı ile birlikte tanklar için geliştirdiği yeni nesil lityum iyon pillerin denemelerine başlanacağı bildirildi. Tankların ihtiyaç duyduğu elektrik gücü sağlayacak olan bu pillerin, mevcut güç kaynaklarından üç kat daha fazla enerji sağlayabileceği ve on yıllık hizmet ömrüne sahip olacağı belirtiliyor.[39]

Arjantin'in, İsrail ile Kfir Block 60 tipi savaş uçağı alımı için yürütülen görüşmelerden çekildiği bildirildi.[40]

İsrail Savunma Bakanlığı, Namer zırhlı personel taşıyıcı araçlar için geliştirilen, 30mm top ile donatılmış yeni insansız kule tasarımını tanıttı. Takılması için aracın gövdesinin delinmesi gerekmeyen kulede ayrıca Trophy aktif özsavunma sistemi de bulunuyor.[41]

Kıbrıs

Mısır Savunma Bakanlığı'ndan bir heyetin Rum kesimine gerçekleştirdiği resmî ziyarette GKRY ile Mısır arasında çeşitli askeri işbirliği anlaşmaları imzalandı.[42]

Rum Milli Muhafız Ordusu’nun (RMMO) Yunanistan’dan ikinci el olarak 1996-1997 yıllarında satın alınıp 2010-2011 yıllarında hizmet dışına çıkardığı 54 adet Fransız yapımı AMX-30 tipi tankının imha edileceği bildirildi.[43]

ABD’nin İngiltere ile istişare içerisinde Rum yönetiminin tek yanlı “Münhasır Ekonomik Bölge” ilan ettiği sulara deniz altı fiber optik kablo döşediği ve kabloların Ağrotur İngiliz Askeri Üssü’nde son bulduğuna ilişkin haber, Rum Dışişleri Bakanlığı tarafından doğrulandı.[44]

RMMO ile Yunanistan hava ve deniz unsurları Limasol'da, Salamis 05/17 adlı bir arama kurtarma tatbikatı gerçekleştirdi.[45]

Lübnan

ABD'nin Lübnan ordusuna hibe ettiği 32 adet M2A2 Bradley zırhlı muharebe aracından ilk sekizi, 14 Ağustos günü Beyrut'ta düzenlenen törenle teslim edildi.[46]

Mısır

İsrail basını, Mısır'ın Suriye rejimi ve isyancılar arasında arabulucuk görevine soyunarak bu ülkede daha aktif bir rol oynamaya başladığını iddia etti.[47][48]Öte yandan Suriye Dışişleri Bakanı, Mısır’ın Suriye’ye ekonomik destek vermek suretiyle, iki ülke arasında muhtelif alanlarda işbirliğini takviye etmek istediğini kaydetti.[49] Mısır ordusuna bağlı birliklerin Esed rejimine destek olmak amacıyla Suriye’ye gönderileceği de iddia edildi.[50]

ABD yönetimi, insan hakları ve demokratikleşme alanlarında gelişme kaydedilmemesi gerekçesiyle Mısır'a yapılan askeri yardımın USD95.7 milyonluk kısmını askıya alma, USD195 milyonluk kısmını ise tehir etme kararı aldı.[51]

Mısır'ın Almanya'ya siparişini verdiği dört Tip 209 sınıfı denizaltıdan ikincisi olan S42, 9 Ağustos günü teslim alındı.[52][53][54][55]

Mısır ve Yunan hava ve deniz kuvvetleri 30 Temmuz - 3 Ağustos tarihleri arasında Kahire açıklarında Medusa 1/2017 adlı müşterek tatbikatı gerçekleştirdiler. Tatbikata Yunan Deniz Kuvvetleri'nden Hydra sınıfı Spetsai ve Elli sınıfı Kanaris firkateynleri ile Mısır Deniz Kuvvetleri'nden Mistral tipi Enver el Sedat çıkarma gemisi, FREMM sınıfı Tahya Mısr firkateyni ve yeni hizmete giren Tip 209 sınıfı S41 denizaltısı katıldı.[56][57]

Rusya'nın Mısır Hava Kuvvetleri'ne sene sonuna kadar 15 adet Kamov Ka-52 taarruz helikopteri teslim edeceği bildirildi. Mısır Rusya'ya bu helikopterlerden 46 adet sipariş vermişti. Mistral tipi çıkarma gemilerinde kullanılmak üzere aynı helikopterin donanma türevi için de görüşmeler devam ediyor.[58]

Mısır'ın, Rus Kombat Armouring firması ürünü olan T-98 Kombat 4x4 zırhlı personel taşıyıcı aracın lisans altında üretimine başlamaya hazırlandığı bildirildi.[59]

Mısır Hava Kuvvetleri'ne ait F-7 tipi bir savaş uçağı 12 Ağustos günü Dekahliye'de düştü. Pilot Yüzbaşı Muhammed Adil Şebel hayatını kaybetti.

Romanya

Romanya yönetiminin 2026 yılına kadar, NATO'nun üye ülkeler için Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla'nın %2'si olarak belirlediği savunma harcaması seviyesini koruyacağı bildirildi.[60]

Romen Savunma Bakanı Adrian Tutuianu, ABD'li Bell Helicopter şirketi ile AH-1Z Viper taarruz helikopteri tedariki için bir niyet mektubu imzaladı.[61]

ABD Dışişleri Bakanlığı 18 Ağustos günü Romanya'ya USD1.25 milyara HIMARS topçu roket sistemi satışına onay verdi. Romanya ABD'den 54 adet HIMARS fırlatıcı araca ilaveten 81 adet GMLRS güdümlü topçu roketi, 54 adet ATACMS taktik balistik füze ve 24 adet AFADTS batarya atış kontrol sistemi talep etmişti.[62][63]

Romanya'nın hava sahasının korunması için başlatılan NATO Hava Devriyesi görevi kapsamında Kanada Hava Kuvvetleri'nin gönderdiği dört CF-188 savaş uçağı 20 Ağustos günü Mihail Kogalnicenau Hava Üssü'ne ulaştı. İngiliz Typhoon jetlerinden bu görevi devralan Kanada CF-188'leri Romanya'da dört ay kalacak.[64][65]

Fransız Devlet Başkanı Emmanuel Macron'un Romanya ziyareti sırasında 24 Ağustos günü Airbus Helicopters ile IAR şirketleri arasında H125M helikopterlerinin bakım ve destekleri için 15 yıllık bir işbirliği anlaşması imzalandı.[66]Aynı gün MBDA firması da Romarm ve Electromecanica Ploiesti firmaları ile füze sistemleri alanında işbirliğini içeren mutabakat muhtıraları imzaladı.[67]

Rusya Federasyonu

Rusya'nın GPS sinyallerine karşı Karadeniz bölgesinde artan oranda aldatma / karıştırma uyguladığı, bunun bir sonucu olarak ticari gemi trafiğinin olumsuz etkilendiği iddia edildi.[68]

Savunma Bakan Yardımcısı Yuri Borisov, S-500 stratejik hava ve füze savunma sisteminin 2020 yılında hizmete girmeye başlayacağını açıkladı.[69][70]

KRET şirketi Genel Müdür Yardımcısı Danışmanı olarak görev yapan Vıladimir Miheyev, Rus Hava Kuvvetleri için geliştirilecek altıncı nesil savaş uçaklarında, uçağa gelen füzelerin arayıcı başlıklarını yakabilecek lazer sistemlerinin bulunacağını söyledi.[71][72]Öte yandan RSK MiG şirketinin Genel Müdürü İlya Tarasenko, yeni geliştirilecek ve MiG-41 olarak adlandırılan av - önleme uçağının atmosfer dışında da uçma kabiliyetine sahip olacağını söyledi.[73]

Rus Deniz Kuvvetleri, Proje 885 Yasen sınıfı Severodvinsk denizaltının Barents Denizi'nde gerçekleştirdiği Kalibr seyir füzesi deneme atışının videosunu yayımladı.[74]

Doğu Akdeniz'deki görevini tamamlayan Proje 636.3 Varşavyanka sınıfı Krasnodar denizaltısı 9 Ağustos günü Sivastopol üssüne gelerek Karadeniz Filosu'ndaki görevine başladı.[75]

Rus Hava Kuvvetleri Orgeneral Viktor Bondarev, PAK FA projesi kapsamında geliştirilen savaş uçağının hizmetteki resmi adının Su-57 olacağını açıkladı.[76]

İlyuşin Il-22PP "Porubşçik" elektronik harp uçaüı ilk kez görüntülendi. Il-22P elektronik istihbarat uçağı üzerine geliştirilen Il-22PP uzun mesafeden elektronik karıştırma ve aldatma görevlerinde kullanılıyor.[77]

Rus Hava Kuvvetleri'nin 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana ilk kez kadın savaş pilotu yetiştirmeye başlayacağı bildirildi. [78]

Russian Helicopters, Rus Hava Kuvvetleri için üretilen ilk Mi-28UB taarruz helikopterinin uçuş denemelerine başladı. Mi-28N taarruz helikopterinin çift kumandalı türevi olan ve eğitim maksatlı olarak da kullanılabilen Mi-28UB'den yıl sonuna kadar sekiz adedinin teslim edilmesi planlanıyor.[79][80]

Russian Helicopters şirketine bağlı Kazan Helicopters, Rus ordusu için Mi-38T nakliye helikopterinin üretimine başladı. Rus Savunma Bakanlığı ile Temmuz ayında imzalanan sözleşme kapsamında ilk aşamada iki helikopter üretilerek 2019 yılında teslim edilecek.[81] Firma ayrıca Savunma Bakanlığı ile yeni nesil yüksek hızlı bir muharip helikopter kavramsal tasarımı için de bir sözleşme imzaladı.[82]

SAT Tasarım Bürosu'nun SR-10 jet eğitim uçağının, AR-10 Argument adı verilen muharip kabiliyetli İHA türevi üzerinde çalıştığı bildirildi.[83]

Rus Deniz Kuvvetleri'nin, Kamov Ka-27M denizaltı muharebe helikopterlerini modernize etmeye hazırlandığı bildirildi.[84][85][86]

Rus Hava İndirme Birliklerine (VDV) yıl sonuna kadar 150 adet BMD-4M zırhlı muharebe aracı ve BTR-MDM zırhlı personel taşıyıcı araç teslim edileceği bildirildi.[87]

Rus birliklerinin Suriye'de dronsavar sistemler kullanmaya başladığı bildirildi.[88]

Rus ordusu için Uralvagonzavod tarafından üretilen BMR-3MA ağır zırhlı mayın temizleme aracının teslimatına başlandı.[89]

Uralvagonzavod firması yeni geliştirdiği M-392 adlı hafif obüsü kamuoyuna tanıttı. 40'dan fazla ülke tarafından kullanılan M-30 obüsünün halefi olarak tasarlanan M-392, 122mm çapında namluya sahip ve 1 dakika içinde ateşe hazır hale getirilebildiği belirtiliyor.[90]

Rusya'da düzenlenen Army 2017 fuarı sırasında Rus ve Katar askeri heyetleri, ikili işbirliği konularını görüşmek üzere bir araya geldiler. Basına yansıyan haberlere göre görüşülen konular arasında Katar'a S-400 hava ve füze savunma sistemi ile Pantsir S alçak irtifa hava savunma sisteminin satışı da bulunuyordu.[91]

Hint Deniz Kuvvetleri'nin Rusya'dan teslim aldığı MiG-29K uçak gemisi konuşlu savaş uçaklarında ciddi bakım ve idame sorunları yaşadığı, uçaklar için özellikle iniş kalkışlardaki şoklara dayanım için Rus RSK MiG firmasından iyileştirme talebinde bulunduğu bildirildi.[92] Rus tarafı, söz konusu iddiaları yalanladı.[93]

Rusya ve Endonezya 3 Ağustos günü, Suhoy Su-35 savaş uçağı için bir takas anlaşması imzaladı. Buna göre 11 adet Su-35 uçağı karşılığında Endonezya Rusya'ya palmiye yağı ve kahve gibi ürünler teslim edecek.[94][95][96]Öte yandan Endonezya'nın, deniz piyadeleri envanterindeki BTR-50K zırhlı araçlarını değiştirmek için başlattığı ihalede BT-3F paletli aracının kısa liseye kaldığı bildirildi. Endonezya, bu ihtiyacı için Ukrayna'dan BTR-4 aracı almış ancak yaşanan sorunlardan sonra alım sürecini durdurmuştu.[97]

Şili Hava Kuvvetleri'nin Rusya'dan Beriyev Be-200 amfibi yangın söndürme uçağı almayı değerlendirdiği bildirildi.[98]

Suriye

Suriye rejim ordusunun, General Süheyl el Hasan komutasında 12 Ağustos gecesi, Rus Ka-52 taarruz helikopterlerinin refakatinde Rakka'daki el Kadir köyüne başarılı bir helikopter indirme harekâtı gerçekleştirdiği bildirildi.[99]

Suriye rejim ordusu Ağustos ayı içinde Deyri Zor'a yönelik yürüttüğü harekât kapsamında uyguladığı baskıyı artırdı.[100]

İngiltere, Suriyeli muhaliflere verdiği eğitim desteğini kesme kararı aldı.[101]

Suriye'nin ulusal havayolu şirketi SyrianAir'in İran üzerinden Airbus A340 tipi bir yolcu uçağı aldığı bildirildi.[102]

Irak'ta faaliyet gösteren İran destekli Seyyid'ül Şüheda Tugayları adlı milis gücü, 7 Ağustos günü yaptığı açıklama ile Suriye'nin Irak sınırına yakın Camuna bölgesindeki birliklerine ABD topçusu tarafından ateş açıldığını iddia etti. İddia, ABD tarafından yalanlandı.[103]

Ukrayna

Kuzey Kore'nin denemelerini yeni yaptığı Hwasong 12 ve Hwasong 14 uzun menzilli balistik füzeler için, Ukrayna'dan sıvı yakıtlı motor teknolojisi aldığı iddia edildi. Ukrayna bu iddiaları sert bir şekilde yalanladı.[104][105][106]

Ukrayna ve Birleşik Arap Emirlikleri, güdümlü silah sistemleri, İHA teknolojileri, elektronik harp sistemleri gibi alanlarda işbirliğini öngören bir anlaşma imzaladı.[107]

Ukrayna'nın Pakistan ile bu ülkeye 100 adet T-84 Oplot ana muharebe tankı satışı için görüşmeler yürüttüğü bildirildi.[108]

Ukrayna ve Japonya'nın askeri işbirliği olanaklarının geliştirilmesi konusunda görüşmeler gerçekleştirdiği bildirildi.[109]

Antonov'un önümüzdeki beş yıl içinde en az 70 uçak üretmeyi planladığı, bu planlar dahilinde Türkiye'ye An-178 satışının da öngörüldüğü bildirildi.[110]

Ukroboronprom'a bağlı Kiev Zırhlı Araç Tesisleri, T-72 ana muharebe tanklarına yönelik geliştirdiği T-72AMT modernizasyon çözümünü kamuoyuna tanıttı. Tankın zırh koruması, atış kontrol ve muhabere sistemlerinin yenilendiği çözümde telsiz sistemlerini ASELSAN sağlıyor.[111][112][113]

Bangladeş'in Ukrayna'dan 600 adet Tur-K2 4x4 ve 80 adet Tur-K3 6x6 zırhlı personel taşıyıcı araç almayı değerlendirdiği bildirildi.[114]

Vietnam'ın, hava kuvvetleri envanterindeki Rus yapımı Su-27 uçaklarının bakım onarım kabiliyetlerini geliştirmek için Ukrayna'nın desteği ile A32 adlı ikmal bakım üssüne ilave yatırım yaptığı bildirildi.[115]

Yunanistan

Foreign Affairs dergisinde Elisabeth Braw imzası ile yayımlanan bir makalede, Yunanistan'daki ekonomik darboğazın savunma bütçesi üzerinde oluşturduğu yükün, büyük tank filosunun işletme ve idamesini sıkıntıya soktuğu, bu kapsamda bazı tankların satışa çıkarılabileceği belirtildi.[116]

Yunanistan'ın, hava kuvvetleri envanterindeki F-16 uçaklarının kapsamlı modernizasyonu için Lockheed Martin firması ile görüştüğü bildirildi.[117]

[1]"Azerbaijan to buy 10 Super Mushshak planes from Pakistan": https://www.dawn.com/news/1348734/azerbaijan-to-buy-10-super-mushshak-planes-from-pakistan

[2]"Bulgaria Looks Into Russian Assistance In Combat Aircraft Overhaul": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185817&cat=3

[3]"Bulgarian parliament to review fighter selection process": https://www.flightglobal.com/news/articles/bulgarian-parliament-to-review-fighter-selection-pro-440364/

[4]"Macron might back warship pitch to Bulgaria": https://www.defensenews.com/naval/2017/08/21/macron-might-back-warship-pitch-to-bulgaria/

[5]"Israeli company accused of attacking Armenian military position with suicide drone": http://alert5.com/2017/08/15/israeli-company-accused-of-attacking-armenian-military-position-with-suicide-drone/

[6]"Israeli Kamikaze Drone Maker Carried Out Live Demo on Armenian Army Targets, Complaint Says": http://www.haaretz.com/israel-news/1.806579

[7]"Explosion at munitions depot in Georgia's breakaway region likely to undermine tourism, leading to economically motivated protests": http://www.janes.com/article/72953/explosion-at-munitions-depot-in-georgia-s-breakaway-region-likely-to-undermine-tourism-leading-to-economically-motivated-protests

[8]"Iraqi Forces Begin Offensive to Liberate Tal Afar": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186084&cat=3

[9]"Iraqi Military Reclaims City of Tal Afar After Rapid Islamic State Collapse": http://smallwarsjournal.com/blog/iraqi-military-reclaims-city-of-tal-afar-after-rapid-islamic-state-collapse

[10]http://dsca.mil/major-arms-sales/republic-iraq-follow-technical-support-fots-us-origin-navy-vessels-and-ship-repair

[11]"Suudi Arabistan ile Irak anlaştı": http://www.gazetevatan.com/suudi-arabistan-ile-irak-anlasti-1093524-dunya/

[12]"İran Genelkurmay Başkanı Ankara'da": http://www.milliyet.com.tr/iran-genelkurmay-baskani-ankara-da-gundem-2502430/

[13]"İran Genelkurmay Başkanı'nın Türkiye ziyareti, iyileşen ilişkilerin işareti": http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-40951448

[14]"İran Genelkurmay Başkanı Bagheri’nin Türkiye Ziyareti": http://orsam.org.tr/orsam/DPAnaliz/14494

[15]"Iran and Turkey hold high-level military talks": http://www.janes.com/article/73220/iran-and-turkey-hold-high-level-military-talks

[16]"Iran Building Weapons Factories in Syria, Lebanon, Israeli Media Reports": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186019&cat=3

[17]https://www.arabdefenseindustry.com/content/cmsfiles/bulletin/ADIP-Bulletin_08-17.pdf

[18]"Iran boosts budget for missiles, Revolutionary Guards": http://www.aljazeera.com/news/2017/08/iran-parliament-seeks-boost-missile-funding-170813085026024.html

[19]"Iran lawmakers raise missile, Guard spending to challenge US": https://www.defensenews.com/news/pentagon-congress/2017/08/13/iran-lawmakers-raise-missile-guard-spending-to-challenge-us/

[20]"Iranian UAV prevents F/A-18E Super Hornet from landing on USS Nimitz": http://navaltoday.com/2017/08/09/iranian-uav-prevents-fa-18e-super-hornet-from-landing-on-uss-nimitz/

[21]"USN, Iranian aircraft have 'unsafe' interaction": http://www.janes.com/article/72973/usn-iranian-aircraft-have-unsafe-interaction

[22]"Iranian drone comes within 100 feet of US fighter jet in Persian Gulf": http://abcnews.go.com/International/iranian-drone-100-feet-us-fighter-jet-persian/story?id=49095272

[23]"Statement Regarding Iranian UAV Unsafe and Unprofessional Interaction with US Navy F/A-18E": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185986&cat=3

[24]"Russian Helicopters to Test Ka-226T in Iran": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185954&cat=3

[25]"Russian Helicopters announces Iranian testing programme": http://www.janes.com/article/73048/russian-helicopters-announces-iranian-testing-programme

[26]https://www.arabdefenseindustry.com/content/cmsfiles/bulletin/ADIP-Bulletin_08-17.pdf

[27]"Fateh submarine to join Iranian navy in September": http://www.janes.com/article/72997/fateh-submarine-to-join-iranian-navy-in-september

[28]"İran, uçak ve helikopter alımlarında hız kesmiyor": http://www.kokpit.aero/48-adet-helikopter-alacak

[29]"Israel Finalizes Agreements to Buy 17 More F-35 Jets (excerpt)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186280&cat=3

[30]"Israel weighing interest in STOVL-variant F-35": https://www.flightglobal.com/news/articles/israel-weighing-interest-in-stovl-variant-f-35-439959/

[31]"A Perfect “10” – Arianespace’s Lightweight Vega Orbits OPTSAT-3000 and Venµs On a Milestone Success": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185791&cat=3

[32]"Two defense companies compete to replace Israel's heavy-lift helicopters": http://www.jpost.com/Israel-News/Two-defense-companies-compete-to-replace-Israels-heavy-lift-helicopters-501416

[33]"Israel grounds Apaches after fatal accident": https://www.flightglobal.com/news/articles/israel-grounds-apaches-after-fatal-accident-440071/

[34]"Israel grounds Apaches after fatal crash": http://www.janes.com/article/72942/israel-grounds-apaches-after-fatal-crash

[35]"Israeli Apache helicopter grounding to continue": https://www.flightglobal.com/news/articles/israeli-apache-helicopter-grounding-to-continue-440548/

[36]"Israel Air Force Declares Full Operational Capability of Upgraded Hermes 900 “Kochav”": http://www.uasvision.com/2017/08/24/israel-air-force-declares-full-operational-capability-of-upgraded-hermes-900-kochav/

[37]"Israeli Hermes 900 declared operational": http://www.janes.com/article/73335/israeli-hermes-900-declared-operational

[38]"Israel-Gaza underground wall to be finished in 2019": http://www.janes.com/article/73056/israel-gaza-underground-wall-to-be-finished-in-2019

[39]"Israel to test new hybrid power source for tanks, armored vehicles": https://www.defensenews.com/industry/techwatch/2017/08/23/israel-to-test-new-hybrid-power-source-for-tanks-armored-vehicles/

[40]"Argentina halts talks linked to Kfir buy": https://www.flightglobal.com/news/articles/argentina-halts-talks-linked-to-kfir-buy-440292/

[41]"Israel unveils Namer turret upgrade": http://www.janes.com/article/72722/israel-unveils-namer-turret-upgrade

[42]"Kıbrıs Rum tarafı Mısır ile askeri işbirliğine gidiyor": http://www.kibrisgazetesi.com/kibris/kibris-rum-tarafi-misir-ile-askeri-isbirligine-gidiyor/24829

[43]"RMMO "AMX-30" tanklarını imha edecek": http://www.kibrispostasi.com/index.php/cat/58/news/228017/PageName/GUNEY_KIBRIS

[44]"Rum Dışişleri ABD'nin deniz tabanına kablo döşediğini doğruladı": http://www.kaptanhaber.com/haber/46684/rum-disisleri-abdnin-deniz-tabanina-kablo-dosedigini-dogruladi.html

[45]"Güney Kıbrıs ile Yunanistan'dan ortak tatbikat": http://www.kibrispostasi.com/guney-kibris-ile-yunanistandan-ortak-tatbikat-03082017

[46]"US Delivers Bradley Fighting Vehicles to the Lebanese Army": https://lb.usembassy.gov/us-delivers-bradley-fighting-vehicles-lebanese-army/

[47]"İsrail basını: Suriye'de yeni arabulucu Mısır": http://www.hurriyet.com.tr/israil-basini-suriyede-yeni-arabulucu-misir-40556829

[48] Konu ile ilgili olarak ayrıca bkz: "Yakın Takip: Suriye’de yeni aktör: Mısır": http://medyascope.tv/2017/08/22/yakin-takip-suriyede-yeni-aktor-misir/

[49]"Mısır’dan Suriye’deki Esed Yönetimine Ekonomik Destek": http://misirbulteni.com/misirdan-suriyedeki-esed-yonetimine-ekonomik-destek/

[50]"Sisi’den Esed Rejimine Askeri Destek": http://misirbulteni.com/sisiden-esed-rejimine-askeri-destek/

[51]"Exclusive: U.S. to withhold up to $290 million in Egypt aid": https://www.reuters.com/article/us-usa-egypt-exclusive-idUSKCN1B225F

[52]"Egypt officially receives second Type 209 submarine from German TKMS": http://navaltoday.com/2017/08/08/egypt-officially-receives-second-type-209-submarine-from-german-tkms/

[53]"Egypt Receives Second Type-209 Sub From Germany": http://www.defenseworld.net/news/20200/Egypt_Receives_Second_Type_209_Sub_From_Germany

[54]"Second Type 209 sub handed over to Egypt": http://www.janes.com/article/72972/second-type-209-sub-handed-over-to-egypt

[55]https://twitter.com/Acemal71/status/895247099092140032

[56]"Egyptian, Hellenic Navy in aeronautical drills in the Med": http://navaltoday.com/2017/08/02/egyptian-hellenic-navy-in-aeronautical-drills-in-the-med/

[57]"Egyptian, Hellenic Navy in aeronautical drills in the Med": http://navaltoday.com/2017/08/02/egyptian-hellenic-navy-in-aeronautical-drills-in-the-med/

[58]"Russia to Supply Egypt with 15 Combat Helicopters by End of 2017": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186169&cat=3

[59]https://www.facebook.com/EGYDEFPORTAL/posts/1242892212489912

[60]"Romania Commits to NATO Defense Spending Target Until 2026": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185782&cat=3

[61]"Romania signs preliminary deal to acquire Bell combat helos": https://www.defensenews.com/smr/european-balance-of-power/2017/08/08/romania-signs-preliminary-deal-to-acquire-bell-combat-helos/

[62]"State Dept. clears $1.25 billion HIMARS sale to Romania": https://www.defensenews.com/land/2017/08/18/state-dept-clears-125-billion-himars-sale-to-romania

[63]http://dsca.mil/major-arms-sales/romania-high-mobility-artillery-rocket-systems-himars-and-related-support-and

[64]"Canadian CF-188 Jets Arrive In Romania for NATO’s Enhanced Air Policing Mission": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186123&cat=3

[65]"Royal Canadian Air Force Jets Arrive in Romania for NATO Mission": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186221&cat=3

[66]"Airbus Helicopters and IAR Deepen Strategic Partnership on H215M with 15-Year Agreement": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186233&cat=3

[67]"MBDA Signed a MoU with Romarm and Electromecanica Ploiesti": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186232&cat=3

[68]"Ships fooled in GPS spoofing attack suggest Russian cyberweapon": https://www.newscientist.com/article/2143499-ships-fooled-in-gps-spoofing-attack-suggest-russian-cyberweapon/

[69]"Army-2017: S-500 to enter service in 2020": http://www.janes.com/article/73272/army-2017-s-500-to-enter-service-in-2020

[70]"S-500 Air Defence System to Be Put into Service of the Russian Aerospace Forces After Trials": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186163&cat=3

[71]"Russia’s 6th-Generation Fighter Jet to Get Lasers Capable of Burning Missile Homing Heads": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185821&cat=3

[72]"Russian 6th-generation jet fighter will employ powerful laser weapons to burn enemy missile seekers": http://www.militaryaerospace.com/articles/pt/2017/08/russian-6th-generation-jet-fighter-will-employ-powerful-laser-weapons-to-burn-enemy-missile-seekers.html

[73]"New Russian MiG Interceptor Will Be Able to Operate In Space – Developer’s CEO": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186243&cat=3

[74]"Watch the Russian submarine Severodvinsk test fire cruise missile in Barents Sea": http://navaltoday.com/2017/08/18/watch-the-russian-submarine-severodvinsk-test-fire-cruise-missile-in-barents-sea/

[75]"Russian Kilo-class submarine Krasnodar joins Black Sea Fleet in Crimea": http://navaltoday.com/2017/08/11/russian-kilo-class-submarine-krasnodar-joins-black-sea-fleet-in-crimea/

[76]"Su-57: Russian Air Force chief confirms 5th-gen fighter jet name": https://www.rt.com/news/399291-fifth-generagion-fighter-named/

[77]"Russia reveals Il-22PP special mission aircraft": http://www.janes.com/article/73084/russia-reveals-il-22pp-special-mission-aircraft

[78]"Russia to train female combat pilots": http://www.janes.com/article/73085/russia-to-train-female-combat-pilots

[79]"Russian Helicopters produces first Mi-28UB": http://www.janes.com/article/73276/russian-helicopters-produces-first-mi-28ub

[80]"First Mil Mi-28UB attack helicopter trainers readied for delivery": https://www.flightglobal.com/news/articles/first-mil-mi-28ub-attack-helicopter-trainers-readied-440513/

[81]"Russian Helicopters Started Production of Mi-38T for the Russian Ministry of Defense": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186198&cat=3

[82]"Russian Helicopters Signs Contract on Concept Study of A High-Speed Combat Helicopter": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186240&cat=3

[83]"Russia Develops UAV Based on SR-10 Trainer": http://www.uasvision.com/2017/08/01/russia-develops-uav-based-on-sr-10-trainer/

[84]"Russia prepares for Ka-27M series upgrade": http://www.airforcesmonthly.com/2017/08/23/russia-prepares-for-ka-27m-series-upgrade/

[85]"Russian Helicopters are Ready for Serial Delivery of Modernized Ka-27M Helicopters for the Russian Ministry of Defense": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186150&cat=3

[86]"Modernized Ka-27M helicopters ready for serial delivery to Russian Navy": http://navaltoday.com/2017/08/25/modernized-ka-27m-helicopters-ready-for-serial-delivery-to-russian-navy/

[87]"Russian Airborne Troops receive 150 BMD-4M, BTR-MDM armoured vehicles": http://www.janes.com/article/72884/russian-airborne-troops-receive-150-bmd-4m-btr-mdm-armoured-vehicles

[88]"Russian Forces Deploy Anti-Drone Systems in Syria": http://www.uasvision.com/2017/08/28/russian-forces-deploy-anti-drone-systems-in-syria/

[89]"Russia receives first BMR-3MA heavy mine-clearing vehicles": http://www.janes.com/article/72823/russia-receives-first-bmr-3ma-heavy-mine-clearing-vehicles

[90]"UVZ unveils M-392 light howitzer": http://www.janes.com/article/73075/uvz-unveils-m-392-light-howitzer

[91]"Heads of Military Departments of Russia and Qatar Discussed Issues of Military Technical Cooperation": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186200&cat=3

[92]"Indian Navy wants Russian MiG-29K jets to be ‘ruggedized’": https://www.defensenews.com/land/2017/08/04/indian-navy-wants-russian-mig-29k-jets-to-be-ruggedized/

[93]"Russia refutes claim India unhappy with MiG-29K fighters": http://www.janes.com/article/73018/russia-refutes-claim-india-unhappy-with-mig-29k-fighters

[94]"Indonesia to Barter Coffee, CPO for Russian Jet Fighters": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=185994&cat=3

[95]"Sukhois for palm oil: Russia and Indonesia announce new barter arrangement": https://www.defensenews.com/global/europe/2017/08/08/sukhois-for-palm-oil-russia-and-indonesia-announce-new-barter-arrangement/

[96]"Indonesia outlines details of Su-35 offset programme": http://www.janes.com/article/73295/indonesia-outlines-details-of-su-35-offset-programme

[97]"Indonesia shortlists BT-3F amphibious tracked vehicle from Russia for marines corps": http://www.janes.com/article/73078/indonesia-shortlists-bt-3f-amphibious-tracked-vehicle-from-russia-for-marines-corps

[98]"Chile considers Russian-built amphibious fire-fighting aircraft": http://www.janes.com/article/72863/chile-considers-russian-built-amphibious-fire-fighting-aircraft

[99]"Russia praises Syrian helicopter assault": http://www.janes.com/article/73147/russia-praises-syrian-helicopter-assault

[100]"Analysis: The Syrian regime’s offensive towards Deir Ezzor": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/08/analysis-the-syrian-regimes-offensive-towards-deir-ezzor.php

[101]"UK ceases training Syrian rebels": http://www.janes.com/article/73212/uk-ceases-training-syrian-rebels

[102]"Sanctions Busting, SyrianAir acquires A340 passenger jet via Iran": http://spioenkop.blogspot.com.tr/2017/08/sanctions-busting-syrianair-acquires.html

[103]"IRGC-controlled militia accuses US of strike to hide Islamic State raid near Syrian border": http://www.longwarjournal.org/archives/2017/08/irgc-controlled-iraqi-militia-accuses-us-of-striking-its-positions-to-cover-up-islamic-state-raid-near-iraqi-syrian-border.php

[104]"Ukraine denies selling missile technology to North Korea": http://www.gulf-times.com/story/560148

[105]"Ukraine rocket maker denies leaking know-how to North Korea": https://www.defensenews.com/smr/space-missile-defense/2017/08/15/ukraine-rocket-maker-denies-leaking-know-how-to-north-korea/

[106]"Controversy surrounds assertion that North Korean ICBM engines came from Ukraine": http://www.janes.com/article/73210/controversy-surrounds-assertion-that-north-korean-icbm-engines-came-from-ukraine

[107]"A cooperation between Ukraine and the United Arab Emirates continue": http://ukrinmash.com/en/news/dielieghatsiia_visokogho_rivnia_ministierstva_oboroni_oaie_vidvidala_ukrayinu

[108]"Ukraine in talks to sell Pakistan 100 tanks": https://www.defensenews.com/land/2017/08/09/ukraine-in-talks-to-sell-pakistan-100-tanks

[109]"Japan, Ukraine consider military technology partnership": http://www.janes.com/article/73081/japan-ukraine-consider-military-technology-partnership

[110]"Antonov’un 5 yıllık planında Türkiye de var": http://qha.com.ua/tr/ekonomi/antonov-un-5-yillik-planinda-turkiye-de-var/158327/

[111]"Tank T-72 AMT: Kyiv Armored Plant Implements Combat Experience in ATO Zone": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186003&cat=3

[112]https://pbs.twimg.com/media/DG8-Vj3XcAA82WA.jpg

[113]"Ukraine unveils upgraded T-72AMT main battle tank": http://defence-blog.com/army/ukraine-unveils-upgraded-t-72amt-main-battle-tank.html

[114]"Bangladesh Army To Procure 680 Modified Ukrainian Multipurpose Armored Vehicles": http://www.defenseworld.net/news/20222/Bangladesh_Army_To_Procure_680_Modified_Ukrainian_Multipurpose_Armored_Vehicles

[115]"Vietnam expands MRO capability to support Sukhoi fighters": http://www.janes.com/article/73007/vietnam-expands-mro-capability-to-support-sukhoi-fighters

[116]"Tanking Up in Greece": https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2017-08-07/tanking-greece

[117]"Greece ready to upgrade its F-16 fleet to the Viper level": https://defencegreece.wordpress.com/2017/08/13/greece-ready-to-upgrade-its-f-16-fleet-to-viper-level/

DSEI 2017 fuarı, 12 - 15 Eylül tarihleri arasında Londra'daki ExCeL fuar merkezinde gerçekleştirildi.

DSEI, iki yılda bir düzenlenen ve daha ziyade kara ve deniz sistemlerine odaklanan bir fuar. Hava sistemlerine yönelik olarak ürün ve çözümler, Farnborough Hava Şovu'nda sergileniyor.

Fuarda ev sahibi İngiltere’nin gündemindeki proje ve ihtiyaçlar yanında, özellikle Irak, Suriye ve Afganistan’daki çatışmalar ile gündeme gelen sistem ve çözümlerin inceleme fırsatı vardı. Ayrıca son dönemde artan Rusya tehdidi karşısında savunma bütçelerini artıran ve çok sayıda tedarik ve modernizasyon projesi başlatan Doğu Avrupa ülkelerinin gündemlerini de incelemek mümkündü.

Fuarda çektiğim fotograflara buradan ulaşabilirsiniz.

Notlar

Fuarda sergilenen ürün ve çözümler arasında bazılarındaki sayı ve çeşitlilik dikkat çekiciydi. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

- İnsansız hava araçlarına karşı sistemler
- Balistik koruma ve zırh çözümleri
- Kara araçları
- Ateş destek sistemleri
- C4ISR sistemleri

a.    İnsansız hava araçlarına (İHA) karşı sistemler
Başta rotorlu tiptekiler olmak üzere özellikle mini İHA’lar, IŞİD gibi terör örgütleri tarafından yaygın ve etkin şekilde kullanılmakta. “Dron” olarak da adlandırılan bu araçlar yalnızca keşif – gözetleme görevlerinde değil, “kamikaze” olarak veya hafif bombalarla taarruzi görevlerde de kullanılıyor. Mevcut hava savunma algılayıcı ve silah sistemlerinin bu tip hava araçlarını tespit, teşhis, takip ve imhası ise son derece güç. Bunun en başta gelen nedeni de, bu tip İHA’ların küçük boyutları, boyutlarına göre yüksek manevra kabiliyetleri ile düşük kızılötesi ve radar izleri. Bu nedenle bu sistemlerin önlenmesine yönelik yenilikçi teknoloji ve ürünlerin geliştirilmesi için dünya çapında çok sayıda firma tarafından projeler yürütülmekte.

İngiliz firmaları QinetiQ'in tanıttığı Obsidian, Blighter'ın tanıttığı AUDS ve Kirintec'in tanıttığı Sky Net ile İsrailli Rafael'in sergilediği Drone Dome sistemlerinin ortak özelliği, arama ve takip için ayrı radar ve elektrooptik kameraların bir arada, eşgüdümlü olarak çalıştığı mimariye sahip olmaları. Bunlardan Obsidian'da, aynı firmanın ALARM adlı havan saldırısı ikaz radarı kullanılıyor. Drone Dome ve AUDS'da ayrıca RF köreltici / karıştırıcı bileşen var. Sky Net ise, sabit, araca monteli ve sırtta taşınan modelleri olan bir dronsavar sistem ailesi.

Buradan hareketle, dronsavar / İHA önleme sistemlerindeki eğilimler şu şekilde sıralanabilir:

•    Farklı sistemlerin (arama ve takip radarları, elektrooptik kameralar, karıştırıcı birimler) bir arada ve tümleşik olarak çalışabildiği mimari
•    Ölçeklenebilirlik: Aynı altyapıyı kullanan sistemlerin sabit üs/tesis, araca monteli ya da personel tarafından kullanılabilmesi
•    Kendini kanıtlamış / mevcut teknolojilerin ve / veya ticari (rafta hazır / COTS) ürünlerin kullanımının yaygınlığı

Ayrıca İHA’lara karşı yakın gelecekte bu tür tespit ve takip sistemleri ile birlikte çalışacak şekilde yönlendirilebilir enerji / lazer silahlarının da kullanımının yaygınlaşacağı beklenebilir. Nitekim bu sınıftaki DragonFire sisteminin yakın gelecekte hizmete girmesi bekleniyor. DragonFire yalnızca İHA'lara karşı değil, aynı zamanda gemisavar füzelere karşı gemi özsavumasında da kullanılması, uzun vadede taarruz helikopterlerine de takılması planlanan bir lazer silahı.

b.    Balistik koruma ve zırh çözümleri

Bu alanda sergilenen ürün ve çözümler, üç genel kategoride gruplandırılabilir: Kamu güvenliğine yönelik ürünler, araç zırhları ve personel koruma çözümleri.

Piyade ve özel kuvvet operatörlerine yönelik olarak miğfer, balistik yelek, göz ve işitme koruyucu ekipman gibi ürünlerin çeşitliliği dikkat çekiciydi. Bu çözümlerde ortak paydanın, ağırlığı olabildiğince azaltmak olduğunu gözlemledim. Araç zırh çözümlerinde yalnızca mukavemeti artırıcı değil, farklı tipte el yapımı patlayıcı (EYP) tehditlerine karşı uyarlanabilen; aynı zamanda aktif ve pasif koruma sistemleri ile birlikte kullanılan komple zırh çözümlerine yönelinmiş. Öte yandan RPG tipi roketlere karşı koruma için kullanılan esnek kafes tipi zırhların büyük boyutlu insansız kara araçlarında kullanımı da yaygınlaşmış. Estonyalı MILREM firmasının geliştirdiği robotta, bu sınıftaki bir esnek zırh çözümü sergileniyordu.

c.    Kara araçları

Gerek İngiltere’deki çeşitli kara aracı tedarik ve modernizasyon ihaleleri (MRV-P, Challenger ana muharebe tankı modernizasyonu, Warrior zırhlı araç modernizasyonu, Ajax, MIV, Light Weight (Air Portable) Recovery Capability (LW(AP)RC)) gerekse Ortadoğu’da süren çatışma ve operasyonlardan dolayı fuarda kara araçları ve bunlara dair alt sistem ürünleri büyük yer kaplamıştı.

İngiliz Kara Kuvvetleri için gündemde olan projelere ilişkin sergilenen ürün ve çözümler şunlardı:

General Dynamics tarafından geliştirilmekte olan AJAX zırhlı muharebe aracı ailesi ve bu program kapsamındaki alt sistem ve bileşenler ön plana çıkmıştı. Muharip versiyonu 40mm toplu CT40 kulesi ile donatılan araçtan, farklı konfigürasyonlarda 589 adet tedarik edilmesi planlanmakta.

Warrior zırhlı muharebe araçlarının modernizasyonu için başlatılan WCSP (Warrior Capability Sustainment Programme) kapsamında Lockheed Martin firması, İngiliz iştiraki olan LM UK üzerinden bir teklif sunuyor. Teklif, Warrior araçlarının 20 yıl daha hizmet verebilecek şekilde modern alt sistemler ve yenilenmiş ateş gücü ile donatılmasını içermekte.

Ana muharebe tankı Challenger 2’nin modernizasyon projesi kapsamında Alman Rheinmetall, İngiliz BAE Systems ve Fransız Nexter firmaları, bu yöndeki kabiliyetlerini sergilediler. Sergilenen çözümlerin ortak noktaları, özellikle meskûn mahalde operasyon ağırlıklı asimetrik harp ihtiyaçlarına uygun olarak beka kabiliyeti (ek zırh, aktif/pasif koruma sistemleri), komuta kontrol ve haberleşme sistemlerinde yenilemeler.

Multi Role Vehicle – Protected (MRV-P) mayına karşı korumalı araç ihalesi kapsamında General Dynamic firması, Alman meşeili Eagle 4x4 taktik tekerlekli zırhlı aracın 6x6 versiyonunu, sıhhi tahliye konfigürasyonunda tanıttı. Bu ihaleye yönelik olarak ABD’li Oshkosh firması da JLTV aracını öneriyor.

Mechanised Infantry Vehicle (MIV) 8x8 taktik tekerlekli zırhlı araç programına yönelik olarak Alman Rheinmetall firması Boxer aracını sergiledi. Boxer aracının, Puma zırhlı muharebe aracının kulesi ile donatıldığı bir muharip versiyonu da fuardaydı.

Havadan nakledilebilen kurtarma / istihkâm aracı ihtiyacına yönelik olarak başlatılan Light Weight (Air Portable) Recovery Capability (LW(AP)RC) ihalesi kapsamında İngiliz Supacat firması, Light Weight Recovery (LWR) araç tasarımını tanıttı. Meskûn mahal ve sarp arazi ortamındaki harekâtlarda kullanılmak üzere geliştirilen araç 10.5t ağırlığa sahip.

Fuardaki dikkat çekici bir husus, hafif keşif/devriye aracı ve özel kuvvet intikaline yönelik çok sayıda aracın sergilenmiş olması idi. Bunların başlıcaları şunlar:

•    Polaris Defense (ABD): Dagor 4x4
•    HIPPO Multipower (ABD): HIPPO-X
•    Bowler (İngiltere): RIV
•    Jankel (İngiltere): Fox RRV-x
•    Penman (İngiltere): Metras MRV
•    Supacat (İngiltere): LRV600
•    NIMR (BAE): RIV
•    Streit (Kanada): Gepard ASV

d.    Ateş destek sistemleri

Abu Dhabi’de gerçekleştirilen IDEX 2017 fuarındaki gibi, DSEI’de de modern ateş destek sistemlerinin gündemde olduğu görülüyordu. Bu kapsamda,
•    Atış kontrol ve komuta kontrol sistemleri ile entegre otomatik havan sistemleri (EXPAL EIMOS, Singapore Technologies SRAMS, Elbit Spear Mk2, Patria NEMO gibi)
•    Tekerlekli araca / kamyona monteli obüs çözümleri (Nexter CAESAR 8x8, KMW RCH-155, Yugoimport Aleksandar ve Nora-B52 gibi)
•    Güdümlü obüs ve havan mermileri (IAI Top Gun, Saab Thor, Raytheon Perm ve Excalibur gibi) gibi çözümler dikkat çekmekteydi.

e.    İnsansız kara araçları

Fuarda çok sayıda irili ufaklı üretici tarafından geliştirilen ya da farklı alt sistemlerle entegre şekilde sunulan insansız kara araçlarının (İKA) bulunuyordu. İKA’lar yalnızca keşif gözetleme veya bomba imha gibi klasik görevlerde değil; sıhhi tahliye, elektronik istihbarat, muharebe, iletişim rölesi gibi farklı konfigürasyonlarda da önerilmekteydi.

Rheinmetall firması, muharip kabiliyetli çok fonksiyonlu bir İKA konsepti sergiledi. 750kg ağırlığındaki sistem amfibik kabiliyetli olup 24 saat bağımsız hareket edebilmekte.

f.    Diğer

Komuta kontrol haberleşme ve hedef tespit sistemleri alanında özellikle personel tarafından taşınan hedef işaretleme ve iletişim sistemleri ağırlıktaydı. Tek er modernizasyon sistemleri alanında, Rheinmetall’in sergilediği Gladius çözümündeki gibi, giyilebilen bilgisayarlar, tim içi haberleşme sistemleri, taşınabilir uydu muhabere sistemlerinin gündemde olduğunu; ayrıca yine personel tarafından taşınan lazer hedef işaretleme sistemleri; İHA’lardan alınan görüntünün kullanıldığı ROVER tipi sistemlere yoğun talep olduğunu gözlemledim.

Fuarda İngiliz BMT firması Vidar ve Babcock firması Hydra; Güney Koreli DSME firması ise KSS-III denizaltı tasarımlarını sergiledi. Her üçü de konvansiyonel tahrik sistemine sahip bu tasarımların üçünün de özel kuvvet / deniz komandosu intikal araçlarına uygun tasarıma sahip (Vidar ve Hydra’da bu maksatla özel çıkış tüpü bulunmakta); Hydra ve KSS-III tasarımlarında seyir füzelerine yönelik olarak dikey fırlatıcı tüpleri bulunuyor. Şimdiye kadar münhasıran nükleer tahrikli balistik füze denizaltılarında; balistik füzelerin fırlatılmaları için kullanılan bu tip fırlatıcı tüpler; seyir füzelerinin yaygınlaşması ve boyutlarının küçülmesi ile birlikte konvansiyonel denizaltı tasarımlarında da tercih edilmeye başladı.

İngiliz Deniz Kuvvetleri'nin iki önemli muharip gemi projesi olan Tip 26 ve Tip 31e projelerindeki son gelişmeleri de takip etme fırsatı buldum.

Başlangıçta 13 adet olarak planlanan ancak daha sonra bütçe kesintileri nedeniyle sekiz adede indirilen (ve bir dönem Türkiye'ye de teklif edilmiş olan) Tip 26 Global Combat Ship (GCS) firkateyn projesinde ilk gemi için ilk çelik 20 Temmuz günü kesilmişti. Üretici BAE Systems fuarda geminin güncel tasarımını sergiledi. Dikkatimi çeken bir ayrıntı, modern muharip gemi tasarımlarında neredeyse standart hale gelmiş olan, çok amaçlı kullanılabilen bir alanın varlığı idi. Makette bu alan içinde iki adet standart ISO konteyner ve bir RHIB bot bulunuyordu.

İhale süreci devam eden Tip 31e genel maksat firkateyn projesi ise, İngiltere'nin askeri gemi inşa sektöründe bir strateji değişikliğine gitmesine vesile olacak.

Bugüne kadar askeri gemi inşa projelerinde BAE Systems tek ana yüklenici idi. Bu firmanın iki tersanesinde üretim ve birleştirme işlemleri yapılıyordu. İngiliz Savunma Bakanı tarafından ay başında açıklanan yeni strateji uyarınca, farklı tersaneler tarafından gemilerin farklı kısımları üretilecek, bunlar tespit edilecek yüklenici tarafından birleştirilecek.

Projede öne çıkan adaylar Babcock'un Arrowhead ve BMT'nin Venator 110 tasarımları. Venator 110'un bir türevi Kolombiya'ya da öneriliyor.

Değerlendirmeler

Fuara Türkiye'den SSM öncülüğünde 30'u aşkın kurum ve kuruluş katıldı. İki ülke arasındaki hızla gelişen stratejik ilişkiler göz önüne alındığında, fuarın Türk firmalarının ihracat fırsat ve potansiyelleri açısından büyük önem taşıdığı söylenebilir.

Fuarda, İngiltere'nin son yıllarda yürüttüğü "küçülerek etkinleşme"çalışmalarını yakından incelemek mümkündü. Bilgi - iletişim teknolojilerine, manevra ve ateş kabiliyetine atfedilen büyük önem son derece somut biçimde görülmekteydi. Irak, Suriye ve Afganistan tecrübelerinin, son derece hızlı bir şekilde ürün ve projelere yansımış olduğu görülüyor.

Öte yandan artan Rus tehdidi karşısında Doğu Avrupa ülkelerinin büyüyen savunma bütçeleri ve artan ihtiyaçlarının, bu bölgede savunma pazarında bir hareketliliğe neden olduğu görülüyor. ABD ve büyük Avrupa ülkelerine ilaveten Güney Kore’nin bu pazara yoğun bir hamlesi söz konusu. Nitekim Güney Kore, Polonya ve Finlandiya’da satış başarıları kazanmıştı. Bu ülkenin İngiliz pazarında da hızla artan bir varlığı söz konusudur: İngiliz Deniz Kuvvetleri için inşa edilecek olan destek gemisi projesi bu sürecin katalizörü olmuştu.

Hava savunması oldukça karmaşık ve teknik boyutu derin bir kavram. Bunun nedeni hem hava savunmasına konu tehditlerin (seyir füzeleri, uçaklar, balistik füzeler vb) hem de bunları algılayacak ve önleyecek sistemlerin farklı niteliklere sahip olması. Kamuoyu bu olgu ile yakın zamanda epey hemhal olmuş durumda.

Bu konuya farklı bir açıdan bakış getirebilmek için oldukça basit bir deney yaptım. Bilgisayar ortamında bir simülasyon ile yaptığım bu deney, hava savunmasına dair çok temel bazı kaideleri bir kez daha hatırlattı.

Bu deneyde, bir seyir füzesi saldırısını simüle ettim. Bu füzeyi erken tespit edebilmek için en uygun hava savunma erken ihbar radar ağını kurmaya çalıştım.

Senaryonun ve çıktılarının ayrıntılarına girmeden önce seyir füzelerine kısaca değinmekte fayda var.

Seyir füzesi (“cruise missile”) basitçe, hedefine doğru düz uçuş yaparak giden güdümlü bir mühimmat olarak tanımlanabilir. Çoğu seyir füzesi uçuşunun büyük kısmında alçak irtifada, sabit hızda uçar ve gerekli rota düzeltme manevralarını otomatik pilotu ile kendisi gerçekleştirir. Seyir füzelerinin uçuş irtifası, arazi özelliklerine bağlıdır. Deniz yüzeyi ya da engebesi az olan bir arazi üzerinde irtifa, füzenin tipine göre 100 metrenin altına inebilir. Ancak dağlık, çok engebeli bir arazi üzerinde bu değer daha da artacaktır. Füzenin uçuş hattı boyunca uzanan araziyi takip etmesi için devamlı tırmanma ve dalma manevrası yapması gerekir. Bu nedenle arazi engebesi arttıkça, füzenin yerden irtifası da artar; daha yumuşak bir rota izlemeye başlar. Füzelerin konumlarını ve hedeflerini hassas bir şekilde tespit edebilmeleri için kullandıkları farklı güdüm ve seyrüsefer sistem ve teknolojileri bulunmaktadır.

Modern anlamda ilk seyir füzesi, Almanya tarafından İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru İngiltere’ye karşı kullanılmış olan V-1’dir. “Uçan bomba” olarak da adlandırılan V-1’lerin başarısı, görece düşük hızları nedeniyle sınırlı olmuştur. Ancak savaştan sonra hızla gelişen elektronik teknolojileri ile birlikte bu sınıftaki silahlarda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Nitekim özellikle hassas konum tespit, seyrüsefer ve güdüm – kontrol sistemlerinin geliştirilmeleri ile birlikte 1980’lerden itibaren uzun menzilli havadan, denizden ve denizaltından atılan seyir füzeleri, ABD ve Sovyetler Birliği’nin ana stratejik silah sistemleri arasına girmiştir.

Modern harp sahasında seyir füzelerinin gücü ve etkinliği dünya kamuoyunun gündemine ilk kez 1991 Körfez Savaşı sırasında gelmiştir. Kuveyt’i işgal eden Irak ordusuna karşı ABD tarafından ateşlenen Tomahawk seyir füzelerinin isabet yeteneği ve tahrip edici gücü, bu tür silahların dost birlikleri riske atmadan uzak mesafelerden stratejik ölçekte saldırı yapabilme imkanı verdiğini göstermiştir. Nitekim takip eden yıllar boyunca ABD’nin neredeyse tüm askeri operasyon ve nokta taarruzlarının ana unsuru Tomahawk füzeleri olmuştur. Günümüzde de ABD, Rusya, Çin, Fransa, Hindistan başta olmak üzere çok sayıda ülkede farklı platformlardan (uçak, denizaltı, su üstü gemi, kara bataryası) ateşlenen seyir füzesi geliştirme projeleri yürütülmektedir. Elektronik, bilgisayar ve motor teknolojilerindeki gelişmelere paralel olarak 2,000 – 3,000km’yi aşan menzile sahip, sesten birkaç kat hızlı uçan (hipersonik) seyir füzeleri sahneye çıkmaktadır.

Seyir füzelerinin öne çıkan başlıca nitelikleri şu şekilde özetlenebilir:

1. Barındırdıkları hassas güdüm ve seyrüsefer sistemleri ile yüksek hassasiyet ile hedefi bulup imha edebilirler. Bu sistemlerin geliştirilmeleri ve üretilmeleri zahmetli ve pahalı olsa da, söz konusu füzelerin kullanıldıkları stratejik altyapı, üstyapı ve tesis gibi hedeflere verecekleri zarar karşısında bu maliyet genelde kabul edilebilir sınırların bir hayli altında yer almaktadır.

2.Özellikle uzun menzilli seyir füzeler ile, stratejik önem taşıyan, dolayısıyla güçlü bir şekilde korunan hedefleri, dost birlik ve platformları riske atmadan imha etmek mümkün olmaktadır. Günümüzde, özellikle Batı toplumlarında askeri operasyonlarda gerçekleşen can kayıplarına karşı oluşan yüksek hassasiyet göz önüne alındığında, bu önemli bir artı puandır.

3. Seyir füzelerinin yüksek isabet hassasiyeti ve taşıdıkları yüksek performanslı harp başlıkları, onları aynı zamanda psikolojik bir silah haline de getirmektedir. Farklı istikamet ve irtifalardan gelen çok sayıda seyir füzesinin düşman hava savunma sistemleri tarafından tamamen bertaraf edilmesi çok güçtür. Bu da, seyir füzelerinin caydırıcılık etkisini artıran bir unsurdur.

4. Hassas güdümlü, uzun menzilli seyir füzeleri, geliştirilme ve üretilmeleri için gereken ileri teknoloji nedeniyle, üretici ülke için aynı zamanda önemli bir eşik niteliği taşımaktadır. Bir seyir füzesi için hedef tespit edebilecek algılayıcı sistemleri ve bu hedefleri çok uzun mesafelerden yüksek isabet yüzdesi ile vurabilecek bir füzeyi üretebilmek, gelişmiş bir sanayi ve teknoloji kapasitesi gerektirir.

Dolayısıyla bu yönleri itibariyle seyir füzeleri, sadece bir silah sistemi olarak değil, aynı zamanda siyasi, psikolojik ve teknolojik bir unsur olarak değerlendirilmelidir.

Senaryonun Modellenmesi

Bu senaryoda, bir seyir füzesinin mümkün olan en erken şekilde tespit edilebilmesi için en uygun çözümün ne olduğunu uygulamalı olarak göstermeye çalıştım.

Senaryoyu modellerken, AGI firmasının ürünü olan STK (Systems Tool Kit) programının 11.2.1 versiyonunu, deneme lisansı ile kullandım. STK, karmaşık geometrik ve fiziksel modeller kullanarak platform ve sensör modellemesi yapabilen bir yazılım. Havacılık ve uzay sanayiinde görev ve senaryo simülasyonu ve analizinde yoğun olarak kullanılıyor.

Senaryoda, STK yazılımının eğitim dosyaları içinde bulunan ve jenerik bir araziyi kullandım. Afganistan’da geçen hayali bir senaryo için üretilmiş bu arazi verisi, radarların kapsama alanını hesaplarken gerekli olan engebeyi sağlayacak. Bu arazi, kabaca 277km x 177km büyüklüğünde.

Her ne kadar yazılım platform geometrileri ve kullanılan sensörlerin karmaşık ve yüksek detaylı modellenmesine olanak sağlasa da, ben oldukça basit bir seviyede çalıştım. Bir radarın tüm çalışma parametreleri (frekans, bant genişliği, anten dönüş hızı vb) modellenmesi mümkün. Ancak ben basitlik adına tüm hesaplamaları geometrik seviyede tuttum. Başka bir deyişle bu senaryoda bir radarın kapsama alanı, bir noktadan dışa doğru 360 derece çıkan doğruların herhangi bir engel ile (arazi engebesi) kesilip kesilmediğinin hesaplanmasından ibaret.

Tehdit olarak, Rus yapımı havadan ateşlenen bir seyir füzesi olan H-55'i (NATO kodu AS-15 "Kent") kullandım (Kh-55). Seyir füzeleri hedefe varırken bir uçak gibi düz uçuş yaparlar. Füzenin ortalama uçuş hızını 950km/saat olarak aldım. Karmaşık aerodinamik modellemelerle uğraşmadım. Yalnızca rota noktaları (waypoint), hız, irtifa değerlerini girdiğim nesnenin uçuşunu ve rotasını yazılım hesapladı.

H-55, 100 – 110m civarında bir irtifaya kadar inebiliyor. Ancak seyir füzeleri, bu kadar alçak irtifaları ancak deniz ya da çok az engebeli arazi üzerinde koruyabilir. Senaryodaki arazi son derece sarp. Bu nedenle bir seyir füzesinin yerden bu kadar alçak bir irtifada uçuş yapabilmesi mümkün değil. Bu nedenle senaryoda füzenin uçuş irtifasını ortalama 700m olarak belirledim. Böylelikle füze olabildiğince alçaktan ve yumuşak bir şekilde araziyi takip edebiliyor. Arazinin kuzeydoğusundan giriş yapan füzeye, yaklaşık olarak bir vadi boyunca uçacak şekilde bir rota belirledim. Hedef ise senaryo bölgesinin güneybatı ucunda.

Füzenin başlangıç konumu ile hedef arasındaki mesafe kuş uçuşu yaklaşık 300km. Füze, izlediği rota boyunca yaptığı manevralar nedeniyle toplam yaklaşık 440km kat ediyor. Toplam uçuş süresi yaklaşık 20 dakika (19:59 dakika).

Senaryoda ilk olarak tek bir erken ihbar radarı (Radar 1) yerleştirdim. Radarı, senaryo sahasını yatay olarak ikiye bölen hattın güney kesiminde, orta bölgeye yakın en yüksek tepenin üstüne yerleştirdim. Radarın antenini 360 derece kaplama sağlayan, sabit tipte modelledim. Daha gerçekçi olması için anten dönüş hızı ve taranan sektörün de tanımlanması mümkün.

Hesaplama yaptırınca, radar ufku ve arazi engebesinden dolayı radarın kapsama alanında ciddi açıklar olduğu hemen görülüyor. Nitekim bu durum, radarın hedefi tespit ve takip performansına da yansıdı:

Bu rapora göre Radar 1, uçuşu boyunca hedefi toplam 16 kez “görüyor”. Yani başka bir deyişe Radar 1 adlı nokta ile Kh-55 adlı nokta arasında 16 kez temas sağlanıyor. İlk temas (ilk tespit), yaklaşık 153km mesafede gerçekleşiyor, ancak yaklaşık 1 saniye gibi çok kısa bir süre sürüyor. İkinci temas 13 saniye sonra, bu sefer 6 saniyeye yakın bir süre korunabiliyor. Arazi engebesi nedeniyle temas süreleri oldukça istikrarsız: 135 saniyelik bir temastan ancak 7 dakika sonra 8 saniyelik bir takip yapılabiliyor.

Çok kötü bir performans sayılmayabilir, ancak Hedef çevresindeki hava savunma sistemlerine yeterli erken ihbarı sağlamaya yeter mi, şüpheli. Zira takip sık sık kesiliyor ve füzenin doğrultusunu / muhtemel hedefini kestirmeye yetecek netlikte takip ancak sonlara doğru mümkün oluyor. Bu durum, aşağıdaki şekilde daha net görülüyor (Füzenin rotası boyunca koyu ile çizilmiş kısımlar, radar tarafından takip edildiğini gösteriyor).

Erken ihbar kabiliyetini geliştirmek için senaryoya ikinci bir radar ekledim (Radar 2). Bu radarı, ilk radarın karşısına, yine yüksek bir tepenin üstüne koydum. İki radarın birlikte oluşturduğu “ağın” toplam tespit ve takibi bir nebze daha iyi:

Radar 2’nin tek başına füzeyi takip performansı çok parlak değil:

Radarların bu durumunu en net açıklayan grafikler ise aşağıda:

Bu grafiklerde, radarların çevresindeki arazi profili görülüyor. Takip sayı ve süresini artırmak için her iki radarı da el ile sayısız farklı konuma yerleştirerek simülasyonu tekrar tekrar koşturdum. Denemelerimde çok daha iyi sonuçlar elde etmedim, hatta bazılarında radarlardan en az biri füzeyi hiçbir zaman görmüyordu!

Seyir füzesinin erkenden tespit edilmesi ve uzun süre takip edilebilmesi için radarın konumlandığı yüksekliği artırmanın şart olduğu görülüyor. Bu durumda,

- Radarlar, çok yüksek direklere monte edilebilir,

- Aerostat benzeri balonlara radarlar takılarak yüksekten tarama sağlanabilir,

- Havadan erken ihbar ve kontrol (HEİK) uçakları denkleme dahil edilebilir.

Ben senaryoda üçüncüsünü seçerek bir HEİK uçağı modelledim.

Senaryoda dahil ettiğim HEİK, sabit 855km/saat süratte ve deniz seviyesinden 10,000m irtifada düz uçuş yapıyor. Uçağın radarının tespit menzilini 250km olarak belirledim. Basitlik adına anten dönüş hızı ve sektör taraması yapmadım; yani uçağın radarı, uçak merkezli 250km yarıçaplı bir daireyi taramakta. Uçak, senaryo sahasının sağ kısmında, geniş bir yay çizecek şekilde, 24 dakikalık bir uçuş gerçekleştiriyor.

HEİK’in bu basit hava savunma erken ihbar ağına dahil olmasının yarattığı sonuç çok çarpıcı:

Füze, uçuşunun tamamına yakın bir kısmında kesintisiz olarak takip edilebiliyor. HEİK, neredeyse radarının azami menzilinden tespit ettiği füzeyi tüm rotası boyunca takip ediyor.

Peki seyir füzesi yerden 700m değil de söz gelimi 3,000m irtifada uçuyor olsaydı sonuç ne olurdu?

Bu durumda yalnızca Radar 1 tek başına bile füzeyi uçuşunun büyük kısmında takip edebiliyor:

Ama ne yazık ki seyir füzeleri bu kadar merhametli değiller.

Bu basit simülasyonda radarların gerçekçi modellemesi, füzenin radar kesit alanı, füzenin ve HEİK uçağının aerodinamik modellemesi, arazi ve atmosfer koşullarının radarların performanslarına etkisi yer almıyor. Yani bu simülasyon aslında tamamiyle geometrik bir hesaplamalar bütünü. Ancak bu haliyle bile hava savunma ve erken ihbar konularına dair bazı önemli çıkarımlar yapmamızı sağlıyor:

Sonuçlar

1. Hava savunmasına yönelik erken ihbar ve ikaz radarlarının konumlarının seçilmesi son derece karmaşık bir problemdir. Yerleşim sırasında muhtemel tehditlerin yönü, çevredeki doğal (ağaç örtüsü, arazi engebesi vb) ve yapay (binalar, rüzgar türbinleri, enerji nakil hatları vb) engeller ile atmosfer koşulları hesaba katılmalıdır.

2. Erken ihbar ve ikaz kabiliyetini geliştirmek için birden fazla algılayıcı bir arada, uyum içinde ve birbirini tamamlayıcı şekilde bir ağ ortamında çalışmalıdır.

3. Hava savuma erken ihbar ağına hava konuşlu algılayıcıların eklenmesi, erken tespit ve takip açısından büyük önem taşımaktadır.

4. Çok alçaktan uçan seyir füzeleri ve uçaklar, hava savunması için büyük tehdittir. Arazi engebesi, yoğun kentsel yerleşim, doğal ve yapay engeller nedeniyle özellikle karasal radarlar tarafından erken tespitleri zordur.

5. Hava savunma sistemlerine tehdidi önleme için yeterli reaksiyon süresini kazandırmak için, çok sayıda farklı kara ve hava konuşlu algılayıcı sistemin bir arada, eşgüdümlü şekilde çalışması gerekmektedir. Bu sistemlerin topladıkları verilerin birleştirilmesi ile erken ihbar ve ikaz yeteneği kazanılır. İster hava savunma sisteminin kendi radarı olsun ister erken ihbar radarı olsun, tek başına (stand-alone) çalışan radarların özellikle seyir füzeleri ve alçaktan uçan uçak, İHA gibi hedefleri erken tespit etme ve önleme şansları son derece düşüktür.

Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Gökdeniz havzasında savunma ve güvenlik gündemi
[PDF]

Arnavutluk

Arnavutluk Savunma Bakanlığı'ndan 5 Eylül günü yapılan bir açıklamada, ABD'nin sağladığı USD12 milyonluk askeri yardım kapsamındaki 248 HMMWV taktik tekerlekli araçtan ilk altısının teslim alındığı bildirildi.[1]

Azerbaycan

Türk ve Azeri hava kuvvetleri 18 - 30 Eylül tarihleri arasında Azerbaycan'da TurAz Kartalı 2017 adlı tatbikatı gerçekleştirdiler. Tatbikatta her iki ülkeden toplam 30 uçak ve helikopter görev aldı.[2][3][4][5][6]

Azeri ordusu 18 - 22 Eylül tarihleri arasında 15,000 asker, 150 tank ve zırhlı araç ile 120 topçu ve füze sisteminin yer aldığı geniş kapsamlı bir tatbikat gerçekleştirdi.[7][8][9]

İsrail Savunma Bakanlığı'nın, Azeri askeri yetkililerine yapılan bir tanıtım sırasında Ermeni mevzilerine saldırı gerçekleştirdiği iddia edilen Aeronautics'in Azerbaycan'a ihracat iznini iptal ettiği bildirildi.[10]

Bulgaristan

Bulgar meclisinde yeni savaş uçağı alım ihalesini soruşturmak için kurulan komisyon, ihalenin yeniden açılması çağrısında bulundu. Komisyon raporunda Portekiz – ABD ikinci el F-16 teklifinin elenme şeklinin haksız rekabet yarattığı belirtildi. [11][12]

Bulgaristan ve Romanya'nın deniz kuvvetlerinin modernizasyonu kapsamında yeni korvet tedarik çalışmasına başladıkları, bu kapsamda Fransız Naval Group'un (eski adı ile DCNS) Gowind tasarımının öne çıktığı bildirildi.[13]

Bulgar hükümetinin, özelleştirilmesinin üstünden 12 yıl geçtikten sonra mühimmat üreticisi Dunarit'i yeniden devletleştireceği bildirildi.[14][15]

Bulgar savunma firması Optix, İngiltere'nin başkenti Londra'da düzenlenen DSEI 2017 savunma fuarında, yeni geliştirdiği dronsavar sistemini tanıttı. Taşınabilir nitelikteki sistem RF arayıcı ve karıştırıcı birimlerden oluşuyor; RF, telemetri, GPS/GLONASS sinyallerini 1,500 - 2,000m menzilden karıştırabiliyor.[16][17]

Irak

Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak merkezi hükümeti ve bölge ülkelerinin sert tepkilerine rağmen 25 Eylül günü bağımsızlık için bir referandum gerçekleştirdi. Referandumda bağımsızlık için %93 oranında "evet" oyu çıktığı açıklandı.[18][19][20][21]Öte yandan referandum öncesi Türkiye'nin Habur sınır kapısı yakınlarına konuşlandırdığı mekanize birliklerin başlattığı geniş kapsamlı tatbikata, 25 Eylül günü Irak özel kuvvetleri de katıldı.[22][23][24]

Irak hükümeti 31 Ağustos günü Tel Afer'in IŞİD'den temizlendiğini duyurdu.[25][26][27]

Irak güvenlik güçleri 21 Eylül günü Havice'nin temizlenmesine yönelik harekât başlattı.[28]

ABD Savunma Bakanlığı 28 Eylül günü, FMS kapsamında Irak ordusuna satılacak altı adet ScanEagle İHA'sı için Insitu şirketi ile USD7.758 milyon tutarında bir sözleşme imzaladığını duyurdu.[29]

Irak Hava Kuvvetleri için üretilen bir F-16IQ, 5 Eylül günü ABD'nin Arizona eyaletine bağlı Tucson'da eğitim uçuşunda düştü. Olayda uçaktaki Iraklı pilot hayatını kaybetti.[30][31]

İran

İran 23 Eylül günü çoklu harp başlığı taşıyabilen 2,000km menzilli Hürremşehir adlı balistik füzenin denemesini gerçekleştirdiğini duyurdu.[32][33][34][35]

Hatem'ül Enbiya Hava Savunma Üssü Komutan Yardımcısı Ebülfeyz Seferi Rad, Rusya'dan alınan S-300 (NATO kodu SA-10 "Grumble") hava savunma sisteminin İran hava savunma ağına entegrasyonunun tamamlandığını açıkladı.[36] Sistem 25 Eylül günü ilk kez kamuoyuna sergilendi.[37]

İran Devrim Muhafızları'nın Suriye'nin doğusundaki IŞİD hedeflerine Şahid 129 tipi silahlı İHA'larla gerçekleştirdiği taarruzları artırdığı bildirildi.[38]

Russian Helicopters firmasının Kamov Ka-226T hafif genel maksat helikopterinin İran'daki yüksek irtifa - sıcak iklim testlerini tamamladığı bildirildi.[39]

İsrail

Almanya'dan yapılan yeni denizaltı alımında yolsuzluk soruşturması kapsamında İsrail polisi, üst düzey donanma subaylarının da aralarında olduğu altı kişiyi 3 Eylül günü gözaltına aldı.[40]

İsrail Hava Kuvvetleri için sipariş verilen F-35I Adir savaş uçaklarından ikisi 14 Eylül günü Nevatim Hava Üssü'ne inerek hizmete girdi. 908 ve 909 seri numaralı bu uçakların teslimatıyla birlikte İsrail'in elindeki F-35I sayısı yediye yükseldi.[41][42]

İsrail ordusundan 18 Eylül günü yapılan açıklamada ülkedeki ilk daimi ABD askeri üssünün faaliyete geçtiği duyuruldu. İsrail Hava Kuvvetleri Hava Savunma Akademisi bünyesindeki üssün, iki ülkenin hava savunma konusundaki işbirliğine katkı sağlayacağı belirtildi.[43][44]

İsrail Hava Kuvvetleri'nden 18 Eylül günü yapılan açıklamada, Iron Dome hava savunma sistemi ile donatılan ikinci hava savunma taburunun ülkenin kuzeyinde göreve başladığı bildirildi.[45]

İsrail ordusuna ait bir PATRIOT hava savunma bataryasının 19 Eylül günü Suriye sınırı boyunca yer alan askerden arındırılmış bölgeye giren bir İHA'yı vurarak düşürdüğü bildirildi. İsrail ordusundan yapılan açıklamada İran yapımı İHA'nın Hizbullah'a ait olduğu ve Şam'dan havalandığı belirtildi.[46][47][48][49]

İsrail Hava Kuvvetleri'nden emekliye ayrılan F-16A/B savaş uçaklarının Elbit Systems ve Israel Aerospace Industries (IAI) tarafından kapsamlı bir modernizasyona tabi tutulduktan sonra satışa çıkarılacağı bildirildi.[50]Öte yandan Elbit Systems şirketi 29 Ağustos günü, "bir Asya-Pasifik ülkesinin" F-5E/F savaş uçaklarının modernizasyonu için USD93 milyonluk bir sözleşme imzaladığını açıkladı. Modernizasyon kapsamında başüstü gösterge, yeni nesil kokpit göstergeleri, silah yönetim ve seyrüsefer sistemleri ile DASH IV kaska monteli görüş sistemi bulunuyor.[51][52]

IAI firması, Harop adlı dolanan mühimmatın savaş gemilerinden ateşlenebilecek bir modelini tanıttı.[53][54]

Elbit Systems tarafından geliştirilen SkyLark 3 İHA sisteminin, testleri tamamlayarak göreve hazır hale geldiği açıklandı. 40kg azami kalkış ağırlığına sahip olan Skylark 3 6 saat havada kalabiliyor.[55]

APG şirketi, Peres adlı dört elektrik motorla tahrik edilen tilt rotorlu bir İHA'yı tanıttı. Azami kalkış ağırlığı 220kg ve faydalı yük kapasitesi 20kg olan Peres'in havada kalış süresi 12 saat olarak veriliyor.[56]

Elbit Systems, İngiltere'nin başkenti Londra'da düzenlenen DSEI savunma fuarı sırasında Seagull insansız deniz aracı ile bir gösteri gerçekleştirdi. Gösteride, uydu muhabere sistemi (SATCOM) üzerinden İsrail'in Hayfa limanındaki bir Seagull deniz aracı, Londra'daki fuar alanında bulunan komuta kontrol sistemi ile yönetildi.[57]

İsrail ordusunun, ABD'nin dile getirdiği siber güvenlik endişelerine karşı Çinli DJI firmasının ürettiği İHA'ları kullanmaya devam edeceği bildirildi. DJI üretimi Mavic ve Matrice 100 dört rotorlu İHA'ları, İsrail ordusu birliklerince yaygın olarak kullanılıyor.[58]

IAI şirketi 5 Eylül günü, HF bandında çalışan yeni nesil bir muhabere dinleme (COMINT) - kestirme (DF) sistemi geliştirdiğini açıkladı. ELK-7065 adlı sistemin kara ve deniz platformlarında kullanılabildiği bildirildi.[59]

Kıbrıs

Rum Milli Muhafız Ordusunun (RMMO) 2020 yılına kadar sürecek yeni bir geniş kapsamlı silahlanma programı başlattığı bildirildi. Program kapsamında İsrail'den bir adet karakol gemisi, Tavor piyade tüfekleri alımı ile Mi-35 taarruz helikopterlerinin modernizasyonu ve İHA tedariği bulunuyor.[60]

RMMO için İsrail'e siparişi verilen karakol gemisi 18 Eylül günü İsrail'in Hayfa kentindeki Israel Shipyards tersanesinde denize indirildi. 2015 Aralık ayında siparişi verilen 430t deplasmana sahip geminin yıl sonunda hizmete girmesi planlanıyor.[61][62]

RMMO Komutan Yardımcısı Tümgeneral Andreas Markidis’in görev süresi altı ay daha uzatıldı.[63]

Rum Savunma Bakanı Hristoforos Fokaidis 12 Eylül günü İsrail'i ziyaret etti. Görüşmede iki taraf arasındaki askeri eğitim ve savunma işbirliği konuları ele alındı.[64]

26 Eylül günü Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuzey Kıbrıs Türkiye Cumhuriyeti (KKTC) Hükümeti arasında, KKTC'de kurulacak olan Kent Güvenlik Yönetim Sistemi (KGYS) ve sınır kapılarında yapılacak güvenlik arttırıcı çalışmalara ilişkin işbirliği protokolü imzalandı.[65]

Mısır

Mısır Savunma Bakanı Sıdkı Subhi Güney Kore’ye resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Bakanın ziyaretinde Mısır - Güney Kore savunma sanayii işbirliği konuları görüşüldü.[66] Ziyaretle ilgili Güney Kore basınının haberlerine göre bu ülkeye bir ziyaret gerçekleştiren Subhi, ülkesinin Kuzey Kore ile her türlü askeri işbirliğini askıya aldığını açıkladı.[67] Geçtiğimiz Ağustos ayı sonunda Mısır açıklarında seyreden Kamboçya bandıralı bir yük gemisinde Mısır'a teslim edilmek üzere hazırlanmış Kuzey Kore yapımı çok sayıda silah ve mühimmat ele geçirilmişti.[68]

Öte yandan Mısır Savunma Bakanlığı 15 Eylül günü Güney Kore'den bir adet ikinci el savaş gemisi alınacağını duyurdu. Jane's Defence Weekly'nin 19 Eylül tarihli haberine göre söz konusu gemi, Po Hang sınıfı bir korvet.[69]

Fransız Naval Group şirketi, Mısır Deniz Kuvvetleri için inşa edilen GOWIND 2500 sınıfı el Fateh korvetini 22 Eylül günü teslim etti.[70][71][72][73]

Romanya

Romen havacılık ve uzay sanayii araştırma merkezi INCAS, İtalyan Leonardo firmasından Vixen 500E tipi AESA radarı satın aldı. Radar, teknoloji gösterimi amacıyla tadil edilecek bir Romen yapımı IAR-99 eğitim ve taarruz uçağında denenecek.[74][75][76]

Rusya Federasyonu

Rus ve Belarus silahlı kuvvetleri 14 - 30 Eylül tarihleri arasında Belarus’da Zapad 2017 adlı geniş kapsamlı bir tatbikat gerçekleştirdi.[77][78][79][80][81] Tatbikat sırasında 17 Eylül günü Lujski atış sahasında bir Ka-52'den ateşlenen roketler, gözlemcilerin bulunduğu alana isabet etti. Olayda iki kişinin hayatını kaybettiği bildirildi.[82]

Rus Savunma Bakanlığı bütçesinde 2018 yılında %5 kesintiye gidileceği bildirildi.[83]

5 Eylül günü Doğu Akdeniz'deki Admiral Essen firkateyni ile Veliki Novgorod ve Kolpino denizaltıları, Suriye'deki IŞİD hedeflerine Kalibr seyir füzeleri ateşledi.[84][85][86]Öte yandan Rus Hava Kuvvetleri'ne ait Tupolev Tu-95MS tipi ağır bombardıman uçakları 26 Eylül günü Suriye'deki IŞİD hedeflerine 12 adet H-101 seyir füzesi ateşledi.[87][88]

Suriye'de görevli Tümgeneral Valeri Asapov, 24 Eylül günü Deyri Zor'da IŞİD ile çatışmalar sırasında hayatını kaybetti.[89]

Rus ve Çin donanmaları Vladivostok'ta 18 - 26 Eylül tarihleri arasında Naval Interaction 2017 adlı müşterek deniz tatbikatını icra ettiler.[90][91][92]

Rosoboroneksport firmasının elindeki siparişlerin toplam tutarının USD44 milyara ulaştığı bildirildi.[93]

12 Eylül günü Plesetsk test merkezinden RS-24 Yars tipi bir kıtalararası balistik füze deneme atışı gerçekleştirildi.[94] 20 Eylül günü aynı füze ile ikinci bir deneme daha gerçekleştirildi.[95] 26 Eylül günü ise Kapustin Yar test merkezinden bir Topol M kıtalararası balistik füze deneme atışı yapıldı.[96][97][98]

Nijni Nogorod Valisi Valeri Şantsev, şehirdeki Sokol uçak fabrikasının MiG-35 üretimine önümüzdeki yıl başlayacağını açıkladı.[99]

14 Eylül günü Rus Hava Kuvvetleri'ne ait Tu-22M3 (NATO kodu "Backfire") tipi bir ağır bombardıman uçağı iniş sırasında kırım geçirdi.[100]

Rostec firmasından 6 Eylül günü yapılan açıklamada, Kamov Ka-62 helikopterinin sertifikasyon testlerinin 2018 yılında başlayacağı bildirildi.[101]

Proje 23120 sınıfı lojistik destek gemisi Elbrus'un Kasım ayında Rus Deniz Kuvvetleri'ne teslim edileceği bildirildi.[102]

1229 ve 1230 borda numaralı Proje 23040 sınıfı arama kurtarma gemileri, Severomorsk'da 22 Eylül günü düzenlenen törenle hizmete girdi. Bu sınıftan toplam 22 gemi inşa edilecek.[103]

Proje 20380 Stereguşçi sınıfı Soverşenni korveti 2 Eylül günü seyir tecrübelerine başladı.[104]

Proje 22220 sınıfı nükleer tahrikli buzkıran gemilerinin ikincisi Sibir, 22 Eylül günü Sankt Petersburg'da denize indirildi. Sınıfın ilk gemisi Arktika Haziran 2016'da denize indirilmişti.[105]

Severnaya Verf tersanesinde inşa edilen Proje 18280 sınıfı Ivan Hurs istihbarat gemisinin seyir tecrübelerine kısa süre içinde başlayacağı bildirildi.[106]

Rus Savunma Bakanlığı 25 Eylül günü, Proje 03160 sınıfı yüksek süratli devriye botu projesinde 12'nci botun denemeleri başarıyla tamamladığını duyurdu. Proje kapsamında sekiz ve on botluk iki kafile halinde toplam 18 devriye botu teslim edilecek.[107]

Zırhlı personel taşıyıcı ve zırhlı muharebe araçları için geliştirilmiş Epoha insansız taret sisteminin saha denemelerine başlandığı bildirildi.[108]

Rus Savunma Bakanlığı'ndan 4 Eylül günü yapılan açıklamada, yeni geliştirilen Koalitsiya SV kundağı motorlu obüsün denemelerinin 2019 yılında tamamlanacağı, teslimatların 2020'de başlayacağı bildirildi.[109] Bakanlık ayrıca T-14 Armata tankının testlerinin de 2020 yılında tamamlanacağını açıkladı.[110]

Uralvagonzavod firmasının Rus Kara Kuvvetleri envanterindeki T-80 ana muharebe tanklarını modernize edeceği bildirildi.[111]Öte yandan Rus Savunma Bakanlığı'nın, Suriye'de edinilen tecrübeler ışığında T-80 ve T-90 tankları için hazırlanan T-80BVM ve T-90M modernizasyon çözümlerinin testlerine yakında başlayacağı bildirildi.[112] T-80 ve T-90 tanklarına uygulanacak bu geniş kapsamlı modernizasyonun, T-14 Armata tank projesinde sıkıntılar olduğuna ve muhtemelen projenin iptal edilmiş olabileceğine işaret ettiğine dair değerlendirmeler yapılıyor.[113]

United Engine Corporation firması Çinli AECC CAE firması ile yeni nesil geniş gövdeli yolcu uçaklarında kullanılmak üzere yeni bir motor geliştirmek için bir mutabakat muhtırası imzaladı.[114][115]

Hint Deniz Kuvvetleri'ne ait Proje 877.3 Sindhughosh sınıfı Sindhuraj denizaltısı yarı ömür modernizasyonu için 14 Eylül günü Zvezdoçka tersanesine getirildi. İki yıl sürecek modernizasyon kapsamında denizaltıya Kalibr seyir füzesi ateşleme yeteneği de eklenecek.[116]

Tayland ve Rusya hükümetleri 13 Eylül günü savunma sanayii ve askeri işbirliği anlaşması imzaladılar.[117]

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, S-400 hava savunma sistemi alımı için Rusya'ya ön ödemenin yapıldığını açıkladı.[118][119]

Suriye

İsrail Hava Kuvvetleri'nin 7 Eylül günü Suriye'nin Lübnan sınırına yakın Masyaf kasabası yakınlarındaki bir silah üretim tesisini bombaladığı bildirildi. Konuyla ilgili açıklama yapan Suriye, İsrail uçaklarının saldırıyı Lübnan hava sahası üzerinden, sabah 0242 sularında gerçekleştirdiğini, olayda iki askerin hayatını kaybettiğini duyurdu.[120][121][122]

ABD'nin desteğindeki terör örgütü PYD'nin Rakka'ya düzenlediği operasyon, Eylül ayında IŞİD'in iyice gerilemesi ile devam etti. Örgüt ayrıca Deyri Zor'da da Rusya destekli Suriye rejim güçleri karşısında ciddi kayıplar verdi.[123][124]

ABD Savunma Bakanlığı 21 Eylül günü, Rus askeri yetkililerle Suriye'de harekâtların eşgüdümü ve istenmeyen çatışmaların önlenmesi amacıyla bir toplantı gerçekleştirildiğini açıkladı.[125]

Rusya'nın Suriye'ye ikinci bir S-400 (NATO kodu SA-21 "Growler") bataryası konuşlandırdığı ortaya çıktı.[126]

Rus Hava Kuvvetleri'ne ait Antonov An-124-100 tipi bir ağır nakliye uçağı Suriye'ye, PMM-2M tipi bir seyyar köprü sistemi taşıdı.[127] Getirilen köprüler 25 Eylül günü Deyri Zor kentinin doğu kesiminde Fırat Nehri üzerine kuruldu.[128]

Ukrayna

Ukrayna Savunma Bakanlığı'ndan 26 Eylül günü yapılan açıklamada Ukrayna Deniz Kuvvetleri'ne iki yeni Proje 58150 Gurza sınıfı karakol botu teslim edildiği bildirildi. Bu son teslimatla birlikte envanterdeki Gurza sınıfı bot sayısı altıya yükseldi.[129]

Polonya'da düzenlenen MSPO 2017 fuarında Polonyalı WB Group ile Ukroboronprom'un birlikte geliştirdiği ZRN-01 Storotka 80mm çok namlulu roket atar sistemi ilk kez sergilendi. Taarruz helikopterlerinde kullanılan B8V20 roket fırlatıcı tüplerin 6x6 kamyon şasisine monte edilmesi ile oluşturulan sistemin 7,000m etkili menzile sahip olduğu kaydediliyor.[130]Öte yandan aynı fuar sırasında WB Group şirketi, SpetsTechnoExport ile Warmate dolanan mühimmat satışı için bir sözleşme imzaladı. Sözleşmenin tutarı ve kapsamı hakkında bilgi verilmedi.[131]

[1]"Albania gets US military Humvees to bolster its army": https://www.defensenews.com/smr/european-balance-of-power/2017/09/05/albania-gets-us-military-humvees-to-bolster-its-army/

[2]"Azerbaijan and Turkey Air Forces will held joint exercises": http://en.azeridefence.com/azerbaijan-and-turkey-air-forces-will-held-joint-exercises/

[3]"F-16 Fighter aircrafts of Turkish Air Force participating in “TurAz Qartalı-2017” exercises arrived in Azerbaijan – VIDEO": http://en.azeridefence.com/f-16-fighter-aircrafts-of-turkish-air-force-participating-in-turaz-qartali-2017- exercises-arrived-in-azerbaijan-video/

[4]"Minister of Defense took part in the “TurAz Qartalı-2017” exercises opening ceremony": http://en.azeridefence.com/minister-of-defense-took-part-in-the-turaz-qartali-2017-exercises-opening-ceremony/

[5]"TurAz Qartalı – 2017 exercises began in Azerbaijan": http://en.azeridefence.com/turaz-qartali-2017-exercises-began-in-azerbaijan/

[6]"Defense ministers of Azerbaijan and Turkey attended the closing ceremony of the “TurAz Qartalı – 2017” exercises – PHOTO": http://en.azeridefence.com/defense-ministers-of-azerbaijan-and-turkey-attended-the-closing-ceremony-of-the-turaz-qartali-2017-exercises-photo/

[7]"Azerbaijan Armed Forces to hold large-scale exercises": http://en.azeridefence.com/azerbaijan-armed-forces-to-hold-large-scale-exercises/

[8]https://twitter.com/Defence_blog/status/909698220443471872?s=03

[9]"Live-fire stage was held during the large-scale exercises Azerbaijani Army": http://en.azeridefence.com/live-fire-stage-was-held-during-the-large-scale-exercises-2/

[10]"Israel Cancels Aeronautics Export License After Live Demo Complaint": http://www.uasvision.com/2017/09/01/israel-cancels-aeronautics-export-license-after-live-demo-complaint/

[11]"Bulgarian Parliamentary Committee Calls for Going Back to Square One on Fighter Jet Acquisition": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186959&cat=3

[12]"Bulgarian government backtracks on Gripen selection": https://www.flightglobal.com/news/articles/bulgarian-government-backtracks-on-gripen-selection-441498/

[13]"Romania, Bulgaria eye corvettes to boost Black Sea capacities": https://www.defensenews.com/smr/european-balance-of-power/2017/08/29/romania-bulgaria-eye-corvettes-to-boost-black-sea-capacities/

[14]"Bulgarian government to take control of ammunition producer": http://www.janes.com/article/73429/bulgarian-government-to-take-control-of-ammunition-producer

[15]"Bulgaria's move to acquire private defence company indicates increased expropriation, business disruption risks in key sectors": http://www.janes.com/article/73539/bulgaria-s-move-to-acquire-private-defence-company-indicates-increased-expropriation-business-disruption-risks-in-key-sectors

[16]"Driving UAVs out of the sky [DSEI17D3]": http://www.janes.com/article/73951/driving-uavs-out-of-the-sky-dsei17d3

[17]"Counter-UAV System from Bulgaria": http://www.uasvision.com/2017/09/20/counter-uav-system-from-bulgaria/

[18]"ULUSLARARASI HUKUK VE BÖLGESEL DENGELER AÇISINDAN KUZEY IRAK REFERANDUMU": http://middleeastfoundation.com/makaleler/38/uluslararasi-hukuk-ve-bolgesel-dengeler-acisindan-kuzey-irak-referandumu/

[19]http://orsam.org.tr/files/OA/80/18_bilgayduman.pdf

[20]"Irak Kürdistanı'ndaki referandumun sordurduğu sorular": http://www.karar.com/yazarlar/galip-dalay/irak-kurdistanindaki-referandumun-sordurdugu-sorular-4960

[21]"Why is the Kurdistan Referendum Controversial?": http://smallwarsjournal.com/blog/why-is-the-kurdistan-referendum-controversial

[22]"Iraqis join Turkish military exercise": http://www.janes.com/article/74418/iraqis-join-turkish-military-exercise

[23]"Irak: Türk ordusu ile sınırda manevralara başladık": http://www.haberturk.com/irak-turk-ordusu-ile-sinirda-manevralara-basladik-1647572

[24]"TSK: Sınırdaki tatbikat Irak güçleriyle yapılacak": https://tr.sputniknews.com/turkiye/201709251030302760-tsk-irak-sinir-tatbikat/

[25]"Iraqi Government Announces Liberation of Tal Afar": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186438&cat=3

[26]"Iraqi government announces liberation of Tal Afar from Islamic State": https://www.longwarjournal.org/archives/2017/08/iraqi-government-announces-liberation-of-tal-afar-from-islamic-state.php

[27]"'Gates of Hell': Iraqi army says fighting near Tal Afar worse than Mosul": https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-iraq-talafar/gates-of-hell-iraqi-army-says-fighting-near-tal-afar-worse-than-mosul-idUSKCN1B92MB

[28]"Iraqi forces launch offensive against Islamic State in Hawijah": https://www.longwarjournal.org/archives/2017/09/iraqi-forces-launch-offensive-against-islamic-state-in-hawijah.php

[29]"Pentagon Contract Announcement": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=187187&cat=3

[30]"Iraqi F-16 and pilot lost in training accident": http://www.janes.com/article/73637/iraqi-f-16-and-pilot-lost-in-training-accident

[31]"Iraqi student pilot killed in F-16 crash in Arizona desert": http://www.businessinsider.com/iraqi-student-pilot-killed-in-f-16-crash-in-arizona-desert-2017-9

[32]"Iran tests new ballistic missile hours after showing it off at military parade": http://edition.cnn.com/2017/09/23/middleeast/iran-ballistic-missile-test/index.html

[33]"Iran successfully test-fires new ballistic missile: Video": http://www.presstv.com/Detail/2017/09/23/536111/Iran-ballistic-missile-testfire

[34]"Iran tests missile despite Trump pressure": http://www.bbc.com/news/world-middle-east-41371309

[35]"Iran releases Khorramshahr missile test video": http://www.janes.com/article/74455/iran-releases-khorramshahr-missile-test-video

[36]"Iran says S-300 air defense system now 'fully integrated'": http://www.timesofisrael.com/iran-says-s-300-air-defense-system-now-fully-integrated/

[37]"In first, Iran publicly displays S-300 air defense missile system": https://www.defensenews.com/global/mideast-africa/2017/09/25/in-first-iran-publicly-displays-s-300-air-defense-missile-system/

[38]"IRGC promotes more drone strikes against the Islamic State": https://www.longwarjournal.org/archives/2017/09/irgc-promotes-more-drone-strikes-against-the-islamic-state.php

[39]"Ka-226T Successfully Tested In Iran": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186822&cat=3

[40]"Israeli Police Make Six Arrests Over Thyssenkrupp 'Submarine Affair'": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186486&cat=3

[41]"Two "Adir" (F-35I) Jets Land in Israel": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186821&cat=3

[42]"Latest F-35I Adirs delivered to Israel": http://www.airforcesmonthly.com/2017/09/14/latest-f-35i-adirs-delivered-to-israel/

[43]"US breaks ground for new permanent base in Israel": https://www.defensenews.com/breaking-news/2017/09/18/us-breaks-ground-for-new-permanent-base-in-israel/

[44]"A First: US Military Base in Israel": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186942&cat=3

[45]"A New “Iron Dome” Battalion": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186944&cat=3

[46]"Israel shoots down UAV": http://www.janes.com/article/74201/israel-shoots-down-uav

[47]"IAF Patriot Missile Intercepts UAV": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186962&cat=3

[48]"Patriot Missile Intercepts Hezbollah UAV Over Israel": http://www.uasvision.com/2017/09/21/patriot-missile-intercepts-hezbollah-uav-over-israel/

[49]"Israel shoots down Iranian-made drone over Syrian frontier: military": http://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-israel/israel-shoots-down-iranian-made-drone-over-syrian-frontier-military-idUSKCN1BU1BG

[50]"Israel to sell F-16As with upgrade package": https://www.flightglobal.com/news/articles/israel-to-sell-f-16as-with-upgrade-package-440657/

[51]"Elbit Systems Awarded an Approximately $93 Million Contract to Perform an F-5 Upgrade Program for an Asia-Pacific Country": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186311&cat=3

[52]"New life for the Tiger": http://www.janes.com/article/73882/new-life-for-the-tiger-dsei17d2

[53]"IAI floats maritime version of Harop weapon": https://www.flightglobal.com/news/articles/iai-floats-maritime-version-of-harop-weapon-441016/

[54]"IAI Unveils the Maritime Harop: Operational Loitering Munition for Naval Applications": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186679&cat=3

[55]"Skylark 3 soars after operational approval": https://www.flightglobal.com/news/articles/skylark-3-soars-after-operational-approval-441460/

[56]"Israel's APG unveils unmanned Peres": https://www.flightglobal.com/news/articles/israels-apg-unveils-unmanned-peres-441196/

[57]"Seagull, Elbit Systems’ USV Performed Live Remotely Operated Anti-Submarine Warfare Mission": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186815&cat=3

[58]"IDF to continue using DJI UAVs despite security concerns": http://www.janes.com/article/73549/idf-to-continue-using-dji-uavs-despite-security-concerns

[59]"IAI develops tactical HF COMINT system": http://www.janes.com/article/73577/iai-develops-tactical-hf-comint-system

[60]"RMMO'da büyük bir silahlanma programı başlatıldığı iddia edildi": http://www.kibrispostasi.com/rmmoda-buyuk-bir-silahlanma-programi-baslatildigi-iddia-edil

[61]"OPV for Cyprus Navy launched": https://www.shephardmedia.com/news/imps-news/israel-shipyards-launches-opv-cyprus-navy/

[62]"Israel Shipyards Launched a New Offshore Patrol Vessel (OPV) for the Cyprus Navy": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186870&cat=3

[63]"RMMO Komutan Yardımcısı Markidis'in görev süresi uzatıldı": http://www.kibrispostasi.com/index.php/cat/58/news/229824/PageName/GUNEY_KIBRIS

[64]"RMMO komandoları tatbikat ve eğitim için İsrail'e gidiyor": http://www.kibrispostasi.com/rmmo-komandolari-tatbikat-ve-egitim-icin-israile-gidiyor-130

[65]"Türkiye ile KKTC Arasında Güvenlik Protokolü": https://www.haberler.com/turkiye-ile-kktc-arasinda-guvenlik-protokolu-10067814-haberi/

[66]"South Korea, Egypt to identify defence trade opportunities": http://www.janes.com/article/73794/south-korea-egypt-to-identify-defence-trade-opportunities

[67]"Egypt reportedly cuts military ties with North Korea": https://www.defensenews.com/global/asia-pacific/2017/09/12/egypt-reportedly-cuts-military-ties-with-north-korea/

[68]"A North Korean ship was seized off Egypt with a huge cache of weapons destined for a surprising buyer": https://www.washingtonpost.com/world/national-security/a-north-korean-ship-was-seized-off-egypt-with-a-huge-cache-of-weapons-destined-for-a-surprising-buyer/2017/10/01/d9a4e06e-a46d-11e7-b14f-f41773cd5a14_story.html?utm_term=.3cb2d65b1c12

[69]"Egypt to receive South Korean naval vessel": http://www.janes.com/article/74169/egypt-to-receive-south-korean-naval-vessel

[70]"Video: Naval Group delivers the first Gowind 2500 corvette, ENS EL FATEH, to the Egyptian Navy": https://www.navyrecognition.com/index.php/news/defence-news/2017/september-2017-navy-naval-forces-defense-industry-technology-maritime-security-global-news/5590-video-naval-group-delivers-the-first-gowind-2500-corvette-ens-el-fateh-to-the-egyptian-navy.html

[71]"Egypt takes delivery of first Gowind corvette from France": http://navaltoday.com/2017/09/22/egypt-takes-delivery-of-first-gowind-corvette-from-france/

[72]"First Egyptian Gowind corvette handed over": http://www.janes.com/article/74333/first-egyptian-gowind-corvette-handed-over

[73]"Naval Group Delivers First Gowind2500 Corvette, ENS ELFATEH, to the Egyptian Navy": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=187020&cat=3

[74]"Leonardo Vixen 500E AESA Radar Chosen for IAR-99 Tech Demonstrator": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186361&cat=3

[75]"AESA radar for IAR-99 demonstrator": http://www.airforcesmonthly.com/2017/08/30/aesa-radar-for-iar-99-demonstrator/

[76]"Vixen radar chosen for Romanian trainer project": https://www.flightglobal.com/news/articles/vixen-radar-chosen-for-romanian-trainer-project-440918/

[77]"Zapad 2017 exercise": https://en.wikipedia.org/wiki/Zapad_2017_exercise

[78]"#ZapadWatch: A to Z on Zapad 2017": https://medium.com/dfrlab/zapadwatch-a-to-z-on-zapad-2017-4e0ef0897cdf

[79]"Five Things to Know About the Zapad-2017 Military Exercise": https://www.chathamhouse.org/expert/comment/five-things-know-about-zapad-2017-military-exercise

[80]"Zapad watch – summary of ‘post exercise’ exercises (the Zapad hangover)": https://russianmilitaryanalysis.wordpress.com/2017/09/23/zapad-watch-summary-of-post-exercise-exercises-the-zapad-hangover/

[81]"Photos: Russia holds one of its biggest war games since the Cold War": https://www.vox.com/world/2017/9/19/16330004/zapad-2017-photos-russia-belarus-putin-cold-war

[82]"Luzhsky Missile Misfire": https://medium.com/dfrlab/zapadwatch-luzhsky-missile-misfire-83f122e14aad

[83]"Russian defence budget expected to be cut by 5% in 2018": http://www.janes.com/article/74248/russian-defence-budget-expected-to-be-cut-by-5-in-2018

[84]"Admiral Essen Frigate Launched Kalibr Cruise Missiles Against ISIS": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186553&cat=3

[85]"Russian subs hit terrorist targets with ‘Kalibr’ cruise missiles in Syria (VIDEO)": https://www.rt.com/news/405766-russia-missiles-terrorists-syria/

[86]"On a stopover in the Med, Russian submarines launch Kalibr missiles at ISIS positions": http://navaltoday.com/2017/09/15/on-a-stopover-in-the-med-russian-submarines-launch-kalibr-missiles-at-isis-positions/

[87]"Russian Tu-95MS bombers launched 12 Kh-101 cruise missiles in massive airstrike against IS": https://www.airrecognition.com/index.php/archive-world-worldwide-news-air-force-aviation-aerospace-air-military-defence-industry/global-defense-security-news/global-news-2017/september/3763-russian-tu-95ms-bombers-launched-12-kh-101-cruise-missiles-in-massive-airstrike-against-is.html

[88]"Russian Tu-95MS bombers fired cruise missiles in Syria": http://defence-blog.com/news/russian-tu-95ms-bombers-fired-cruise-missiles-in-syria.html

[89]"Senior Russian military adviser dies in Syria": http://www.janes.com/article/74370/senior-russian-military-adviser-dies-in-syria

[90]"China, Russia set for second round of naval drills": http://navaltoday.com/2017/09/15/china-russia-set-for-second-round-of-naval-drills/

[91]"China, Russia conduct joint anti-submarine exercises in Seas of Japan, Okhotsk": http://www.janes.com/article/74180/china-russia-conduct-joint-anti-submarine-exercises-in-seas-of-japan-okhotsk

[92]"Chinese Warships Arrived at Vladivostok": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186901&cat=3

[93]"Rosoboronexport order book reaches USD44 billion": http://www.janes.com/article/74513/rosoboronexport-order-book-reaches-usd44-billion

[94]"Testing Launch of the Yars Intercontinental Ballistic Missile Took Place at the Plesetsk Cosmodrome": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186765&cat=3

[95]"Yars Intercontinental Ballistic Missile Launched from Plesetsk": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186985&cat=3

[96]"Russia Tests Topol-M Intercontinental Ballistic Missile": https://thediplomat.com/2017/09/russia-tests-topol-m-intercontinental-ballistic-missile/

[97]"Russia test-fires ‘Topol’ ICBM with new advanced warhead ": https://www.rt.com/news/404678-russia-ballistic-missile-test

[98]"Test launch of Topol intercontinental ballistic missile was held in the Astrakhan region": http://eng.mil.ru/en/news_page/country/more.htm?id=12143617@egNews

[99]"Sokol Plant in Nizhny Novgorod to Start MiG-35 Assembly in 2018": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186405&cat=3

[100]https://twitter.com/DerekBisaccio/status/908404594400673792?s=03

[101]"Certification Trials of K-62 Helicopter to Commence in 2018": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186591&cat=3

[102]"Russian Navy’s lead logistics vessel Elbrus to be delivered by November": http://navaltoday.com/2017/09/21/russian-navys-lead-logistics-vessel-elbrus-to-be-delivered-by-november/

[103]"Russian Navy commissions two Project 23040 search and rescue boats": http://navaltoday.com/2017/09/22/russian-navy-commissions-two-project-23040-search-and-rescue-boats/

[104]"Sovershenny Corvette Launched Trials At Sea": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186470&cat=3

[105]"Video: Russia launches second nuclear-powered icebreaker ‘Sibir’": http://navaltoday.com/2017/09/25/video-russia-launches-second-nuclear-powered-icebreaker-sibir/

[106]"Russian intelligence-gathering ship Ivan Khurs ready to welcome crew for sea trials": http://navaltoday.com/2017/09/12/russian-intelligence-gathering-ship-ivan-khurs-ready-to-welcome-crew-for-sea-trials/

[107]"Russia’s 12th “Raptor” high speed patrol boat ready for delivery": http://navaltoday.com/2017/09/26/russias-12th-raptor-high-speed-patrol-boat-ready-for-delivery/

[108]"IFV with Unmanned Combat Module to be Sent to the Troops for Trial Operation": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186508&cat=3

[109]"State Tests of Koalitsiya-SV Artillery Gun to Be Completed in 2019": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186507&cat=3

[110]"Tests of the Armata Tank to be Completed by 2020": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186544&cat=3

[111]"Uralvagonzavod to Upgrade Russian Fleet of T-80 Main Battle Tanks": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186656&cat=3

[112]"Russian MoD unveils T-90M, T-80BVM MBTs": http://www.janes.com/article/73927/russian-mod-unveils-t-90m-t-80bvm-mbts

[113]"Russian plans to upgrade T-80 and T-90 jeopardise Armata programme": http://www.janes.com/article/74263/russian-plans-to-upgrade-t-80-and-t-90-jeopardise-armata-programme

[114]"Rostec and AECC CAE Agree to Develop An Engine for Long-Range Wide-Body Aircraft (LRWBA/C929)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186949&cat=3

[115]"Geniş gövdeli C929 uçağının motorunu birlikte üretecekler": http://www.kokpit.aero/rusya-cin-ucak-motoru-uretimi

[116]"Indian Navy Kilo submarine Sindhuraj transported to Russia for modernization": http://navaltoday.com/2017/09/15/indian-navy-kilo-submarine-sindhuraj-transported-to-russia-for-modernization/

[117]"Thailand, Russia sign military-technology accord": http://www.janes.com/article/74003/thailand-russia-sign-military-technology-accord

[118]"Turkey Has Put Down A Deposit On S-400 Missiles to Russia: Erdoğan (excerpt)": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186706&cat=3

[119]"Turkey Signs Deal to Buy Antiaircraft Missiles from Russia": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=186764&cat=3

[120]"Israel targets Syrian weapons factory": http://www.janes.com/article/73660/israel-targets-syrian-weapons-factory

[121]"Israeli airstrikes target suspected chemical weapons facility in Syria": https://www.longwarjournal.org/archives/2017/09/israeli-airstrikes-target-suspected-chemical-weapons-facility-in-syria.php

[122]"Israeli Jets Reportedly Strike Syrian Military Positions Near Masyaf: Two Dead": https://sputniknews.com/middleeast/201709071057166354-israel-syrian-army-strike/

[123]"Islamic State loses more ground in Raqqa, Deir Ezzor": https://www.longwarjournal.org/archives/2017/09/islamic-state-loses-more-ground-in-raqqa-deir-ezzor.php

[124]"Aleppo still badly scarred by war, months after rebel defeat": https://www.yahoo.com/news/russia-says-syria-government-controls-85-percent-country-075948552.html

[125]"Pentagon Discloses Meeting with Russian Military to Prevent Accidental Clashes in Syria": http://www.defense-aerospace.com/cgi-bin/client/modele.pl?shop=dae&modele=release&prod=187000&cat=3

[126]"Second Russian S-400 in Syria confirmed": http://www.janes.com/article/74500/second-russian-s-400-in-syria-confirmed

[127]"Russia airlifts bridging equipment to Syria": http://www.janes.com/article/74396/russia-airlifts-bridging-equipment-to-syria

[128]"Russian engineers build bridge over Euphrates": http://www.janes.com/article/74478/russian-engineers-build-bridge-over-euphrates

[129]"Ukrainian Navy receives additional two Gurza-class artillery boats": http://navaltoday.com/2017/09/27/ukrainian-navy-receives-additional-two-gurza-class-artillery-boats/

[130]"MSPO 2017: Polish–Ukrainian ZRN-01 Stokrotka MRL unveiled": http://www.janes.com/article/73685/mspo-2017-polish-ukrainian-zrn-01-stokrotka-mrl-unveiled

[131]"MSPO 2017: WB Group to deliver Warmate loitering munition to Ukraine": http://www.janes.com/article/73621/mspo-2017-wb-group-to-deliver-warmate-loitering-munition-to-ukraine

Kuvvet aktarımı, bir ülkenin askeri, siyasi, ekonomik, kültürel varlığını sınırları ötesinde bir bölgeye, belirlenmiş bir hedef doğrultusunda aktarabilme ve bu hedefe varmak için eşgüdümlü şekilde kullanabilme olarak tanımlanabilir. Bu kabiliyetin belki en önemli bileşeni deniz kuvvetleri, deniz kuvvetleri açısından da en önde gelen aracı uçak gemileri kuşkusuz.

Tabi ki kuvvet aktarımı kabiliyetini inşa eden diğer bileşenler de mevcut: Hava ve deniz kargo vasıtaları, denizaltılar, ulaşım ve iletişim sistemleri gibi. Ancak konu askeri bağlamda ele alındığında, uçak gemileri en önemli kuvvet aktarımı araçları olarak öne çıkıyor. Bunda, uçak gemilerinin sağladığı askeri ve teknik imkânların yanında, taşıdıkları siyasi ve psikolojik özgül ağırlıkları da önemli rol oynuyor.

Uçak gemisi aslında çok geniş bir yelpazeye yayılan gemileri tanımlayan bir terim. Çok kabaca "üzerinden uçakların iniş - kalkış yapabildiği gemi"şeklinde nitelendirilebilir. Bu tanım, ABD Deniz Kuvvetleri'nde bulunan nükleer tahrikli, 90 - 100 bin ton deplasmana sahip gemileri de, 25 - 30 bin tonluk uçak taşıyabilen çıkarma gemilerini de kapsayabiliyor. Teknik olarak çok yanlış bir ifade de olmuyor belki. Ancak bu gemilerin siyasi ve psikolojik önemleri devreye girince tanımlar, terimler önemlerini de etkilerini de kaybedebiliyor.

Uçak gemisi ihtiyacını, harekât konseptini, askeri, siyasi ve psikolojik etkisini kapsamlı bir şekilde tanımlayabilmek kolay değil, konunun girift niteliğinden dolayı. Meseleyi çok farklı yönlerden ele almak mümkün.

“Uçak” tarafından başlayalım.

1903 yılında ilk insanlı uçuşun gerçekleştirilmesinden kısa süre sonra bu araçların donanmalar açısından taşıdığı potansiyel fark edildi. Nitekim Birinci Dünya Savaşı’ndan hemen önce uçakların gemiler tarafından taşınması ve keşif, gözetleme ve topçu atış tanzimi gibi görevlerde kullanılması fikirleri geliştirildi. Bu yönde de denemeler gerçekleştirildi. Bir gemi güvertesine uçakla ilk iniş 1911, güverteden ilk kalkış da 1912 yılında yapıldı. Her ikisinde de gemiler sabit durumdaydı. Birinci Dünya Savaşı sırasında seyir halindeki gemiden iniş – kalkış da yapılmaya başlandı.

Deniz uçaklarını taşımakla görevli “uçak taşıt gemileri” bir yana, ilk uçak gemileri aslında güverte ve üst yapıları tadil edilmiş ticaret gemileri idi. Uçak gemisi olarak tasarlanan ilk gemiyi İngilizler 1924, Japonlar da 1925 yılında kızağa koydular. İki savaş arası dönem, bu alanda ABD, İngiltere ve Japonya’da yoğun tasarım, geliştirme ve inşa faaliyetlerine sahne oldu. Nitekim İkinci Dünya Savaşı sırasında özellikle ABD ve Japonya farklı tonaj ve görevde çok sayıda uçak gemisi inşa etti, bilhassa Pasifik Cephesi’nde savaşın seyrinde uçak gemileri belirleyici rol oynadı.

İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarında ortaya çıkan jet motorlu savaş uçaklarının donanma hizmetine girmesi uzun sürmedi. Bu yeni teknoloji, hava gücü için yeni kabiliyetler sunmakla birlikte, kullanım, bakım ve idame açısından da yeni zorluklar getirmekteydi. O döneme kadar pervaneli uçaklara göre tasarlanmış uçak gemilerinin bu yeni tip uçaklara uyarlanması kolay olmadı. İniş ve kalkış süratleri ile mesafeleri pervaneli uçaklara göre daha fazla, güverteye uyguladıkları basınç daha yüksek olan, başta motor olmak üzere bakım – tutumları daha zor ve karmaşık bu uçaklar, donanma havacılığını baştan aşağı yeniden şekillendirdi. Güvertedeki açılı iniş pisti, inişe yardımcı ayna – lens sistemi, buhar basıncı ile çalışan mancınıklar (katapult) gibi sistemler geliştirildi. İngiltere’nin, dikey iniş kalkış yapabilen Harrier savaş uçağının deniz modeli olan Sea Harrier’ı 1980 yılında hizmete alması ile birlikte de donanma havacılığında yeni bir dönem başlamış oldu. Çok kısa mesafelerden havalanan bu uçaklar ile birlikte daha küçük, inşası, bakımı ve idamesi kolay ve az maliyetli “mini uçak gemileri” ortaya çıktı.

Özetlemeye çalıştığım bu tarihsel süreç sonunda, taşıdığı uçakların iniş – kalkış şekline göre dört ana sınıfta uçak gemisi ortaya çıktı:

1. Klasik (Büyük) uçak gemileri: Bu sınıftaki uçak gemilerine literatürde CATOBAR (Catapult Assisted Take off but Arrested Recovery) deniyor. Uçakların kalkışı için mancınık mekanizması bulunur. Yakın dönemde ABD’de elektromanyetik fırlatma düzeneği olan EMALS (Electromagnetic Aircraft Launch System) adlı sistem geliştirildi. İniş ise, uçağın altındaki kancanın, iniş pistindeki halatlara takılması ile gerçekleşir.

CATOBAR tipi uçak gemilerinden halen yalnızca ABD ve Fransa’da mevcut. ABD’nin bu sınıfta 11 (Nimitz ve Greald Ford sınıfı), Fransa’nın ise bir (Charles de Gaulle) uçak gemisi var. Bunların tamamı nükleer tahrik sistemine sahip. Brezilya, bu tipteki uçak gemisi olan Sao Paolo'yu (eski Fransız Deniz Kuvvetleri Foch) bu yılın başlarında emekliye ayırmıştı.

CATOBAR sınıfı uçak gemilerinde günümüzde kullanılan muharip uçaklar şunlar: F/A-18C/D Hornet, F/A-18E/F Super Hornet, EA-18G Growler, Rafale M ve F-35C. Mancınıkla kalkış yönteminin en büyük avantajı, uçağın tam görev yükü ile havalanabilmesi ancak en büyük dezavantajı ise pahalı ve karmaşık bir sistem olması. Joint Strike Fighter (JSF) programı kapsamında geliştirilen F-35'in CATOBAR versiyonu olan F-35C'nin kısa süre içinde ABD Deniz Kuvvetleri'nde hizmete girmesi planlanıyor. Bu uçaktan İngiltere'nin de yeni inşa ettiği uçak gemileri için tedarik etmesi gündeme gelmiş ancak İngiltere daha sonra F-35B versiyonunu tercih etmişti.

2. Orta boy uçak gemileri: Bu gemilerde tasarımı, üretimi ve bakımı oldukça zor ve pahalı olan mancınık sistemi yerine, eğimli bir kalkış pisti vardır. “Ski jump” denen bu pistin eğimi, iniş takımları önündeki takozlar kaldırılınca hızla ivme kazanan uçağın kalkışını kolaylaştırır. İniş ise, aynı CATOBAR’daki gibi kanca – halat yöntemi ile gerçekleşir. Bu nedenle bu gemilere STOBAR (Short take off but Arrested Recovery) denir.

STOBAR’ın CATOBAR’a göre belirgin bir dezavantajı, uçağın tam muharebe yükü ile kalkış yapmasının çoğu durumda mümkün olmamasıdır.STOBAR tipi uçak gemilerine halihazırda Rusya (Admiral Kuznetsov), Hindistan (Vikramaditya) ve Çin (Liaoning) sahip; bu son iki ülke aynı tipte yeni uçak gemilerinin inşasına devam ediyorlar.

Su-33, MiG-29K, J-15tipi uçaklar STOBAR yöntemi ile iniş kalkış gerçekleştiriyor. Hindistan’ın geliştirdiği LCA Tejas savaş uçağının uçak gemisinden kalkış yapabilen Tejas Naval isimli bir modeli de mevcut. Ancak Hint Deniz Kuvvetleri bu uçağı, isterlerini karşılamadığı gerekçesiyle kullanmayacağını açıklamıştı. Hindistan, uçak gemileri için Rusya’dan MiG-29K almıştı. Bu ülkenin hafif savaş uçağı ihalesindeki adaylardan İsveçli SAAB firması, Gripen savaş uçağının uçak gemisi modeli olan Sea Gripen’ı teklif etmişti. Sea Gripen aynı zamanda kısa süre öncesine kadar yeni bir STOBAR uçak gemisi inşa projesini gündeminde tutan Brezilya’ya da teklif edilmekteydi ancak bu proje rafa kaldırıldı.

STOBAR yöntemine göre tasarlanmış uçakların mancınıkla fırlatılabilmesi için iniş takımının ve gövdenin kalkıştaki şok ve yüklere dayanması ve mancınık mekanizmasına takılabilmesi için yapısal tadilatlar gerekiyor. Ancak CATOBAR uçaklarının “ski jump” tipi piste sahip uçak gemilerinden kalkış yapması teorik olarak mümkün.

3. Mini uçak gemileri: Kısa kalkış ve dikey iniş (STOVL; Short Take off Vertical Landing) yapabilen Sea Harrier’ın devreye girmesi ile hem uçak gemisi tasarımında hem de çıkarma (amfibi) harekâtı konseptlerinde büyük bir dönüşüm yaşandı. Büyük, inşası ve idamesi pahalı, mancınık gibi karmaşık mekanizmalara ihtiyaç duymadan, daha mütevazi boyutlarda uçak gemisi geliştirilmesi mümkün hale geldi. Bu konseptin öncüsü İngiltere oldu. Halen İtalya’nın (Cavour), Tayland’ın (Chakri Naruebet) bu tipte uçak gemileri mevcut; İngiltere’nin Queen Elizabeth ve Prince of Wales gemileri inşa halinde. Hindistan'ın Viraat adlı mini uçak gemisi kısa süre önce emekliye ayrıldı.

Sovyet donanmasının bu tipteki Kiev sınıfı uçak gemilerinden Yakovlev Yak-38 (NATO kodu “Forger) uçaklarını kullanmaktaydı. Halefi olarak da Yak-141 (NATO kodu “Freestyle”) uçağını geliştiriyordu. Kiev sınıfının tamamı hizmet dışına çıkarıldı, gemilerden biri, Admiral Gorşkov uzun süren kapsamlı bir tadilat ile STOBAR tipi uçak gemisine dönüştürülerek Hint Deniz Kuvvetleri’nde Vikramaditya adı ile hizmete girdi.

Halen Harrier ve Sea Harrier haricinde dünyadaki tek STOVL tipi uçak, Joint Strike Fighter (JSF) F-35'in F-35B modeli. F-35B'nin geliştirme ve test maliyetleri, JSF programının bütçe ve takvim aşımının en önemli nedenleri arasında gösterilmekte.

4. Doklu çıkarma gemileri (LHD / LHA): Bu sınıftaki gemileri “uçak gemisi” olarak nitelendirmek çok yanlış değil ancak konunun özüne uymayan bir tarafı da var. Bu tip gemiler, çıkarma harekâtlarına yönelik olarak tasarlanırlar. Geminin içinde bulunan dok vasıtası ile çıkarma aracı ile zırhlı personel taşıyıcı araçlara askeri yüklemesi yaparlar. Bir yandan da uçuş güverteleri ile kıyıya yönelik uçak ve helikopter harekâtı gerçekleştirirler. Başka bir deyişle helikopter gemisi, doklu çıkarma gemisi ya da amfibi taarruz gemisi olarak sınıflandırılan bu gemilerin ana işlevi, deniz piyadelerine yöneliktir. Sabit kanatlı uçakların iniş – kalkış yapabildiği çıkarma gemilerinde, mini ve orta boy uçak gemilerindekine benzer “ski jump” pisti bulunur; uçuş güverteleri yapısal olarak daha güçlüdür.

Türkiye’nin lisans altında inşa etmekte olduğu, İspanyol tasarımı Juan Carlos I sınıfı bir LHD olan TCG Anadolu, bu tipte bir gemidir. Anadolu’nun “kuzeni” sayılabilecek iki gemi de Avustralya Deniz Kuvvetleri’nde hizmette. ABD Deniz Kuvvetleri’nin Wasp ve America sınıfı çıkarma gemileri de bu sınıfa mensup. Ancak Fransa ve Mısır’ın Mistral sınıfı LHD’lerinin sabit kanat uçak kabiliyeti bulunmuyor. Güney Kore’nin Dokdo ve Japonya’nın Izumosınıfı gemilerinin sabit kanat uçaklara uygun yapıda olduğu belirtiliyor.

Aşağıdaki tabloda, yukarıda bahsi geçen uçaklar, bunların kullandığı iniş – kalkış yöntemleri ile azami kalkış ağırlıkları görülüyor. Altını çizmekte fayda var, STOBAR yöntemini kullanan Su-33 ve onun Çin yapımı türevi olan J-15, operasyonel olarak belirtilen azami ağırlıklarda “ski jump” pistinden kalkış yapamıyor.

Uçak	İniş - Kalkış Yöntemi	Üretici Ülke	Azami Kalkış Ağırlığı (Yaklaşık)
F/A-18C/D Hornet	CATOBAR	ABD	23.5t
F/A-18E/F Super Hornet	CATOBAR	ABD	30t
EA-18G Growler	CATOBAR	ABD	30t
F-35C	CATOBAR	ABD	32t
Rafale M	CATOBAR	Fransa	24.5t
Su-33	STOBAR	Rusya	33t
MiG-29K	STOBAR	Rusya	24.5t
J-15	STOBAR	Çin	28.5t
*Tejas Naval*	STOBAR	Hindistan	13.5t
*Sea Gripen*	STOBAR	İsveç	16.5t
Harrier / Sea Harrier	STOVL	İngiltere	12t
F-35B	STOVL	ABD	27t

Aşağıdaki tabloda ise, sayılan iniş – kalkış yöntemlerinin artıları ve eksilerinin karşılaştırması yer alıyor.

Yöntem	Artılar	Eksiler
CATOBAR	Yüksek ağırlıkların atılabilmesi Yüksek kalkış süratlerinin sağlanabilmesi Aynı anda ve kısa süre arayla çok sayıda uçağın fırlatılabilmesi	Karmaşık Pahalı Bakımı zor ABD tekelinde
STOBAR	İnşası basit, ucuz Kalkış için ayrıca mekanizma vb gerektirmiyor	Uçak hafif olmak zorunda Tam görev yükü ile kalkış mümkün değil Aynı anda tek uçağın fırlatılabilmesi
STOVL	İnşası basit, ucuz Hem kalkış hem iniş için mekanizma vb gerektirmiyor İniş için ayrıca pist gereksinimi yok Çok daha küçük gemi inşası mümkün	Bu tipteki uçağın geliştirme ve idame maliyetleri çok yüksek Aynı anda tek uçağın kalkış yapabilmesi

Değerlendirmeler

Admiral Kuznetsovuçak gemisi 1981 yılında kızağa kondu, 1985 yılında denize indirildi, 1990 yılında hizmete girdi. Halen kapsamlı bakım ve onarımda olan bu gemi ilk muharip görevine, geçtiğimiz sene Doğu Akdeniz’de çıktı. Rusya’nın Suriye İç Savaşı’na müdahalesi kapsamında Admiral Kuznetsov, beraberindeki savaş gemileri ile birlikte 2016 Kasım ayı başında Doğu Akdeniz’de, Suriye açıklarında konuşlandı. Uçuşların başlamasından kısa süre sonra, 14 Kasım günü bir MiG-29K iniş için havada beklerken yakıtının bitmesi sonucu denize çakıldı. 3 Aralık günü de bir Su-33 iniş sırasında denize çakıldı. Ocak ayında biten görev sırasında Kuznetsov’un uçakları Suriye’de, 117’si gece uçuşu olmak üzere toplam 420 muharip göreve çıktılar. Ancak bu uçuşların tamamı olmasa bile önemli kısmının Hımeymim Hava Üssü’nden gerçekleştirildiği ortaya çıktı.

Çin, 1970’lerin sonlarında gündemine aldığı uçak gemisi tedariği programı kapsamında önce söküm için alınan eski Avustralya uçak gemilerini inceledi. Ardından da kamuoyunun yakından takip ettiği Ukrayna’dan Varyag uçak gemisinin alımı gerçekleşti. Admiral Kuznetsov sınıfının ikinci gemisi olarak Sovyetler Birliği döneminde inşasına başlanan ancak kısmen tamamlanmış olan Varyag, 1998 yılında satın alındı. 2001 Kasım ayında Boğaz’dan geçerek 2002 Mart ayında Çin’in Dalian limanına ulaştı. Geminin üzerinde 2005 yılında başlayan tamir, tadilat ve donatım işlemleri 2012 yılında tamamlandı. Gemi, Çin Deniz Kuvvetleri’nde eğitim gemisi olarak envanterde bulunuyor.

Bu iki örneğin anlattığı bir şey var: Uçak gemisine yönelik olarak,

Konsept belirlemek,

İhtiyaç tanımlamak,

Projelendirmek,

Tedarik gerçekleştirmek

Kullanmak,

Kullanılabilir durumda tutmak

İçin, eğer bu tipteki gemilere yönelik herhangi bir tecrübe ve birikim yoksa, çok fazla zaman, para ve efor (özellikle entelektüel efor) harcamak gerekiyor. Çünkü uçak gemisi, boyutu ve sınıfı ne olursa olsun, yalnızca askeri bir araç olarak nitelendirilemeyecek bir unsur. Uçak gemisinin kullanımı, bakım – tutumu için hem askeri seviyede hem de ulusal seviyede disiplinlerarası düşünce ve çalışma kültürünün gelişip kökleşmesi şart. Zira bu gemiler yalnızca birer deniz aracı değil; aynı zamanda hava ve kara unsurlarını da içermekteler. Dolayısıyla kuvvetler arası müşterek bir çalışma sistematiğinin geliştirilmesi ve özümsenmesi gerekiyor.

ABD’nin Fransa, İngiltere, İspanya gibi ülkelerle son zamanlarda gerçekleştirdiği ortak uçak gemisi harekat ve tatbikatlarında görüldüğü üzere, bu gemiler aynı zamanda çokuluslu askeri ve siyasi harekatların da aktörleri durumundalar. Bu da, uçak gemisini hizmete alan ülkenin, benzer çokuluslu stratejik manevra geliştirebilecek ve uygulayabilecek nitelikte öngörülebilir, güvenilir ve istikrarlı bir ortak olmasını gerektiriyor. Aksi takdirde, uçak gemisi, yayılmacı, agresif bir dış politika aracı olarak, bir irrdentizm sembolü olarak algılanacaktır.

Bu siyasi ve stratejik mülahazaları kısa keserek, uçak gemisinin “uçak” boyutuna geri dönelim. Yukarıdaki tablodan anlaşıldığı üzere, uçak gemisine yönelik bir harekât konsepti ve doktrin mevcutsa bile, fiiliyatta bu projeyi doğrudan etkileyebilecek bir tablo söz konusu.

Türkiye için uçak gemisi (ya da uçak taşıyan LHD / LHA sınıfı gemi-lerin) gerekliliğine inanıyorum. Bu konuda değerli Amiral Cem Gürdeniz’in “Cumhuriyet Donanması ve Uçak Gemisi” başlıklı makalesinde belirttiği fikirleri ile neredeyse tamamen hemfikirim. Ancak konunun farklı bir boyutu daha var.

Eğer Türkiye (ya da bölgesel güç olma iddiasındaki başka bir ülke), uçak gemisi tedarik etmeyi planlıyorsa, önünde şu seçenekler bulunuyor:

Büyük boy, klasik uçak gemisi: İnşası, tedariki, işletme – idamesi en pahalı tercih. Bu tip gemilerde kullanılabilen F-35C, F/A-18E/F ve Rafale M gibi uçaklar için de aynı durum söz konusu.

Orta boy, STOBAR tipi uçak gemisi: İnşası ve tedariki görece düşük maliyetli. Bu gemilere yönelik olarak uçak seçenekleri yalnızca Rusya ve Çin’de mevcut. İsveç’in Sea Gripen çözümü halen proje aşamasında ve geliştirme ve test maliyetlerinin karşılanması gerekecektir. Tejas Naval ise büyük olasılıkla rafa kaldırılacak gibi görünüyor.

STOVL uçak olarak Harrier uçakları faydalı hizmet ömürlerini doldurmak üzereler. Bu tipteki mevcut ve öngörülebilir gelecekteki tek uçak, F-35B. Ancak F-35, yalnızca bir savaş uçağı değil; bir paktın, bir ittifakın nişanesi olarak ele alınabilecek, son derece pahalı ve siyasi / stratejik boyutu derin bir uçak. Dolayısıyla F-35 alımı, hangi versiyonu olursa olsun, yalnızca ulusal savunma ihtiyaçları kapsamında değil, aynı zamanda ABD öncülüğündeki bir koalisyonun parçası olunması anlamı ile ele alınmalıdır. Bu da, uçak gemisi için F-35B (veya F-35C) alan bir ülkenin, denizaşırı çıkarlarının korunmasında ABD ile doğrudan ya da dolaylı bir çatışma içine girmeyeceğini zımnen taahhüt etmesi demektir.

Ancak ABD'nin, askeri, ekonomik ve siyasal boyutta küresel süper güç özkütlesi aşındıkça, bölgesel kriz ve çatışmalara doğrudan müdahalesinde artış, bölgesel güçlerle ittifak kurabilme ve sürdürebilme yeteneğinde de düşüş gözleniyor. Bu ters orantının doğrudan sonucu, ABD’nin Türkiye gibi müttefikleri ile giderek artan oranda doğrudan ve dolaylı çatışmasıdır, ki ülke olarak bir süredir bu sürecin içinde bulunuyoruz. Mevcut siyasi ve stratejik konjonktürde, en azından görünür gelecekte Türkiye’nin F-35B alımını olası görmüyorum; hatta F-35A alımında bile şüphelerim var. Hal böyle iken, eğer donanma havacılığına yönelik STOVL / F-35B planları ve (umarım) bir harekât konsepti var idiyse, bunların gözden geçirilmesi gerekebilir.

Ekonomi ve savunma konularına eser ilgisi olan okur, son birkaç cümlenin birkaç (hatta birkaç on) milyar dolar anlamına geldiğini fark etmiştir.

Türkiye, paradoksal bir biçimde büyüyor ve öyle görünüyor ki bu büyüme artarak sürecek. G7 ülkelerinin dünya ekonomisindeki payı azalırken, Türkiye’nin de dahil olduğu ve “E7” olarak adlandırılan ülkelerin ekonomilerinin payı artacak. Bu gidişat da, Çin ve Hindistan’dan sonra Türkiye, Brezilya, Güney Kore, Endonezya gibi yeni bölgesel güçlerin sahneye çıkması anlamına gelecek. Bu, Türkiye için paradoksal bir süreç anlamına geliyor, zira içinde bulunulan sosyal, kültürel ve entelektüel dekadans, böyle bir büyümeyi yönetebilmeyi ve sürdürebilmeyi neredeyse imkansız kılıyor. Daha yalın bir ifade ile kendimize rağmen büyüyoruz.

Makale konusuna geri dönecek olursak, çok uzak olmayan bir gelecekte, elimizde onunla ne yapacağımızı bilmediğimiz bir uçak gemimiz olabilir, üzerine koyacak bir uçak bulsak bile.